با این حال مشمولانی که به یکی از دلایل زیر وارد غیبت اولیه شده باشند، غیبت آن ها موجه است و از تنبیهات و محدودیت های مقرر در قانون و آیین نامه های مربوط از قبیل اضافه خدمت، دستگیری و معرفی به مرجع قضایی معاف می باشند. همچنین رسیدگی به وضعیت آنان در خصوص معافیت ها، استخدام در نیروهای مسلح و موارد مشابه بدون مانع است.

۱- بیماری یا صدمات جسمی و روانی وارده تاثیر گذار به مشمول که مانع اعزام بوده و موجب تأخیر در معرفی یا اعزام حداکثر به مدت ۱ ماه از زمان شروع بیماری شده باشد . (با ارائه مدارک معتبر و تأیید پزشک معتمد سازمان).

۲- بیماری یا مجروحیت و صدمات جسمانی وارده به مشمول منجر به بستری در بیمارستان که موجب تأخیر در معرفی یا اعزام حداکثر به مدت۳ماه از شروع بیماری شده باشد و در صورت بهبود نیافتن و تأخیر بیش از ۳ ماه مشمول باید درخواست معافیت پزشکی را ثبت کند و وضعیت وی در شورای پزشکی بررسی شود.

۳- فوت یکی از اعضای درجه یک خانواده که موجب تأخیر در معرفی یا اعزام حداکثر به مدت ۳ ماه از زمان فوت شده باشد. در مورد فوت پدر یا مادر همسر مشمول، مدت تأخیر حداکثر یک ماه می باشد.

۴- وارد آمدن آسیب جدی جسمی، روحی یا مالی به مشمول یا اعضای درجه یک خانواده وی بر اثر وقوع بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل و طوفان و بروز حوادث قهریه مانند آتش سوزی، انفجار،سقوط هواپیما و تصادف شدید اتومبیل (جرحی ) که موجب تأخیر در معرفی حداکثر به مدت ۲تا۴ ماه(حسب مورد و به شرح موارد زیر) از زمان وقوع حادثه شده باشد.

الف- نسبت به خود مشمول حداکثر تا ۴ ماه - نسبت به همسر و یا فرزند مشمول به تناسب شدت حادثه و ضرورت نیاز به سرپرست حداکثر تا ۳ ماه پ- نسبت به پدر ،مادر ،برادر یا خواهر مشمول حداکثر تا ۲ ماه

ت-نسبت به پدریا مادر همسر مشمول حداکثر تا ۲ ماه

۵- اشکالات اداری ایجاد شده در فرایند معرفی یا اعزام به خدمت که خارج از اراده مشمول بوده و به تشخیص سازمان موجب تاخیر در  اعزام  یا معرفی حداکثر تا ۴ ماه شده باشد.از قبیل تاخیر در صدور گواهی فراغت از تحصیل دانش آموزان، دانشجویان و طلاب، تاخیر در اعلام رهایی از خدمت در مورد متعهدین خدمت نظامی و غیر نظامی و موارد مشابه به شرطی که عدم قصور مشمول در هریک از موارد احراز شود.

۶- تبعید، توقیف و یا در حبس بودن مشمول با تأیید مراجع قضایی ذیصلاح، مشروط به اینکه شروع حبس یا اجرای حکم تبعید قبل از ورود به غیبت باشد.

۷- در مواردی مانند بیماری همسر یا فرزند مشمول که موجب تأخیر در معرفی حداکثر به مدت ۳ ماه باشد( با ارائه مدارک معتبر و تأیید پزشک معتمد سازمان).

۸- در مواردی که تاریخ عقد و ازدواج و یا تاریخ شروع اختلاف مشمول با همسرش که منجر به طلاق شده قبل از تاریخ ورود به مرحله غیبت مشمول بوده و موجب تأخیر در معرفی و یا اعزام به مدت ۳ ماه از تاریخ ازدواج و یا شروع اختلاف گردیده باشد( با ارائه مدارک مستند و گواهی از مراجع ذیصلاح).

۹- غیبت مشمولان متقاضی استفاده از امتیازات فوت با در حین خدمت یا فوت در حین خدمت کارکنان پیمانی و پایور نیروهای مسلح مانع از رسیدگی به درخواست ایشان نخواهد بود .

۱۰-درمواردی مانند بیماری، از کارافتادگی، حبس، غایب و مفقودالاثر بودن و موارد مشابه که سرپرستی خانواده عملاً به عهده مشمول بوده به نحوی که با اعزام به خدمت وی، خانواده قدرت امرار معاش خود را از دست بدهد و فرد دیگری که سرپرستی خانواده را به عهده بگیرد در محل وجود نداشته باشد.حداکثر مدت توجیه غیبت در اینگونه موارد تا ۳ ماه می باشد. توجیه غیبت در این مورد صرفاً درخصوص درخواست اعزام به خدمت بوده و دیگر درخواست ها درشمول آن قرار نخواهد گرفت .

