رؤیت هلال به معنای دیدن هلال اول ماه، یکی از راه‌های شرعی اثبات آغاز ماه قمری است. اگر هلال روز بیست و نهم ماه قمری رویت شود، روز بعد، اول ماه جدید است و اگر رویت نشود، سی‌ام ماه گذشته است ولی اگر شامگاه سی‌ام ماه دیده نشود، در هر حال روز بعد اولین روز از ماه نو است؛ زیرا ماه قمری ۳۱ روزه نمی شود. منجمان از گذشته های دور بر اساس ویژگی‌های ماه برای استخراج تقویم هجری قمری، رویت‌پذیری ماه در شامگاه بیست و نهم ماه قمری را پیش‌بینی می‌کردند.

هر چند به دلیل وابستگی بسیاری از عبادات و اعمال واجب و مستحب مانند حج، روزه، شب قدر و برخی مسائل حقوقی مانند افزایش دیه در ماه‌های حرام، رویت هلال ماه در همه ماه‌های قمری مهم است، داستان رویت هلال ماه شوال به دلیل پایان ماه مبارک رمضان و حرمت روزه‌داری در اولین روز ماه شوال و عید فطر اهمیت رویت این ماه را برای بیش از یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مسلمان سراسر جهان دوچندان کرده است.

کاظم کوکرم در توضیح رویت‌پذیری ماه شوال اظهار داشت: بر اساس محاسبات نجومی در این روز (مطابق با ۳۱ فروردین ۱۴۰۲) خورشید در ساعت ۱۸:۴۱ و ماه در ساعت ۱۹:۰۶ به افق تهران غروب می‌کند؛ بنابراین ماه حدود ۲۵ دقیقه در بالای افق مغرب قرار دارد. اما به دو دلیل نه با چشم غیرمسلح و نه با تلسکوپ رؤیت‌پذیر نیست.

چرا ماه شامگاه ۲۹ رمضان در آسمان ایران آفتابی نمی‌شود؟

وی در خصوص اینکه چرا ماه شامگاه ۲۹ رمضان در آسمان ایران دیده نمی‌شود،‌ توضیح داد: اول اینکه در شامگاه پنجشنبه ۳۱ فروردین در افق بیشتر شهرهای ایران جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید بسیار پایین است (کمتر از ۵ درجه) و از این نظر هلال ماه در آسمان بسیار به قرص خورشید نزدیک دیده می‌شود. به بیان ساده تر در شامگاه ۲۹ رمضان، هلال ماه پس از غروب خورشید با اینکه بالاتر از افق وجود دارد و پس از خورشید غروب می‌کند اما به دلیل جدایی یا زاویه‌ای بسیار پایین، می‌بینیم جدایی زاویه‌ای ماه از خورشید در آن روز حتی ۲ درجه کمتر است و این باعث می‌شود نسبت به رؤیت‌ناپذیر بودن این هلال از پهنه ایران مطمئن شویم.

سردبیر پیشین مجله نجوم در ادامه افزود: از طرف دیگر لحظه ماه نو (لحظه‌ای که مراکز خورشید، ماه و زمین روی یک صفحه قرار می‌گیرد) ساعت ۷ و ۴۲ دقیقه صبح همان روز (صبح پنجشنبه، ۳۱ فروردین) اتفاق می‌افتد، این یعنی هنگام غروب خورشید، پارامتر سن ماه حدود ۱۱ ساعت است که این عدد از رکورد جهانی رویت جوان‌ترین هلال ماه که ۱۱ ساعت و ۴۰ دقیقه بوده، باز هم کمتر است. به این ترتیب باز هم مطمئن می‌شویم این هلال را نمی‌توان با دوربین‌های دوچشمی قوی و حتی با تلسکوپ‌های بزرگ از ایران رؤیت کرد.

جمعه اول اردیبهشت ۱۴۰۲ مطابق با ۳۰ رمضان ۱۴۴۴

این کارشناس رؤیت هلال ماه نتیجه‌گیری کرد: با توجه به این داده‌ها، در خصوص رؤیت‌پذیری هلال ماه شوال ۱۴۴۴ از نظر نجومی پیش‌بینی می‌کنیم به احتمال بسیار زیاد، جمعه اول اردیبهشت ۱۴۰۲ مطابق با ۳۰ رمضان ۱۴۴۴ باشد و هلال ماه در شامگاه ۲۹ رمضان با چشم مسلح یا غیرمسلح از پهنه ایران دیده نشود.

کوکرم در پاسخ به پرسشی در مورد زمان احتمالی اعلام عید سعید فطر و رویت هلال ما شوال در دیگر کشورهای اسلامی از جمله عربستان اظهار داشت: شیوه استخراج تقویم در عربستان و دیگر کشورهای اسلامی که در موضوع عید فطر از عربستان سعودی تبعیت می‌کنند، با ایران متفاوت است.

وی تاکید کرد: بر این اساس انتظار داریم در مورد اعلام زمان عید فطر امسال، با توجه به اینکه هلال ماه بعد از غروب خورشید در ایران و همین‌طور در عربستان نمایان می شود، صرف نظر از بحث رؤیت‌پذیری، طبق شیوه معمول استخراج تقویم در عربستان سعودی، ماه رمضان ۲۹ روزه و جمعه یکم اردیبهشت عید سعید فطر اعلام شود.

کوکرم گفت: به احتمال زیاد جمعه یکم اردیبهشت، روز اول ماه شوال و عید سعید فطر در عربستان و بقیه کشورهای اسلامی خواهد بود که در موضوع عید فطر از عربستان پیروی می‌کنند. اما از آنجا که شیوه استخراج تقویم قمری در ایران با عربستان متفاوت است و طبق اصول فقهی مبتنی بر رؤیت هلال با چشم مسلح یا غیرمسلح انجام می‌شود، روز یکم اردیبهشت به احتمال بسیار زیاد روز سی‌ام رمضان ۱۴۴۴ خواهد بود.