کتاب «صنف بنایان و معماران دوران اسلامی (آداب، اندیشه‌ها و حیات حرفه‌ای)» اثر جعفر طاهری است که در پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۴۱۸ صفحه به چاپ رسید.

بیش از دو قرن از مطالعه علمی تاریخ معماری دوران اسلامی و بررسی زمینه‌های مختلف شکل‌گیری این میراث کهن می‌گذرد؛ اما اصحاب معماری و تشکیلات صنفی آنها کمتر در کانون توجه پژوهشگران بوده‌اند. اصحاب معماری غالباً از دریچه میراث گسترده آثار معماری در سراسر جهان اسلام برای ما شناخته شده‌اند و در پشت همین میراث هم پنهان مانده‌اند. شواهد اندک تاریخی، فقدان نوشته‌ای درباره معماری و کتمان و حفظ اسرار حرفه‌ای از جمله دلایلی است که بر این گمنامی افزوده است.

این کتاب، مقدمه‌ای بر شناخت آداب، اندیشه‌ها و روش زندگی حرفه‌ای بنّایان و معماران ایران در این دوران است. در این تحقیق بر آنیم تا از دریچه متون تاریخی، پیشینه اصناف پیشه‌وری در جهان اسلام، آداب و اندیشه‌های اصحاب معماری و سرشت درونی صنف بنایان و معماران را بررسی کنیم.

انتظار می‌رود بررسی ابعاد فرهنگی - اجتماعی این صنف، فهم وسیع‌تری از راه و رسم نانوشته معماری و معماری ورزی پیشینیان فرا روی محققان بگشاید.

این کتاب در پنج فصل تألیف شده است؛

فصل اول با عنوان «کلیات و مفاهیم» به بیان طرح تحقیق، رویکرد نظری، مروری بر منابع تحقیق و مفاهیم و اصطلاحات اختصاص دارد.

دومین فصل از این کتاب با عنوان «خاستگاه و سرگذشت اصناف پیشه‌وری» پیشه وران و طبقات اجتماعی پیش از اسلام، سرگذشت اصناف پیشه‌وری در جهان اسلام و زمینه‌های تحول صنف بنّایان و معماران را شرح می‌دهد.

نویسنده در فصل سوم با عنوان «سیر حکمت و علم در صنف بنّایان و معماران» جریان‌های فکری در اصناف پیشه‌وری (تعالیم قرآن و احادیث، تعالیم تصوف و جنبش‌های عقلانی-فلسفی) و سیر حکمت نظری و عملی در صنف بنّایان و معماران (رویارویی و فراگیری، پرورش و توسعه عملی و نپذیرفتن و طرد) را به رشته تحریر درآورده است.

«فتوت و رسایل فتوت پیشه‌وران» عنوان چهارمین فصل از کتاب حاضر است که در آن مفهوم، پیشینه و آداب فتوت، فتوت، مذهب جمعی پیشه‌وران و نقش فتوت در اصناف پیشه‌وری تبیین شده و فتوت‌نامه پیشه‌وران و فتوت‌نامه و رسایل حوزه معماری بررسی شده است.

پنجمین و آخرین فصل از کتاب مذکور با عنوان «سیری در حیات حرفه‌ای بنّایان و معماران» ضمن تشریح مراتب شغلی و صنفی، طبقه و جایگاه اجتماعی، آداب تربیت و آموزش حرفه‌ای و صنف معماران و صناعت معماری را به نگارش درآورده است.