 در رسیدگی به درخواست مشمولان وکارکنان وظیفه غایب در زمینه معافیت های کفالت و مددجویان  علاوه بر در نظر داشتن معاذیر ذکر شده در بند (الف) این آیین نامه،جهات زیر نیز به عنوان عذر موجه برای غیبت محسوب می شود.

تبصره: مدت زمان توجیه غیبت تعیین شده در موارد زیر به جز در موارد منطبق با ماده ۳۰ قانون قابل توجیه نخواهد بود.

مثال ۱: مشمول متولد ۱/۲/۷۸ با مدرک تحصیلی کاردانی و تاریخ انصراف از تحصیل ۳۰/۴/۹۷ می باشد. پدر مشمول درتاریخ ۲۵/۱۲/۹۷ فوت نموده لکن مشمول درتاریخ ۱/۶/۹۹ نسبت به ثبت درخواست معافیت مادر فاقد همسر اقدام کرده است. با توجه به اینکه مشمول قبل از ورود به غیبت شرایط معافیت را داشته است لذا در شمول ماده (۳۰) قانون قرار خواهد گرفت.

مثال ۲: مشمول متولد ۱/۲/۷۸ با مدرک تحصیلی کاردانی و تاریخ انصراف از تحصیل ۳۰/۴/۹۷ می باشد. پدر مشمول درتاریخ ۱/۰۶/۹۹ فوت نموده و مشمول نیز درتاریخ ۲۰/۶/۹۹ نسبت به ثبت درخواست معافیت مادر فاقد همسر اقدام کرده است. با توجه به اینکه مشمول بعد از ورود به غیبت شرایط معافیت را احراز نموده لذا در شمول ماده (۳۰) قانون قرار نخواهد گرفت.

۱) توجیه غیبت مشمولان متقاضی معافیت کفالت مادران فاقد شوهر(صرفاً ناشی ازفوت) در صورتی که قبل از فوت همسر، شورای پزشکی نیازمندی به مراقبت مادر مشمول را تشخیص دهند حداکثر فقط ۶ ماه از غیبت وی توجیه خواهد شد.

۲) مشمولانی که دارای فرزند معلول با شدت معلولیت شدید و بالاتر هستند در صورت تایید نیازمندی به مراقبت توسط شورای پزشکی حداکثر به مدت (۲) سال غیبت آنان توجیه خواهدشد.

۳) در معافیت کفالت موضوع بند (۷) ماده (۴۴) قانون که همسرمشمول فوت کرده و مشمول از همسر دارای فرزند یا فرزندان صغیر می باشد حداکثر تا (۲) سال غیبت توجیه خواهدشد.

۴) در مورد کفالت موضوع بند (۷) ماده (۴۴) قانون، همسر مشمول بعد از ازدواج معلول شده و نیازمند مراقبت باشد در صورت دارا بودن معلولیت ذهنی با سطح معلولیت متوسط حداکثر تا (۲) سال غیبت و در سایر معلولیت ها با سطح معلولیت شدید یا خیلی شدید حداکثر تا  (۳) سال غیبت توجیه خواهد شد.

۵) غیبت مشمولانی که در راستای بند(۱۰) ماده (۴۴) قانون وابلاغیه شماره ۵۱۳/۲۰۱/م/۴/ن مورخ ۱۳/۳/۹۲ صادره ستاد کل نیروهای مسلح درخواست استفاده از امتیاز فوت برادر حین خدمت یا فوت درحین خدمت کارکنان پیمانی وپایور نیروهای مسلح را می نمایند مانع رسیدگی به درخواست ایشان نخواهد بود.

۶) غیبت مشمولان متقاضی معافیت بند های (۱)، (۳) و (۴) ماده (۴۴) مکرر قانون توجیه نخواهدشد.

۴- دیگر ضوابط:

- درتمام پرونده هایی که مشمول از زمان آخرین مهلت معرفی تا زمان احراز شرایط (فوت کسان، ثبت درخواست معافیت در دفاتر پلیس+۱۰، تولد فرزند معلول، تاریخ معلولیت همسر بعد از ازدواج و...) غیبت دارد پس از تایید پرونده در شورای پزشکی، باید پرونده در کمیسیون توجیه غیبت استان مطرح و در دفتر ثبت نتیجه کمیسیون نیز ثبت شود.