به گزارش قدس آنلاین، اگر این زبان باشد که انسان‌ها را از دیگر موجودات متمایز می‌کند، پس قدیمی‌ترین زبان‌های جهان نزدیک‌ترین زبان‌ها به زبانی هستند که برای اولین بار در حدود دو میلیون سال پیش صحبت می‌کردیم، زمانی که انسان‌ها شروع به ایستادن کردند، مغزشان غول‌پیکر شد و دست‌هایشان نازک تر گشت.

اما هیچ اثری از قدیمی‌ترین زبان‌های جهان در این دوره ها وجود ندارد.  پنجاه هزار سال پیش بود که انسان ها ابتدایی ترین زبان گفتاری خود را توسعه دادند. فسیل های آرواره های انسان نشان می دهد که این انسان های اولیه احتمالاً فقط صداهای بلند "a" را تولید می کردند. دانشمندان می گویند تنها شش هزار سال پیش بوده که  انسان ها نوشتن را آموختند.

امروزه، بیش از ۷۰۰۰ زبان زنده در سرتاسر جهان صحبت می‌شود که بسیاری از قدیمی‌ترین زبان‌های دنیا در میان آن‌ها هستند. این زبان ها علیرغم استعمار، جنگ، قحطی و جهانی شدن، هنوز هم امروزه به نوعی یا به شکلی از آنها استفاده می شود و برخی حتی در حال رشد هستند.

با این حال، تعداد بیش از ۹۰۰ زبان در جهان حال انقراض هستند. آیا می توان جلوی انقراض این زبان ها را مثل موجوداتی که دیگر در بین ما نیستند مانند کرگدن سیاه آفریقای غربی و ببر جاوه بگیریم؟

برخی از زبان های مشهوری که مرده اند و دیگر صحبت نمی شوند عبارتند از:

قبطی (از مسیحیان مصر)

یونان باستان

عبری کتاب مقدس

نورس قدیم

این زبان ها به دلایل مختلفی از بین رفته اند مردند که مهمترین آنها فتوحات بین تمدن ها و امپراطوری ها است. هنگامی که امپراتوری روم در قوی ترین حالت خود بود، زبان های محلی به طور کامل ریشه کن شدند، و لاتین به سرعت در سراسر این امپراتوری گسترش یافت و به زبان بسیاری از ملت ها بدل شد. برای هزاران سال، این زبان کهن دین، قانون و اسرار زندگی شکوفا بود. این زبان آنقدر برجسته بود که در نهایت بر زبان های غربی در سراسر اروپا مانند فرانسوی، اسپانیایی و پرتغالی تأثیر گذاشت.

در آن زمان در مراسم عشای ربانی، کشیش ها می گفتند "Hoc est corpus!" که به معنای لاتین "این بدن مسیح است!" بود. دهقانان که بی سواد بودند و لاتین صحبت نمی کردند این عبارت را «هوکوس پوکوس» شنیدند! اصطلاحی که امروزه در زبان انگلیسی هر وقت کسی دیگری را فریب می دهد استفاده می شود.

یکی دیگر از دلایلی که زبان ها از بین می روند به لطف افراد دو زبانه است. همانطور که از زبان دیگری مانند انگلیسی در مدرسه و تماشای فیلم و سریال استفاده می کنیم، زبان مادری ما به تدریج از بین می رود. وقتی زبان خاصی به سمت منزوی شدن رفت یا خیلی کم استفاده شد، با احتمال محو شدن مواجه می شود.

عوامل دیگری که منجر به مرگ زبان ها می شود عبارتند از:

عدم وجود یا فقدان سوابق مکتوب یا روایات شفاهی برای حفظ یا احیای یک زبان

هنگامی که انسان ها اولین چاپگرها را در سال ۱۴۷۶ ایجاد کردند، این امر نحوه صحبت کردن به زبان ها و املای کلمات را تغییر داد.

با مهاجرت بیشتر مردم کشورها به خارج از کشور اصلی خود، به ویژه کودکان، زبان مادری آنها توسط آن ها منتقل نشد.

زبان شناسان بر این باورند که اگر مراقب نباشیم، ۹۰ درصد زبان ها تا قرن آینده منسوخ خواهند شد.

