هرمزگان، جنوبی‌ترین استان ایران آرمیده بر کرانه نیلگون خلیج همیشه فارس با مردمی خونگرم و مهربان و دل‌هایی به وسعت دریای جنوب که صید و صیادی با گوشت و خونشان عجین است و سفره حلال روزیشان با سخاوت دریا رنگین.

آفتاب هنوز چهره خود را نمایان نکرده که صیادان دل به دریا می‌زنند تا آنچه روزیشان از دل مهربان دریاست را از آب بیرون بکشند. قفس‌های فلزی که پیش از این، به دریا ریخته شده بودند، یکی پس از دیگری سر از آب بیرون می‌آورند و آنچه صید و روزی امروزشان است با گشودن بخش زیرین قفس‌ها بر کف قایق صیادی پدیدار می‌شود. گرگورها با نظم در گوشه‌ای گذاشته می‌شوند تا روز از نو و روزی از نو دیگری آغاز شود.

گرگور که در گویش هرمزگانی «کُلگِر» نیز گفته می‌شود، نوعی قفس گنبدی شکل بزرگی است که صنعتگران و صیادان هرمزگانی با ظرافت آن را می‌سازند. گرگورها با رد کردن مفتول‌ها از زیر و روی هم و با حفظ فواصلی معین، بافته می‌شوند و سپس بخش زیرین که متحرک است به قسمت گنبدی شکل آن، وصل می‌شود و گرگور آماده می‌شود تا قفسی بشود برای ماهی‌ها تا بلکه روزی‌رسان سفره صیادها باشد.

در قیفی گرگور یک طرفه است و به گونه‌ای عمل می‌کند که ماهیان پس از ورد به درون قفس راه بازگشت ندارند و به دام می‌افتند.

گرگور برای صید ماهیانی مانند «سنگ‌سر»، «هامور»، «میش ماهی» و... که در کف دریا در اعماق 50 تا 60 متری زیست می‌کنند، مناسب است.

قدیم از  نخل و گز، گرگور می‌بافتیم

«محمد فولادی» متولد 1352 است. او 26 سال است در شهرستان «سیریک» بخش «بمانی» بندر «کوهستک» استان هرمزگان به هنر بافت گرگور مشغول است. می‌گوید از کودکی این کار را نزد استادان فن آن زمان آموخته است. او حالا خودش صاحب کارگاهی است با 22 کارگر که به صورت مستقیم و غیرمستقیم از بافت گرگور امرار معاش می‌کنند.

فولادی که صمیمیت و گرمی در لهجه جنوبی‌اش موج می‌زند، ادامه می‌دهد: «قدیم‌ها، گرگور به‌وسیله شاخه‌های درخت نخل و درخت گز بافته می‌شده اما امروزه به وسیله مفتول‌های سیمی.» مفتول‌ها خارجی هستند و ماندگارتر از آنچه صنعتگران ایرانی می‌سازند. فولادی می‌گوید: مفتول‌ها از چین می‌آید؛ از راه دوبی»

هنرمند جنوبی می‌افزاید: «تا همین چند سال پیش، مفتول‌های ژاپنی، کره‌ای و هندی هم بود اما بعد چینی‌ها همین بازار را هم دست گرفتند و حالا آن‌ها تنها سازنده این مفتول‌ها هستند.»

آب شور دریا عمر مفتول‌ها را کم می‌کند. مفتول‌های درجه یک چینی در آب دریا یک سال عمر می‌کنند و مفتول‌های درجه دو 5 تا 6 ماه.

فولادی معتقد است اگر گرگوربافی خاستگاهی داشته باشد، حتماً هند است. می‌گوید: «این هنر از هند وارد ایران شده است. در هرمزگان نیز ابتدا «قشم» و سپس «هرمز» مرکز اصلی تولید گرگور شد. امروزه نیز به همت استادان و هنرمندان جنوبی، این صنعت و هنر آبا و اجدادی در «کوهستک»، «بندرلنگه»، «قشم»، «هرمز»، «لارک»، «جاسک» و... بافته می‌شود»

دلال‌ها باید نان بخورند و ما صیادها نخوریم؟

گرگورها چهار نوع هستند اما حالا تنها دو نوع آن با در قیفی شکل و مثلثی شکل در هرمزگان بافته می‌شود. فولادی این را هم شنیده که در بعضی کشورها نوعی گرگور با دو در مستطیلی‌شکل نیز ساخته شده است.

به گفته او، بیشترین مصرف گرگور در سواحل استان سیستان و بلوچستان است. آنجا انگار بهتر می‌شود با گرگور، صید کرد.

فولادی معتقد است از گرگور در همه فصول صید می‌توان استفاده کرد اما بهترین فصل استفاده از آن از شهریور تا آذر ماه است که فصل صید «میش‌ماهی»، «ماهی مرکب»، «سنگ‌سر» و «هامور» است.

این هنرمند هرمزگانی هم مثل همه هرمزگانی‌ها چشم امیدش به امواج آبی دریا است اما از گرانی مفتول‌های سیمی به دلیل بالا رفتن قیمت ارز گلایه‌مند است. می‌گوید: «قیمت گرگور در همین چند ساله، چند برابر شده است. با این وضعیت پولی برای صیاد باقی نمی‌ماند. دلال‌ها باید نان بخورند و ما صیادها نخوریم؟»

شهین صادقی