مهدویت (یا اعتقاد به موعود آخرالزمان) یکی از مشترکات همه ادیان ابراهیمی است، در دین اسلام و به خصوص در مذهب شیعه به این مسئله به صورت جدی پرداخته شده است و روایات بسیاری درباره مهدی موعود وارد شده است. روایات منقول از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهل‌بیت ایشان تاییدی بر این ادعاست. یکی از روایات متقن و صحیحی که در این باب وارد شده که به ویژگی‌های مهدی آل محمد (علیهم‌السلام) می پردازد، خطبه غدیر است که در منابع شیعی و سنی نقل شده است. در ادامه، پس از توضیحی اجمالی در خصوص امامت خطبه غدیر، به ذکر ویژگی‌های مهدی در این خطبه شریف می پردازیم.

پیامبر اکرم(ص) در خطبه تاریخی غدیریه در حضور بیش از یکصد هزار نفر این بشارت را دادنـد که در زمـان حضرت مهدی(عج) اسلام جهانی خواهد شد؛  آنجا که فرمودند: «اَلا اِنَّهُ الظَّاهِرُ عـَلَی الدِّینِ؛ بـیدار باشید او (مهدی) غالب براساس دین است.

جریان غدیر و خـطبه بـاعظمت آن فـقط یک قصه تاریخی خاص نیست که زمان آن گذشته و هیچ نقشی در امروز و فردای جامعه اسلامی نداشته بـاشد. همین طور هم یک حادثه شخصی نیست که پیامبر اکرم«ص» فقط امیرمؤمنان علی «ع» را به عنوان وصـی خود معرفی کرده بـاشند و در نـتیجه تاریخ مصرف و مبحث آن گذشته باشد؛ بلکه در غدیر خم و خطبه غدیریه، توسط پیامبر دوراندیش و آینده نگر اسلام، تاریخ کل بشریت رقم خورده است؛ زیرا امامت تمامی امامان دوازده گانه«ع» در طول تاریخ مطرح و تبیین شد.

حـقیقتی که از امیرمؤمنان«ع» آغاز و به مهدی صاحب الزمان«عج» منتهی می شود در بخش های پایانی خطبه غدیریه، رئوس برنامه های مهدی موعود «عج» بیان شده تا هم خط سیر تاریخ جامعه اسلامی ترسیم گردد و هم آینده روشن و زیبای جامعه بـشری نـشان داده شود؛ لذا دعوت مردم و بیعت گرفتن از آنان بر همین محور کلی بوده است.

در بخشی از این خطبه می خوانیم: «ای مردم! پس از خدا بترسید و با علی و حسن و حسین «وَالاَئِمَّهَ کلِمه طَیبَه باقِیه؛ و امامان به عـنوان کلمـه پاکیزه باقیه» بیعت کنید! هر کس حیله کند، خداوند او را هلاک می کند و هر کس وفا کند، مورد رحمت الهی قرار می گیرد».حضرت قائم«عج»، خاتم امامان  اولین نکته ای را که پیامبر اکرم«ص» درباره حضرت مـهدی «ع» در خـطبه غدیر گوشزد می کنند، این است که مهدی«ع» از ما خانواده نبوت و امامت است: «مَعاشِرَ النَّاسِ انِّی نَبِی وَعَلِی وَصِیی اَلا اِنَّ خاتَمَ الْاَئِمَّةِ مِنَّا الْقائِمُ المهدی؛ای مردم! به درستی من نبی و عـلی وصـی مـن است. بدانید که آخرین امـام از مـا، مـهدی قائم است».

البته این اولین بار نبود که حضرت (ص) بر این مسئله تصریح نمودند؛ بلکه قبل از خطبه غدیر بارها و بارها این مسئله را بـرای مـردم بـیان فرمودند، از جمله در اوایل بعثت: «لا تَذْهَبُ الدُّنْیا حَتّی یـلِی اُمـَّتِی رَجُلٌ مِنْ اَهْلِ بَیتِی یقالُ لَهُ الْمَهْدِیدنیا به پایان نرسد مگر اینکه امت مرا مردی از اهل بیت من سـرپرستیو رهـبری کنـد که به او مهدی«ع» گفته می شود» و در روایات دیگر کاملاً مشخص فرمودند که مهدی «عج » از نسل علی و فاطمه«ع» و از فرزندان امام حسین«ع» استو: «فَإِذا مَضَی الحَسَنُ فَبَعدَهُ ابنُهُ الحُجَّهُ بنُ الْحَسَنِ بـْنِ عـَلِی«ع و پس از حـسن عسکری«ع» فرزندش حجّه بن الحسن بن علی «عج » است.