در واقع، هر دو هفته یک زبان از کاربرد خارج می‌شود. مناطقی مانند استرالیای شمالی، آمریکای جنوبی مرکزی، منطقه ساحلی بالای اقیانوس آرام آمریکای شمالی، سیبری شرقی، و اوکلاهاما و جنوب غربی ایالات متحده بیشترین آسیب را در این بین متحمل می‌شوند؛ و دلیل آن هم این است که در این مناطق تعداد افراد بومی که به زبان های مختلفی صحبت می کنند در حال کاهش است.

اما قدیمی ترین زبان هایی که نجات پیدا کرده اند کدام هستند؟ به ۱۰ زبان در این بین اشاره می کنیم:

۱. چینی (شش هزار سال قدمت)

زبان چینی قدیمی ترین زبان نوشتاری در جهان است. قدیمی‌ترین نوشته آن بر روی استخوان‌های حیوانات، معروف به استخوان‌های اوراکل، دیده شده که به دوران سلسله شانگ بازمی‌گردد. این بدان معناست که حدود ۳۶۰۰ سال پیش از این زبان به صورت نوشتاری استفاده شده است. شکل استاندارد زبان چینی که به عنوان ماندارین یا پوتونگوآ شناخته می شود، در استان های شمالی، مرکزی و جنوب غربی چین صحبت می شود. همچنین این زبان توسط ۱.۴ میلیارد نفر به عنوان زبان مادری خود استفاده می شود. تاریخچه غنی و استفاده گسترده از زبان چینی سهم قابل توجهی در جهان امروز داشته است، از جمله:

ادبیات: آثار کلاسیک باستانی به این زبان از کنفوسیوس، لائوزی، و ژوانگزی بینش عمیقی در مورد اخلاق، حکومت و ماهیت انسانی ارائه می دهند.

خوشنویسی: هنر تجسمی و داشتن مهارت در این زبان خود را به خوبی نشان می دهد.

زیبایی: زیبایی شناسی حروف چینی که از طریق قلم مو و جوهر بیان می شود، هنر و طراحی را در همه جا تحت تاثیر قرار داده است.

۲. سانسکریت (چهار هزار سال قدمت)

یکی دیگر از قدیمی ترین زبان های جهان سانسکریت است. زبان سانسکریت یک زبان هند و آریایی باستانی است که به طور گسترده در آیین جین، بودیسم و سیکیسم استفاده می شود و تأثیرات آن در شعر، نمایشنامه، علوم و همچنین متون مذهبی و فلسفی به وضوح دیده می شود.

متون مقدسی مانند «مهابهاراتا» (که کتاب مقدس هندو بهاگاواد گیتا بخشی از آن است) و «رامایانا» همگی به زبان سانسکریت نوشته شده‌اند. «اوپانیشاد» نمونه بزرگ دیگری از تأثیر سانکسریت بر چشم انداز زبانی باستان است. این اثر فلسفی حاوی متون دینی هندوئیسم است که مبانی این دین را توضیح می دهد. این اثر که مفاهیم عمیق معنوی را مورد بررسی قرار می دهد، تأثیر زیادی بر اندیشه هندیان گذاشته و مطالعه و تفسیر آن تا به امروز ادامه دارد. البته سهم سانسکریت بسیار فراتر از قلمروهای ادبی یا زبانی است. به عنوان مثال، «شولبا سوترا» حاوی اصول هندسی و جبری است که به پیشرفت دانش ریاضی کمک شایانی کرده است.

۳. مصری (چهار هزار سال قدمت)

زبان مصری، به ویژه مصری باستان، از دره نیل در شمال شرقی آفریقا سرچشمه گرفته است و با زبان های سامی ارتباط داشته است.

این زبان دستخوش تغییرات زیادی شده که شامل مصری باستان، مصر میانه، مصر متأخر و تا آخرین مرحله آن الفبای قبطی آمده است. با تکامل این زبان، به دلایل مختلف، از جمله مراسم مذهبی، قانونی و ادبیات، امروزه بیشتر از گذشته که تنها توسط نخبگان استفاده می شد، از زبان افراد عادی شنیده می شود. خط هیروگلیف که برای نوشتن زبان مصری استفاده می‌شد، و زینش بخش دیوار معابد و مقبره‌ها بود و بینش‌هایی درباره باورهای مذهبی، رویدادهای تاریخی و زندگی روزمره در مصر باستان ارائه می‌کرد نیز از همین زبان آمده است. امروزه زبان رسمی مصریان عربی مصری است.

