شیخ ابراهیم زکزاکی، رهبر شیعیان نیجریه صبح دیروز پس از چند سال حصر و حبس خانگی وارد پایتخت ایران اسلامی شد. جایی که ندای امام خمینی(ره) بیش از پیش وجدان‌های جوانان اسلام را بیدار کرد و تبدیل شد به نقطه اتکا و امید مستضعفان جهان. دامنه بیداری اسلامی که حضرت امام آن را آغاز کرده بود البته محدود به جغرافیای ایران و همسایگان آن نیست و دعوت امام خمینی(ره) به قیام مستضعفان از همان روزهای نخست انقلاب اسلامی فراگیر شده بود.

پیش از آغاز نهضت اسلامی و پیروزی انقلاب اسلامی، جوانان دغدغه‌مند مسلمان که نمی‌خواستند به ایسم‌های جعلی انقلابی نزدیک شوند، خود را تحت تأثیر جریانی می‌دانستند که می‌توان سید جمال‌الدین اسدآبادی را سرمنشأ آن دانست. پس از سید، محمد عبده و پس از او حسن البناء که با یک واسطه شاگرد سید جمال و مؤسس اخوان‌المسلمین بود، توانسته بودند روح‌های بیدار در جوامع اسلامی به‌خصوص در خاورمیانه و آفریقا را جذب خود کنند. به همین دلیل است که ابراهیم، جوان دلباخته جذبه حسن البناء و ابوالاعلی مودودی بود.

تقدیر آن بود مردی دیگر از ایران سرمنشأ تحولی عظیم در سراسر جهان اسلام شود و دغدغه‌های سیدجمال و پیشگامان بیداری اسلامی در افقی بالاتر دنبال شود. ابراهیم، جوان نیجریه‌ای بود که در نخستین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی به ایران سفر و در جشن‌های پیروزی انقلاب اسلامی شرکت کرده بود، قرآنی از حضرت امام(ره) هدیه گرفت و امام خطاب به او فرمود: بروید و با این قرآن، مردم نیجریه را به اسلام دعوت کنید. او با همین رهنمود، جنبشی را راه‌اندازی کرد که امروز بخش مهمی از مسلمانان و شیعیان پرجمعیت‌ترین کشور قاره آفریقا را تشکیل داده است.

نیجریه کجاست؟

نیجریه پرجمعیت‌ترین کشور آفریقایی بوده و در غرب آن قاره قرار دارد و پایتخت آن آبوجاست. جمعیت این کشور ۱۷۰میلیون نفر است که از این تعداد، حدود ۸۵میلیون نفر از مردم نیجریه مسلمان و بقیه مسیحی یا بی‌دین هستند. این کشور نفت فراوانی دارد، اما به دلیل سیاست‌های استعماری در فقر به سر می‌برد.

یادگاری از خاندانی مبارز

ابراهیم پسر یعقوب زکزاکی سال۱۹۵۳ میلادی مطابق با ۱۳۳۲ شمسی در یک خانواده‌ مذهبی در شهر زاریای نیجریه متولد شد. ابراهیم در خانواده‌ای به دنیا آمد که فعالیت سیاسی و ضداستعماری در آن پیشینه دیرینه دارد، به‌گونه‌ای که جد او، از فقهای زمانه خود از مذهب مالکی و از مبارزان با استعمار در آفریقا بود. جد زکزاکی از موریتانی به نیجریه آمده بود. هرچند او سید و از نوادگان اهل بیت(ع) بود، اما چون در نیجریه هر عالمی را شیخ می‌گفتند، او را هم شیخ می‌گفتند. ابراهیم تحصیلات ابتدایی خود را از سنین کودکی در مدارس سنتی قرآنی و اسلامی آغاز کرد و تا ۱۶سالگی در مرکز یادگیری شهر تاریخی زاریا مشغول به تحصیل بود. او در مدرسه ابتدایی رسمی شرکت نکرد. نخستین تجربه وی در آموزش رسمی، سال ۱۹۶۹ در مدرسه عربی استانی زاریا بود که در آن، مقامات محلی شهر، معلمان عربی را برای مدارس ابتدایی خود تعلیم می‌دادند.

