همزمان با هشتم ماه ذی‌الحجه، با مرتضی انفرادی، مدیر گروه مطالعات اجتماعی اعتاب مقدس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی گفت‌وگویی در خصوص فضیلت این روز از منظر امام رضا(ع) انجام شده است که در ادامه می‌خوانید.

یوم‌الترویه چه روزی است؟

هشتمین روز از ماه ذی‌الحجه یکی از  شریف‌ترین و با فضیلت‌ترین ایام سال قمری به شمار می‌رود، از این روز در منابع اسلامی به «یوم‌الترویه» یاد شده است، با توجه به احادیث رسیده از معصومین(ع) جایگاه یوم الترویه تا آنجاست که درک آن برابر با درک تمام حج دانسته شده است.

اهمیت این روز در چیست؟

اهمیت یوم الترویه از این جهت است که حجاج بیت الله الحرام خود را برای ورود به عرفات و عید قربان در این روز آماده می کنند به عبارتی ، روز هشتم ذی‌الحجه، تمام حجاج نیت حج تمتع کرده و مُحرِم می شوند و از مکه به سوی مِنا حرکت می کنند و می توان گفت در این روز است که ، مناسک اصلی حج شروع می شود.

الترویه به چه معناست؟

ترویه در لغت عرب از ریشه «ر و ی» به معنای سیراب کردن، برداشتن آب، بازگو کردن مطلب و همچنین اندیشیدن در امری است.این واژه همان طور که بیان شد، در اصطلاح دینی برای هشتمین روز از ماه ذی الحجه به کار می رود.

علت نام گذاری هشتم ذی‌الحجه به یوم‌الترویه چیست؟

علت نام گذاری این روز بی ارتباط با معنای لغوی آن نیست و در منابع اسلامی برای آن چندین علت ذکر شده است
1-همانطور که بیان شد، یکی از معانی ترویه، آب برداشتن است؛ همین علت در حدیث رسیده از امام صادق (علیه السلام ) ، تبیین شده است که ایشان فرمودند: از آنجای که در صحرای عرفات آب وجود نداشت،حجاج در روز هشتم از مکه به همراه خود آب برمی داشتند و به عرفات می بردند، چنین حالتی در زبان عربی ترویه نامیده می شود لذا این روز ، به یوم الترویه مشهور شد.
2- یکی دیگر از دلایل این نام، پرسش حجاج از یکدیگر بود که از اهل کاروانیان برای اطمینان یافتن از برداشتن آب، می پرسیدند: «هل تروّیتم» آیا با خود آب برداشته اید؟
3- همچنین در روایتی آمده است که در این روز، جبرئیل امین به حضرت ابراهیم(ع) توصیه کرد که از مکه برای خود و خانواده‌اش آب بردارد، چرا که در صحرای عرفات و منطقه مِنا ، آب وجود ندارد.
4- بیان شد که یکی دیگر از معانی ترویه؛ اندیشیدن است و این موضوع در احادیث آمده است که حضرت آدم (علیه السلام )، پس از ساخت و بنای کعبه درباره زائرین خانه خدا و پاداش طواف کنندگان، در اندیشه و فکر فرو رفت، لذا این روز را ترویه نامیدند.
5-  به  معنای اندیشیدن؛ در مورد حضرت ابراهیم( علیه السلام) است که در مورد رویایی ذبح فرزندش در این روز به فکر فرو رفت.
6- از معانی دیگر ترویه، بازگو کردن مطلب است ، از این رو در برخی روایات بازگویی و تعلیم مناسک حج از سوی جبرئیل به حضرت آدم (علیه السلام) و حضرت ابراهیم (علیه السلام ) ،دلیل نام گذاری این روز به ترویه اعلام شده است.

درروز هشتم ذی‎الحجه یا همان یوم‎الترویه انجام چه اعمالی سفارش شده است؟

یوم‌الترویه برای حجاج حاضر در مکه، آغاز اعمال حج است اما برای کسانی که در مناسک حج حاضر نیستند در منابع دینی اعمالی مانند روزه گرفتن و غسل کردن بیان شده  که برای این اعمال ، ثواب و فضیلت بسیار، برشمرده اند.

از مهمترین رویدادهای تاریخی در یوم‌الترویه چیست؟

با توجه به نقل تاریخ، روز هشتم ذی الحجه، روزی بود که حضرت امام حسین (علیه السلام ) به اهل کوفه نامه نوشتند و در همین روز بود که حضرت به سمت کوفه حرکت کردند.
علاوه بر این موضوع، در منابع تاریخی ،رؤیای ذبح حضرت اسماعیل( علیه السلام )در شب هشتم ذی الحجه بوده است.

آیا روز هشتم ذی‌الحجه علاوه بر یوم‌الترویه به نام های دیگر نیز نامیده شده است؟

یوم‌الترویه را در برخی منابع «یوم‌النقله» و «یوم‌المِنا» نیز نامیده‌اند، زیرا حجاج در این روز از مکه به منا حرکت می‌کنند و منتقل می شوند.

در آموزه‌های امام رضا(ع) در مورد حج و یوم‌الترویه چه مطالبی در منابع وجود دارد؟ 
در معارف امام رضا(ع) مباحث بسیار زیادی در مورد حج در کتب معتبره آمده است و  حتی ایشان در حدیثی به بیان علت وجوب حج پرداخته اند ،بدین مضمون که: علّت انجام حجّ، رفتن به سوی خدا و طلب ثواب بسیار، و پاک شدن از گناهان، توبه از خطاها و از سرگیری اعمال صالحه است ، چرا که حج ، موجب آمرزش و کفّاره گناهان  است.
ایشان در ادامه حدیث به لوازم حج اشاره فرمودند که می‌توان به برخی از آنها همچون ، رسیدگی به حساب اموال، به مشقّت انداختن بدن، منع از خواهش های نفس و لذت تقرب به پروردگار به سبب عبادات و خضوع و فروتنی و همچنین به سختی انداختنِ خود در سفرهای طولانی در گرما و سرما، دور شدن از صفات زشت، تنها به خدا امید داشتن و... اشاره کرد.
از نکات جالب  زندگی امام رضا(ع) این است که ، یکی از مناظرات ایشان نیز در همین روز هشتم ذی‌الحجه صورت گرفته است چنان که ،در کتاب عیون اخبارالرضا(ع) آمده است: 
 قَدِمَ سُلَیْمَانُ الْمَرْوَزِیُّ مُتَکَلِّمُ خُرَاسَانَ عَلَی الْمَأْمُونِ فَأَکْرَمَهُ وَ وَصَلَهُ ثُمَّ قَالَ لَهُ إِنَّ ابْنَ عَمِّی عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا ع قَدِمَ عَلَیَّ مِنَ الْحِجَازِ وَ هُوَ یُحِبُّ الْکَلَامَ وَ أَصْحَابَهُ فَلَا عَلَیْکَ أَنْ تَصِیرَ إِلَیْنَا یَوْمَ التَّرْوِیَةِ لِمُنَاظَرَتِه.
 بنابراین حدیث، مأمون مناظره امام رضا(ع) با سلیمان مَروَزی متکلّم خراسانی را در روز ترویه قرار داد که در این روز، عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم؛ ذره ای از اقیانوس علم الهی را نمایان نمودند. 
‏