مصنوعات باستانی، حیوانات مومیایی شده و طومارها امروزه هنوز به دقت بر طبق زبان مصری مورد مطالعه قرار می گیرند.

۴. سومری (سه هزار و دویست سال قدمت)

سومری یکی از قدیمی ترین زبان هایی است که شواهد مکتوب برای آن وجود دارد که به خط میخی نوشته شده بود. خط میخی که به عنوان بزرگترین دستاورد مردم سومر شناخته می شود، از اولین استفاده ها از چیزی به عنوان الفبا محسوب می شود. در این زبان از بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ کاراکتر بر روی خاک رس برای املای کلمات با تقسیم آنها به هجا استفاده شده است. زبان سومری در بین النهرین باستانی که در عراق امروزی واقع است صحبت می شد، اما دچار انحطاط گشت و بسیاری می گویند خشکسالی دلیل اصلی از بین رفتن این زبان بوده است.

با این حال، سومری‌ها سوابق مکتوب گسترده‌ای را بر روی لوح‌های گلی از خود به جای گذاشتند که اطلاعات ارزشمندی را در مورد فرهنگ، تاریخ و زبان آنها ارائه می‌کند. با اینکه این زبان در حال حاضر به طور گسترده صحبت نمی شود، اما هنوز توسط محققان مورد مطالعه قرار می گیرد و برای مراسم مذهبی استفاده می شود.

۵. عبری (سه هزار سال قدمت)

عبری یک زبان سامی باستان با ریشه هایی است که به دوران کتاب مقدس باز می گردد و آن را به یکی از قدیمی ترین زبان های جهان تبدیل می کند.

این زبان که در تاریخ توسط یهودیان اولیه برای مقاصد مذهبی استفاده می شد، تقریباً به طور کامل در طول هولوکاست از بین رفت، اما در اواخر قرن نوزدهم دوباره احیا شد.

زبان عبری مدرن در حال حاضر زبان رسمی اسرائیل است و فراتر از اسرائیل، به دلیل قرن ها مهاجرت یهودیان، این زبان به طور گسترده در سراسر جهان صحبت می شود. این زبان به لطف الفبای منحصر به فرد و ساختار دستوری خود به عنوان یک زبان مهم برای مطالعه متون باستانی و متون مقدس مذهبی در میان دانشمندان و دانشگاهیان جایگاه دارد.

۶. یونانی (سه هزار سال قدمت)

زبان یونانی با بیش از سه هزار سال، یکی از قدیمی ترین زبان های جهان است.

یونان باستان در دوران کلاسیک توسعه یافت و زبان انتخابی برای ریاضیدانان، فیلسوفان و نمایشنامه نویسان بود. سپس یونانی مدرن در قرن نوزدهم زبان رسمی پادشاهی یونان شد. امروزه زبان یونانی توسط اکثریت جمعیت آن صحبت می شود و در تجارت، آموزش و سیاست های دولتی استفاده می گردد. ۱۳ میلیون نفر از آن به عنوان زبان اول خود استفاده می کنند. زبان انگلیسی نیز از این زبان الهامات زیادی گرفته و از کلمه «مارمالاد» گرفته تا دایناسور و صدها کلمه دیگر  ریشه یونانی دارند.

۷. فارسی (سه هزار سال قدمت)

فارسی یک زبان هندواروپایی است. این زبان از ایران سرچشمه گرفته و هنوز هم زبان رسمی این کشور محسوب می شود. فارسی در کشورهای همسایه ایران مانند افغانستان و تاجیکستان نیز صحبت می شود. فارسی زبانی غنی است و آثار ادبی گسترده به این زبان به عنوان یکی از چهار مجموعه اصلی ادبیات جهان شناخته شده است. برخی از شاعران مشهور و تأثیرگذار مانند مولانا، نظامی و دقیقی تأثیری ماندگار و عمیق بر نسل ها بر جای گذاشته اند.