  اسلام دیـن جـهانی  

قرآن کریم به بشر وعده می دهد که روزی فراخواهد رسید که دین حق یعنی اسلام فراگیر و جهانی شـود: «هـُوَ الَّذِی أَرسـَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِ لِیظهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کلِّهِ وَلَو کرِهَ الْمُشرِکونَ؛ او کسی اسـت که رسـول اش را بـا هدایت و آیین حق فرستاد تا آن را بر همه آیین ها غالب گرداند؛ هر چند مشرکان کراهـت داشـته بـاشند».

  اگرچه امروزه اسلام بر بیش از یک چهارم دل ها و سرزمین ها حکومت می کند و از شبه جزیره عربستان بـه تـمام قاره ها و کشورها راه یافته است؛ اما تحقق کامل وعده الهی فقط در زمان حضرت مـهدی«عـج» مـمکن است؛ چنان که روایات فراوانی از طریق معصومان«ع» بر این امر گواهی می دهند، از جمله امام بـاقر«ع» در ذیـل آیه فوق فرمود: «اِنَّ ذلِک عِنْدَ خُرُوجِ الْمَهْدِی مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وَعَلَیهِمْ صَلَواتُ اللَّه فـَلا یـبقی اَحَدٌ اِلَّا اَقَرَّ بِمُحَمَّدٍصلی اهلل علیه وآله؛این مسئله (فراگیر شدن دین اسلام) در زمان قیام مـهدی«عـج» از آل محمد«ص» خواهد بود. پس احدی باقی نمی ماند، مگر آنکه اقرار به [رسالت] مـحمد«ص» مـی کند».  

خـود پیامبر اکرم «ص» نیز فرمودند: «لا یبقی عَلی وَجهِ الاَرضِ بَیتُ مَدَرٍ ولا وَبَرٍ اِلَّا أَدخَلَهُ اللَّهُ الاسلام؛هـیچ خـانه خـشت و گلی و خیمه ای بر زمین نمی ماند، مگر اینکه خداوند اسلام را در آن داخل مـی کند و اسـلام شهر و روستاها و بیابان ها را درمی نوردد».  

آن حضرت (ص) در خطبه تاریخی غدیریه در حضور بیش از یکصد هزار نفر این بشارت را دادنـد که در زمـان حضرت مهدی «عج » اسلام جهانی خواهد شد؛ آنجا که فرمودند: «اَلا اِنَّهُ الظَّاهِرُ عـَلَی الدِّینِ؛بـیدار باشید او (مهدی) غالب براساس دین است».  

البـته پیـامبر اکرم«ص» پیـش از آن بارها این امر حیاتی را با صراحت بـه گـوش مردم رسانده بودند: «سوگند به آنکه مرا به حق، بشارت دهنده برانگیخت. اگر از عـمر دنـیا جز یک روز نمانده باشد، خـداوند آن روز را طـولانی می کند: «حـَتّی یـخرُجَ المـَهدِی من ولدی...وَتُشرِقُ الْاَرضُ بِنُورِ رَبِّها وَیـبلُغَ سـُلْطانُهُ الْمَشرِقَ وَالْمَغرِبَ؛تا اینکه فرزندم مهدی«عج» در [آن] قیام کند.. .و زمین بـه نـور پروردگارش روشن شود و حکومت او شرق و غـرب را فرا گیرد».

 جـای تردید نیست که در طول تاریخ سـتمگران ظـلم بی شماری نسبت به بشریت، مخصوصاً انبیا و اولیا «ع» روا داشته اند؛ علی الخصوص پیامبر خاتم«ص» و آل او بیشترین سـتم ها را از سـتمگران تحمل کردند. هنوز هم که هـنوز اسـت انـتقام این جنایات و سـتمگری ها گـرفته نشده و این عقده در دل هـمه بـشریت، به خصوص آل محمد«ص» باقی است. هر چند عقیده ما این است که در روز قیامت ظالمان به جـزای خـویش خواهند رسید، ولی با این حال بـرای عـبرت و درس گیری و هـمین طـور بـرای تشفی دل مظلومان عالم در هـمین دنیا نیز از آنان انتقام گرفته می شود. این امر در دوران منتقم آل محمد«ص»، منتقم همه مظلومان، مهدی صـاحب الزمان«عـج» تحقق خواهد پذیرفت.