او از سال ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۵ در مدرسه معروف مطالعات عربی «کانو» مشغول به تحصیل بود. این مدرسه سال۱۹۳۴ به عنوان مدرسه حقوق نیجریه شمالی تأسیس شد و «مادر دانشگاه بایرو» شناخته می‌شد. تقریباً تمام قضات بزرگ شمال نیجریه‌، دانش‌آموخته این مدرسه هستند.

ابراهیم عضو فعال جامعه دانشجویی مسلمانان (ام‌اس‌اس) در دانشگاه و در سطح ملی بود. سال ۱۹۷۸‌، دبیر کل جامعه دانشجویی مسلمانان همان دانشگاه و به عنوان مغز متفکر در پشت تظاهرات گسترده مردمی در حمایت از گنجاندن شریعت در قانون اساسی نیجریه شناخته و سال۱۹۷۹ به عنوان نایب‌رئیس (امور بین‌الملل‌) جامعه دانشجویی مسلمانان انتخاب شد.

وقتی یکی از استادان دانشگاه احمد بلو برای تدریس به دانشگاه کمبریج منتقل شد، ابراهیم زکزاکی را به آن‌ها معرفی کرد. آن‌ها از ابراهیم زکزاکی دعوت می‌کردند به کمبریج برود و برای دانشجویان و اساتید در مورد آفریقا و راه نجات آن از دست استعمار و استثمار سخنرانی کند. با نخستین سخنرانی، همه دانشگاهیان شیفته او شدند و این برنامه بارها و بارها تکرار شد. او در همین سفرها با آقای مسعود شجره، رئیس حقوق بشر اسلامی انگلستان که آن موقع دانشجوی کمبریج بود، آشنا شد. ارتباط او با آقای شجره سبب شد اطلاعات او از ایران زیاد شود و با آغاز انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام(ره) جریان انقلاب را دنبال و در نخستین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی به ایران سفر کند.

زکزاکی که از اهل سنت مالکی بود، پس از دیدار با امام، شیعه شد. او پس از بازگشت به نیجریه، مردم نیجریه را جذب تشیع کرد. علاقه به انقلاب و امام خمینی(ره) در میان مردم نیجریه در سال‌های اخیر به‌قدری افزایش یافته که شیعیان نیجریه به «خمینیون» معروف شده‌اند.

تعداد پیروان مکتب اهل‌بیت(ع) در نیجریه حدود ۱۵میلیون است. در راهپیمایی روز قدس، بیش از ۲میلیون نفر فقط در شهر زاریا شرکت می‌کنند. ۵میلیون شیعه واقعی آشنا با احکام شیعه، ۵میلیون شیعه که در حال آموختن احکام‌اند و ۵میلیون در حال پیوستن به شیعیان هستند. چند میلیون مسیحی نیز از طرفداران سرسخت زکزاکی هستند و در همه مراسم عمومی مربوط به شیعیان شرکت می‌کنند. هدف حرکت اسلامی نیجریه، آگاه کردن مسلمانان از وظایفشان به عنوان افراد و یک جامعه است. شیخ به‌ویژه بر اهمیت مشارکت زنان در این جنبش تأکید کرده؛ امری که در جامعه نیجریه برای زنان مرسوم نبود و زنان اجازه فعالیت در امور مذهبی را نداشتند. جنبش اسلامی دارای بیش از 300مدرسه ابتدایی و متوسطه است که عمدتاً در مناطق شمالی این کشور واقع شده‌اند. جنبش اسلامی دارای پرخواننده‌ترین روزنامه نیجریه یعنی المیزان به زبان هوساست که طرفداران زیادی دارد.

