سازمان جهانی بهداشت موضوع مبارزه با مقاومت ضدمیکروبی را به عنوان موضوع مورد بحث روز جهانی بهداشت سال ۲۰۱۱ برگزیده است. اما مقاومت میکروبی و ضد میکروبی چیست و چرا خطرناک است؟

مقاومت میکروبی یا به اصطلاح تخصصیAMR زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها در طول زمان تغییر می‌کنند، دیگر به داروها پاسخ نمی‌دهند، درمان عفونت‌ها را سخت‌تر می‌کنند و خطر گسترش بیماری و مرگ را افزایش می‌دهند. در نتیجه مقاومت میکروبی، آنتی بیوتیک‌ها و سایر داروهای ضدمیکروبی بی اثر می شوند و درمان عفونت‌ها به طور فزاینده ای دشوار یا غیرممکن می شود.

مقاومت ضد میکروبی زمانی رخ می‌دهد که باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و انگل ها دیگر به داروهای ضد میکروبی پاسخ نمی‌دهند. در نتیجه، آنتی بیوتیک ها و سایر داروهای ضد میکروبی بی اثر می شوند و درمان عفونت ها را سخت یا غیرممکن می کنند و خطر گسترش بیماری و مرگ را افزایش می دهند.

جزئیات مقاومت ضد میکروبی

مقاومت ضد میکروبی مستقیماً باعث ۵ میلیون مرگ در سال است و آینده اقتصادی را تهدید می کند.

همچنین این مقاومت با کاهش اثربخشی درمان‌ها، سیستم‌ها سلامت را تحت فشار قرار می‌دهد که منجر به بیماری‌های طولانی‌مدت و افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی می‌شود. به طور همزمان، مقاومت ضد میکروبی تهدیدی برای امنیت غذایی است زیرا می تواند از طریق زنجیره غذایی گسترش یابد و بر سلامت حیوانات و انسان تأثیر بگذارد و باعث خسارات اقتصادی در بخش کشاورزی شود.

عفونت های مقاوم

عفونت های باکتریایی مقاوم به آنتی بیوتیک ها به طور کلی به سه گروه تقسیم می شوند:

۱_ MDR ها یا Multi Drug Resistant : شامل باکتری هایی که به حداقل سه آنتی بیوتیک درکلاس های مختلف حساس هستند.

MDR به میکروارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها گفته می‌شود که در برابر عوامل ضد میکروبی متعدد مقاومت ایجاد کرده‌اند. این مقاومت درمان عفونت‌های ناشی از این میکروارگانیسم‌ها را چالش‌برانگیز می‌کند، زیرا درمان‌های استاندارد کمتر مؤثر یا حتی بی‌اثر می‌شوند.

توسعه مقاومت چند دارویی در درجه اول به دلیل استفاده بیش از حد و سوء استفاده از عوامل ضد میکروبی مانند آنتی بیوتیک ها، ضد ویروس ها، ضد قارچ ها و ضد انگل ها است. هنگامی که این داروها به طور نامناسب یا زیاد استفاده می شوند، میکروارگانیسم ها می توانند تکامل یافته و مکانیسم هایی را برای خنثی کردن اثرات داروها ایجاد کنند و اثربخشی آنها را کاهش دهند.

۲_ XDR ها یا Extensively Drug Resistant: شامل باکتری هایی که فقط به یک تا دو آنتی بیوتیک درکلاس های مختلف حساس هستند. این اصطلاح ابتدا در پاسخ به مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ابداع شد که به عوامل خط اول (ایزونیازید و ریفامپیسین)، فلوروکینولون و یک یا چند داروی تزریقی خط دوم (آمیکاسین، کانامایسین و کاپرومایسین) مقاوم بود.

XDR به میکروارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها اطلاق می‌شود که در برابر طیف وسیعی از عوامل ضدمیکروبی، از جمله مواردی که به عنوان آخرین راه‌حل در نظر گرفته می‌شوند، مقاومت ایجاد کرده‌اند. درمان عفونت های ناشی از ارگانیسم های XDR بسیار دشوار است، زیرا گزینه های درمانی موجود محدود، کمتر موثر و اغلب با عوارض جانبی بیشتری همراه هستند.

XDR شکل شدیدتری از مقاومت چند دارویی (MDR) است و تهدیدی قابل توجه برای سلامت عمومی است. توسعه ارگانیسم‌های مقاوم به دارو عمدتاً به دلیل استفاده بیش از حد و سوء استفاده از عوامل ضد میکروبی و همچنین گسترش سویه‌های مقاوم بین افراد و در محیط‌های مختلف است.

۳_ PDR  ها یا Pan Drug Resistant: شامل باکتری هایی که به تمامی آنتی بیوتیک های مورد سنجش، مقاومت نشان داده اند. این بدان معناست که هیچ درمان موثری برای مبارزه با عفونت ناشی از این نوع باکتری وجود ندارد. مقاومت دارویی پان یک نگرانی جدی برای سلامت عمومی است، زیرا می تواند منجر به بیماری طولانی مدت، افزایش هزینه های مراقبت های بهداشتی و حتی مرگ شود. قضاوت درباره شیوع باکتری PDR دشوار است.

با این حال، باکتری های گرم منفی PDR در بیش از ۲۰ کشور در تمام مناطق جهان گزارش شده است. مرگ و میر در بیماران آلوده به این باکتری ها بالا است (به طور متوسط حدود ۵۰ درصد) اما بسیار متغیر است.

برای جلوگیری از گسترش باکتری‌های مقاوم به دارو، رعایت بهداشت خوب، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها فقط در مواقع ضروری و طبق تجویز و پیروی از اقدامات کنترل عفونت در مراکز مراقبت‌های بهداشتی مهم است.

چرا مقاومت ضد میکروبی، مشکل جهانی است؟

۱-کشنده است.

۲-کنترل بیماری‌های عفونی، را مختل می‌سازد.

۳-اثر بخشی درمان را کم می‌کند زیرا بیماران به مدت طولانی تری مبتلا به عفونت هستند و در نتیجه میکروارگانیسم های مقاوم را به دیگران منتقل می‌کنند.

۴-ممکن است بازگشت به دوران قبل از آنتی بیوتیک را باعث شود.

۵-خطر ابتلا به بسیاری از بیماری های عفونی، غیرقابل کنترل می شود و تمام تلاش های انجام شده در راستای اهداف بهداشتی توسعه هزاره، از مسیر خود منحرف می شود.

۶-سبب بالا رفتن هزینه درمان می شود.

۷-پیشرفت های مراقبت های بهداشتی درمانی در جوامع را به مخاطره می اندازد و موفقیت درمان هایی همچون پیوند عضو، شیمی درمانی سرطان و جراحی های بزرگ، تحت الشعاع قرار می گیرند.

علل مقاومت ضد میکروبی

مصرف نامتناسب و بیش از اندازه داروها شرایط مطلوبی را برای ظهور و گسترش میکروارگانیسم های مقاوم فراهم میکند. برای مثال، هنگامی که بیماری دوره ی درمان با داروی ضد میکروبی تجویز شده را کامل نمی کند یا داروهای نامرغوب استفاده می کند، میکروارگانیسم های مقاوم پدید آمده و منتشر می شوند.

نیایش احمدی _ خبرنگار تحریریه جوان قدس