حضرت ختمی مـرتبت«ص» در خـطبه غـدیر ایـن تـسلی را به مظلومان عـالم دادنـد که مهدی«عج» انتقام آنها را خواهد ستاند: «اَلا اِنَّهُ الْمُنتَقِمُ مَنَ الظَّالِمِین؛بیدار باشید او (مهدی) به حقیقت انـتقام گیرنده از ظـالمان اسـت.» و: «اَلا اِنَّهُ الْمُدرِک بِکلِّ ثارٍ لِاَولِیاءِ اللَّهِ عـَزَّ وَجـَلَّ؛آگـاه بـاشید اوسـت که انـتقام خون دوستان خدای عزیز و جلیل را می گیرد

در دعای شریف ندبه در صبح جمعه می خوانیم: «أَینَ الطَّالِبُ بِذُحُولِ الاَنْبِیاءِ وَاَبناءِ الاَنْبِیاءِ اَینَ الطَّالِبُ بِدَمِ المَقْتُولِ بِکربَلاءِ؛کجاست آن [منتقمی] که از ستم [ظـالمان] بر پیامبران و اولاد پیغمبران دادخواهی کند؟ کجاست خونخواه [جد غریبش] شهید کربلا؟

پیروز میدان ها

  از پرسش هایی که همیشه درباره قیام حضرت مهدی«عج» مطرح می شود، این است که حضرت مهدی«عج» چگونه با شمشیر در مقابل سـلاح های پیـشرفته و وحشتناک عصر ما و یا عصرهای بعد مقابله می کند و بر آنان غالب می شود؟

 پاسخ این پرسش در جای خود بیان شده که با قدرت الهی و اعجاز آن حضرت، هم اسلحه های پیشرفته و مدرن بشری از کار مـی افتند و هـم خداوند قدرت ها و نیروهای فوق العاده قوی را دراختیار آن حضرت قرار می دهد که به سرعت بر قدرت های ستمگر و اسلحه های مدرن آنها غالب می شود

   رسول خدا«ص» در خطبه غدیر سـربسته و بـه گونه ای اجمالی از غلبه و پیروزی حـضرت مـهدی«عج» بر تمام قدرت ها و زورمداران خبر داده اند: «اَلا اِنَّهُ فاتِحُ الْحُصُونِ وَهادِمُها؛ بیدار باشید او (مهدی) فاتح قلعه ها و منهدم کننده آنهاست.» فرق نمی کند این دژها همان قلعه های قـدیمی بـاشند یا سنگرهای محکم سـیمانی و سـپرهای موشکی و ضدموشکی یا شمشیر و تفنگ و توپ و تانک یا اسلحه های پیشرفته اتمی و انواع جدید آن باشند. قدرت و توان حضرت مهدی«عج» همه آنها را درهم خواهد شکست و بر همه آنها پیروز خواهد شـد.

پیـامبر اکرم«ص» در ادامه می فرمایند: «اَلا اِنَّهُ قاتِلُ کلِّ قَبِیلَةٍ مِنْ اَهْلِ الشِّرْک؛بیدار باشید او کشنده هر قبیله ای از اهل شرک است. » این شرک در هر لباس و در هر نقطه و با هر قدرت و امکاناتی که باشد، توسط آن حضرت از پا درخـواهند آمـد و یا قـدرت هدایتی آن حضرت بر آنها غالب می شود و منجر به هدایت آنان می گردد. در برخی نقل ها آمده است: «اَلا اِنَّهُ غـالِبُ کلِّ قَبِیلَةٍ وَهادِیها؛آگاه باشید که او (مهدی) غالب بر هر قبیله ای و هدایتگر آن خـواهد بـود.

خـاتم پیامبران «ص» در قسمت دیگر می فرمایند: «اَلا اِنَّهُ ال غالِبَ لَهُ وَلا مَنْصُورَ عَلَیهِ؛هشدار که کسی بر او (مهدی) غالب [و پیروز] نخواهد شـد و عـلیه او یاری نخواهد گشت».

 علوم در دستان مهدی «عج»

  در عصر مهدوی، پیشرفت علوم دینی و بشری بـه اوج خـود خـواهد رسید، زیرا آن حضرت تمام علوم انبیا و امامان قبل از خود را داردو از بحر بی پایان علوم الهی بهره مـی برد

 پیامبر اکرم«ص» در خطبه غدیر به این امر اشاره کرده اند: «اَلا اِنَّهُ الْغَرَّافُ مِنْ بَحْرٍ عـَمِیقٍ؛هشدار که او از دریایی ژرف (علوم بـی نـهایت الهی) پیمانه هایی افزون گیرد و «اَلا اِنَّهُ وارثُ کلِّ عِلْمٍ وَالْمُحِیطُ بِهِ،بیدار باشید که او وارث تمام دانش ها [ی گذشتگان] است و احاطه کامل بر آنها دارد.»  