شیخ زکزاکی در نیجریه توانست انقلاب را بدون توسل به هرگونه خشونتی پیش ببرد، اما انقلاب او صرفاً بصیرت‌افزایی مردم محروم و مستضعف نیجریه بود. این بصیرت به‌حدی بود که دولتمردان نیجریه با توصیه‌های ‌اتاق‌فکرهای آمریکا و اسرائیل و پول‌های نفتی، از نفوذ روزافزون شیخ در میان مردم نیجریه و گرایش آن‌ها به اسلام انقلابی احساس خطر و هر روز به بهانه‌های مختلف، به طرفداران شیخ حمله و آن‌ها را شهید یا زخمی‌می‌کنند؛ غافل از اینکه پس از هر کشتار نه تنها از طرفداران شیخ در نیجریه کم نمی‌شود، بلکه دیگر کشورهای آفریقایی نیز به طرفداران شیخ می‌پیوندند. بنابراین شیخ موفق شد الگوی اعتراض آرام اسلامی را به دنیا معرفی و آن را جایگزین مدل ماهاتما گاندی و نلسون ماندلا کند.

شیخ ابراهیم چندین بار به خاطر عقاید خود توسط دولت‌های مختلف در نیجریه به زندان افتاده است‌. اتهامات علیه او همیشه فتنه‌انگیزی یا تحریک نارضایتی مردم در برابر دولت بوده است‌. در دوران ریاست جمهوری آباچا، جرم او این بود که گفته بود «هیچ قدرتی به‌جز خداوند وجود ندارد». زمان‌های مختلف زندان وی به این شرح است. انوگو

 (۱۹۸1-۱۹۸4)، مرکز معروف بازجویی لاگوس (۱۹۸۴-۱۹۸۵)، کیریکیری تحت شدیدترین تدابیر امنیتی (۱۹۸۵)، بندرهارکورت (۱۹۸۷-۱۹۸۹)، بندر هارکورت و کادونا (۱۹۹۶- ۱۹۹۸). او از دسامبر ۲۰۱۵ (آذر ۹۴) تا امروز در حصر غیرقانونی بوهاری، رئیس‌جمهور مستبد نیجریه بود.

شهادت فرزندان

در روز قدس سال ۲۰۱۴ میلادی (مرداد ۱۳۹۳ شمسی‌) سه پسر ابراهیم زکزاکی به همراه ۳۳ تن از شیعیان، در جریان حمله نیروهای نظامی نیجریه به راهپیمایان روز قدس کشته شدند. سال ۲۰۱۵ میلادی (دی ۱۳۹۴ ش) 10روز پس از برگزاری راهپیمایی باشکوه اربعین، در جریان برگزاری مراسم روز اول ربیع‌الاول از سوی جنبش اسلامی نیجریه در حسینیه بقیه‌الله شهر زاریا، به بهانه بسته شدن راه بر فرمانده ارتش، نیروهای ارتش نیجریه به مراسم شیعیان حمله کردند و موجب کشته‌شدن هزار و زخمی شدن ۷۰۰ نفر شدند. در همین روز پس از حمله به حسینیه بقیه‌الله و کشتار شیعیان، به خانه شیخ حمله شد و سه فرزند دیگر شیخ زکزاکی یعنی حامد، حیدر و حمید به شهادت رسیدند و خواهر شیخ زنده زنده در اتاق در بسته سوخت. در جریان حمله نیروهای ارتش نیجریه به خانه وی‌، شیخ و همسرش نیز تا حد شهادت زخمی شدند. در این جنایت‌، شیخ زکزاکی یک چشم خود را از دست داد و بیش از ۵۰ترکش در بدنش به جا ماند که هنوز خارج نشده‌اند. همسرش نیز ده‌ها ترکش در بدن دارد، به‌طوری که به دلیل تحریک ترکش‌ها نمی‌تواند خواب راحتی داشته باشد.

شیخ زکزاکی از روز کشتار سال۲۰۱۵ به همراه همسرش در حصر خانگی بود و حالا پس از سال‌ها اجازه یافته که از نیجریه خارج شود.