فارسی همچنین در بسیاری از کشورهای جهان به دلیل جوامع دور از وطن ایرانیان در این کشورها صحبت می شود. در مجموع، حدود ۱۱۰ میلیون نفر در سراسر جهان به فارسی صحبت می کنند.

۸. تامیل (دو هزار و سیصد سال قدمت)

تامیلی یکی از قدیمی ترین زبان های جهان است که ریشه این زبان به بخش جنوبی شبه قاره هند برمی گردد. کارشناسان آثار ادبی را کشف کرده اند که قدمت آن به ۳۵۰ سال قبل از میلاد می رسد. میراث ادبی آن آثار کلاسیک، ادبیات مدرن و شعر را در بر می گیرد. تامیل با سنت ادبی پیچیده ای که بیش از دو هزار سال را در بر می گیرد، تأثیر عمیقی بر بسیاری از حوزه های مختلف از جمله هنر و فرهنگ داشته است. این زبان همچنین در شکل‌دهی و توسعه چشم‌انداز فرهنگی و فکری، به‌ویژه در جنوب هند مؤثر بود.

۹. ایتالیایی (دو هزار و صد سال قدمت)

زبان ایتالیایی دوران جدید از شکل محاوره ای زبان لاتین که توسط مردم عادی در دوران زوال امپراتوری روم صحبت می شد، سرچشمه گرفته است. پس از سقوط امپراتوری روم، اولین تحولات زبان از انواع گویش های منطقه ای شکل گرفت و در یکی از لهجه‌های آن که در فلورانس صحبت می‌شد، برجسته شد و گویش توسکانی با ویژگی های آوایی و دستوری خود، پایه و اساس زبان ایتالیایی را به وجود آورد.

آثار ادبی بزرگانی مانند دانته آلیگری، پترارک و بوکاچیو همگی به گویش توسکانی نوشته شده‌اند و در آن زمان این زبان را در سراسر منطقه گسترش داده‌اند. این زبان تا زمانی که زبان ملی رسمی برای پادشاهی تازه تأسیس ایتالیا در سال ۱۸۶۱ انتخاب شد، به صورت مداوم تحت استانداردسازی و کدگذاری قرار داشت.

امروزه تقریباً ۶۱.۸ میلیون نفر در سراسر جهان ایتالیایی را به عنوان زبان مادری خود صحبت می کنند. این زبان همچنین در سان مارینو، ایتالیا و سوئیس زبان رسمی است و در ۱۳ کشور دیگر صحبت می شود.

۱۰. کره ای (دو هزار و صد سال قدمت)

زبان کره ای آخرین زبان در فهرست ۱۰ زبان قدیمی در جهان است. امروزه بیش از ۷۵ میلیون نفر به این زبان صحبت می کنند که ۴۸ میلیون نفر در کره جنوبی و ۲۴ میلیون نفر در کره شمالی زندگی می کنند. زبان کره ای ویژگی های زبانی منحصر به فردی دارد و به خانواده زبان های کره ای تعلق دارد که یک زبان جدا شده است، به این معنی که هیچ خویشاوند زبانی نزدیک شناخته شده ای ندارد و هیچ ارتباط مستقیمی با زبان های نزدیک خود یعنی چینی، ژاپنی یا سایر زبان های همسایه ندارد. اولین شواهد این زبان از کتیبه های کره ای قدیمی مانند می آید که به قرن چهارم بازمی گردد. یکی از آن ها کتیبه ای با عنوان سامگوک یوسا از تاریخ و افسانه های تأسیس کره می گوید و توسط راهب بودایی یعنی Iryeon گردآوری شده است و امروزه بسیار ارزشمند است. دیگری نیز لوح سنگی گوآنگ گائتو است که بزرگترین سنگ حکاکی شده در جهان شناخته می شود. این حکاکی وقایع اصلی پادشاه گوروریو یعنی گوانگگاتوی کبیر را روایت می کند. کره ای یک زبان تونیک است، به این معنی که زیر و بمی صدا می تواند معنای کلمات را تغییر دهد. همچنین این زبان به بسیار رسا بودن خود معروف است که به راحتی می توان در آن احساسات را انتقال داد.

منبع: Study International

مترجم: امیرمحمد سلطانپور