به راستی این تعبیر با لفظ «کلّ» در بخش علم، نشانگر فراگیری و عمومیت دانش وسـیع آن حضرت است. در نتیجه باید گفت آن حضرت جامع علوم تمام گذشتگان خصوصاً انبیاست و به کتب آسمانی آنان نیز احاطه کاملی دارد

 حضرت صادق«ع» فرمود: «امام زمان (مهدی«ع») ندا می دهد هر کس که کتـاب ها [ی آسـمانی] و صحف [انبیا] را می خواند، پس باید از من بشنود! سپس ابتدا می کند به [خواندن] صحفی که خداوند بر آدم و شیث نازل فرمود و امت [و پیروان] آدم و شیث «ع» می گویند به خدا سوگند! این همان صحف واقعی اسـت و بـه راستی ما را نشان داد آنچه نمی دانستیم و در آن وجود دارد و آنچه بر ما مخفی مانده و آنچه از آن افتاده و تبدیل و تحریف شده بود

آنگاه تورات و انجیل و زبور را می خواند و اهل تورات و انجیل و زبور می گویند به خدا سـوگند! تـورات جامع و زبور تمام و انجیل کامل این است و به راستی آن چندین برابر آن چیزی است که ما قبلاً خوانده بودیم».  

 راز این همه دانش گسترده این است که آن حضرت از جانب خدا سخن می گوید و از مـنبع عـلوم بـی نهایت الهی بهره می برد.

  پیامبر اکرم «ص» در خـطبه غـدیر به این امر اشاره می فرمایند: «الا اِنَّهُ الْمُخْبِرُ عَنْ رَبِّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَالْمُشَیدُ لِاَمْر آیاتِهِ؛بیدار باشید که او از سوی پروردگارش خبر می دهد و آیـات و نـشانه های او را مـحکم و برپا می کند».

  در بحارالانوار ذیل جمله فوق به ایـن صـورت آمده: «وَالْمُنَبِّهُ بِأَمْرِ اِیمانِه؛و آگاه کننده به امر ایمان او (خدا) است».

اوصاف و مقامات حضرت مهدی«عج»

   ۱ـ استوار و محکم 

 «اَلا اِنَّهُ الرَشـِیـدُ السـَّدِیدُ؛هشدار که او به رشد واقعیرسیده و استوار است».

  ۲ـ اختیاردار هستی بـه امر الهی

  «اَلا اِنَّهُ الْمُفَوَّضُ اِلَیهِ؛آگاه باشید هموست که [اختیار امور جهانیان و آیین آنان] به او واگذار شده [و از طرف خـداوند و بـا اذن او بـرخوردار از ولایت تکوینی] است»

 ۳ـ بقیة اللّه 

تنها حجت باقی مانده بر زمین اوسـت: «اَلا اِنـَّهُ الْباقِی حُجَّه وَلا حُجَّه بَعْدَهُ؛آگاه باشید که حجت باقی مانده اوست و پس از او حجتی [و امامی] نخواهد بود.

  ۴ـ حق در نـزد اوسـت 

 حـق واقعی در مسیر امامتی است که با امیرمؤمنان«ع» آغاز می شود و با مهدی موعود «عـج» خـاتمه مـی یابد. پیامبر اکرم«ص» در خطبه غدیریه فرمودند: «وَلا حَقَّ اِلَّا مَعَهُ وَلا نُورَ اِلَّا عِنْدَهُ؛هیچ حقی نیست مگر اینکه بـا اوسـت و هـیچ نوری نیست مگر اینکه نزد اوست. » هر چه غیر او و در مسیری جز او باشد، باطل و دچـار تـاریکی و ظلمات است.  

 ۵ـ ولی و امین الهی 

طبق روایات فراوان هیچ گاه زمین خالی از حجت نمی شود، خـواه آشـکار بـاشد و یا پنهان و پشت پرده. در این دوران حجت الهی همان مهدی «عج » است که قرن ها قبل از غـیبت آن حـضرت پیامبر اکرم«ص» این مسئله را در خطبه غدیر گوشزد فرموده اند: «اَلا وَاِنَّهُ وَلِی اللَّهِ فِی اَرضِهِ وَ حَکمُهُ فـِی خـَلْقِهِ وَ اَمـِینُهُ فِی سِرِّهِ وَعَلانِیتِهِ[آگاه باشید به راستی که او ولی خدا در زمین و داور او در میان مردم و امانتدار امور آشکار و نهان اوسـت.»

مهدویت (یا اعتقاد به موعود آخرالزمان) یکی از مشترکات همه ادیان ابراهیمی است. در دین اسلام و به خصوص در مذهب شیعه به این مساله به صورت جدی پرداخته شده است و روایات بسیاری درباره مهدی موعود وارد شده است. روایات منقول از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهل‌بیت ایشان تاییدی بر این ادعاست. یکی از روایات متقن و صحیحی که در این باب وارد شده که به ویژگی‌های مهدی آل محمد (علیهم‌السلام) می پردازد، خطبه غدیر است که در منابع شیعی و سنی نقل شده است. در ادامه، پس از توضیحی اجمالی در خصوص امامت خطبه غدیر، به ذکر ویژگی‌های مهدی در این خطبه شریف می پردازیم.

آگاه باشید! همانا آخرین امام، قائم مهدی از ماست. هان! او بر تمامی ادیان چیره خواهد بود، آگاه باشید! که اوست انتقام گیرنده از ستمکاران، آگاه باشید! که اوست فاتح دژها و منهدم کننده آنها، آگاه باشید! که اوست چیره بر تمامی قبایل مشرکان و راهنمای آنان، آگاه باشید! که او خونخواه تمام اولیای خداست، آگاه باشید! اوست یاور دین خدا، آگاه باشید! که از دریایی ژرف پیمانه‌هایی افزون گیرد، آگاه باشید! که او به هر ارزشمندی به اندازه ارزش او، و به هر نادان و بی ارزشی به اندازه نادانی‌اش نیکی کند. أَلا إِنَّ خاتَمَ الْأَئِمَةِ مِنَّا الْقائِمَ الْمَهْدِی، أَلا إِنَّهُ الظّاهِرُ عَلَی الدِّینِ، أَلا إِنَّهُ الْمُنْتَقِمُ مِنَ الظّالِمینَ، أَلا إِنَّهُ فاتِحُ الْحُصُونِ وَهادِمُها، أَلا إِنَّهُ غالِبُ کُلِّ قَبیلَةٍ مِنْ أَهْلِ الشِّرْکِ وَهادیها، أَلاإِنَّهُ الْمُدْرِکُ بِکُلِّ ثارٍ لاِوْلِیاءِالله، أَلا إِنَّهُ النّاصِرُ لِدینِ الله، أَلا إِنَّهُ الْغَرّافُ مِنْ بَحْرٍ عَمیقٍ، أَلا إِنَّهُ یَسِمُ کُلَّ ذی فَضْلٍ بِفَضْلِهِ وَ کُلَّ ذی جَهْلٍ بِجَهْلِهِ، آگاه باشید! که او نیکو و برگزیده خداوند است، آگاه باشید! که او وارث دانشها و حاکم بر ادراکهاست، هان! بدانید که او از سوی پروردگارش سخن می‌گوید و آیات و نشانه‌های او را برپا کند. بدانید همانا اوست بالیده و استوار، بیدار باشید! هموست که [امور جهانیان] به او واگذار شده است، آگاه باشید! که تمامی گذشتگان ظهور او را پیشگویی کرده ‎اند، آگاه باشید! که اوست حجّت پایدار و پس از او حجّتی نخواهد بود. درستی و راستی و نور و روشنایی تنها نزد اوست، هان! کسی بر او پیروز نخواهد شد و ستیزنده او یاری نخواهد گشت، آگاه باشید که او ولیّ خدا در زمین، داور او در میان مردم و امانتدار امور آشکار و نهان است. أَلا إِنَّهُ خِیَرَةُالله وَ مُخْتارُه، أَلا إِنَّهُ وارِثُ کُلِّ عِلْمٍ وَالْمحیطُ بِکُلِّ فَهْمٍ، أَلا إِنَّهُ الْمخْبِرُ عَنْ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ الْمُشَیِّدُ لاِمْرِ آیاتِهِ، أَلا إِنَّهُ الرَّشیدُ السَّدیدُ، أَلا إِنَّهُ الْمُفَوَّضُ إِلَیْهِ، أَلا إِنَّهُ قَدْ بَشَّرَ بِهِ مَنْ سَلَفَ مِنَ الْقُرونِ بَیْنَ یَدَیْهِ، أَلا إِنَّهُ الْباقی حُجَّةً وَلاحُجَّةَ بَعْدَهُ وَ لا حَقَّ إِلاّ مَعَهُ وَلانُورَ إِلاّعِنْدَهُ، أَلا إِنَّهُ لاغالِبَ لَهُ وَلامَنْصورَ عَلَیْهِ، أَلاوَإِنَّهُ وَلِی الله فی أَرْضِهِ، وَحَکَمُهُ فی خَلْقِهِ، وَأَمینُهُ فی سِرِّهِ وَ علانِیَتِهِ.