عرصه تولید آثار موسیقایی مرتبط با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش‌ترین عرصه‌های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که در سال‌های طولانی دوشادوش سایر فعالیت‌های فرهنگی هنری مرتبط با این موضوع مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.
تولیدات این حوزه اگر چه همواره در معرض اتهام‌های فراوان از جمله «سفارشی بودن» قرار داشته‌اند اما به دلیل حس و حال موجود در آنها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر بسیاری از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در حوزه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.
همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا بار دیگر نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف مرتبط با قیام عاشورا در کشورمان در قالب‌های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم.
در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سال‌های دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده‌اند. آثاری که طبیعتاً برخی از آنها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده‌اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه شدند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل‌بستگان اباعبدالله (ع) است.
در چهل و یکمین قسمت از سلسله گزارش‌های «روایت مهر از نواهای عاشورایی»، به سراغ پروژه موسیقایی «ناسور» به آهنگسازی و تنظیم فرید سعادتمند از هنرمندان فعال عرصه موسیقی فیلم رفتیم که سال ۱۳۸۵ در قالب یک انیمیشن عاشورایی به همین نام با کارگردانی کیانوش دالوند تولید و پیش روی مخاطبان قرار گرفت. مسیری که موفق به کسب یکی از رتبه‌های برگزیده جشنواره فیلم «نجف»، جشنواره فیلم «غدیر» کشور عراق و نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین انیمیشن از سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر شد.
انیمیشن «ناسور» روایت زندگی عبیدالله بن حر جعفی، یکی از کوفیانی است که از امام حسین (ع) دعوت کرده بود تا به کوفه بیایند و زمانی که می‌شنود سپاه امام به کوفه نزدیک شده است، از این شهر خارج می‌شود تا با ایشان روبه‌رو نشود، اما از بد حادثه به‌صورت کاملاً ناگهانی این روبه‌رویی اتفاق می‌افتد و او مجبور می‌شود دست رد به سینه امام بزند.
اما طبیعتاً در کنار نکات فنی که در حوزه ساخت این انیمیشن بلند سینمایی می‌توان مطرح کرد، موسیقی متن اثر است که به واسطه حضور هنرمند خوش قریحه و توانمندی چون فرید سعادتمند توانسته مبین معنا و محتوایی باشد که مد نظر تیم کارگردانی و نگارش اثر برای ساخت یک انیمیشن مناسبتی بود. مسیری سخت و دشوار که آهنگساز پس از حضور در پروژه‌های مرتبط با حوزه انیمیشن چالش‌های زیادی را در آن تجربه می‌کنند اما قطعاً مسیری را پشت سر می‌گذرانند که برای آنها دربرگیرنده ارزش‌های زیادی است. چارچوبی که اگر آهنگساز با متر و معیار ساخت موسیقی برای انیمیشن آشنا نباشد قطعاً او را با مشکلات و مسائلی روبه‌رو می‌کند که چالش‌برانگیز است.
آلبوم «ناسور» محصول مرکز موسیقی حوزه هنری انقلاب اسلامی همان‌طور که گفته شد شامل یک پروژه موسیقایی مشتمل بر ۲۵ قطعه موسیقایی از انیمیشن سینمایی «ناسور» است که فرید سعادتمند در آن کوشیده با در نظر گرفتن تم مذهبی اثر که پرداخت به واقعه کربلا محور اصلی آن است، مخاطب را در شناخت و اعتقاد به مفهوم عاشورا یاری کند.
وی در ساخت این اثر موسیقایی تلاش کرده از سازهایی مثل عود، قانون، هورن، کلارینت، نی ایرانی، انواع سازهای کوبه‌ای و ضرب زورخانه‌ای استفاده نماید که نزدیک‌تر از دیگر ابزار و ادوات موسیقایی بازگوکننده واقعه کربلا باشد. شرایطی که بی‌تردید الهام از ملودی‌ها و تم‌های موسیقایی مجالس روضه سیدالشهدا (ع) محوریت اصلی را تشکیل می‌دهند.
میثم مروستی، علی جعفری پویان نوازندگان ویولن، علیرضا دریایی و میثم مروستی نوازندگان ویولا، کریم قربانی نوازنده ویولنسلف پورنگ پورشیرازی نوازنده کنترباس، فردین لاهورپور نوازنده نی ترکی و نی ایرانی، هومن نامداری نوازنده کلارینت، پریچهر خواجه نوازنده قانون، شهرام غلامی نوازنده عود، فرشید سعادتمند نوازنده دف، جواد ضیایی نوازنده دمام و سنج، حمیدرضا دلنوازی، نوید صالح زاده و فرید سعادتمند نوازندگان سازهای زمینه، نعیمه عطارها خواننده سوپرانو، مهدی شایق خواننده باس، حیدر کربلایی و عارف غفاریان آواگران، ایمان حجت صدابردار، نوید صالح زاده میکس و مسترینگ و علیرضا خدامرادی طراح گرافیک گروه اجرایی آلبوم «ناسور» را تشکیل می‌دهند.
فرید سعادتمند چندی پیش بود که درباره روند ساخت موسیقی این فیلم گفت: موسیقی انیمیشن «ناسور» به صورت ارکسترال و کاملاً آکوستیک ضبط شده و برای اجرای موسیقی از ۳۰ نوازنده دعوت به همکاری کردم. نگارش موسیقی متن این انیمیشن سینمایی دشوار بود و باید به خواسته‌های کیانوش دالوند به عنوان نویسنده فیلمنامه و کارگردان نزدیک می‌شدم. از همین رو جلسات متعددی با دالوند گذاشتم و درباره داستان فیلم و آنچه از موسیقی می‌خواهد صحبت کردیم و به نقطه نظر مشترک درباره نگارش فیلمنامه این انیمیشن سینمایی رسیدیم.
این آهنگساز تاکید کرد: عاشورا برای هر یک از مسلمانان حکایت از حماسه‌ای بزرگ دارد و من هم به دلیل عشق، ارادت و اشتیاقی که به امام حسین (ع) دارم سعی کردم این عشق و ارادت را در ساخت موسیقی فیلم هم لحاظ کنم، از همین رو در نگارش موسیقی از سازبندی و هارمونیک خاص حماسه عاشورا استفاده کرده‌ام. موسیقی این فیلم را بر اساس شرح رشادت‌های حضرت ابوالفضل (ع)، شهادت امام حسین (ع)، ظلم روا شده به یاران امام و حماسه عاشورا ساختم. ضمن اینکه موسیقی‌هایی که می‌سازم ملودی محور است و در اینجا از اکستر زهی نیز بهره بردم و در سازبندی از سازهایی چون عود، قانون، هرن، کلارینت، نی ایرانی، انواع سازهای کوبه‌ای و ضرب زورخانه‌ای استفاده کردم.
سعادتمند در یکی دیگر از گفت‌وگوهایش با خبرنگار مهر بود که توضیح داد: موسیقی فیلم «ناسور» در کل کار بسیار سختی بود و به خاطر حجم موسیقایی بالایی که داشت وقتی زیادی را برای ساخت آن صرف کردم. البته حساسیت‌ها و دقت نظر کیانوش دالوند، کارگردان راهنمای خوبی برای من بود، اما به دلیل نداشتن فرصت کافی و اینکه می‌خواستیم فیلم را به سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر برسانیم کار سختی را پیش رو داشتیم.
وی درباره دلایل انتشار موسیقی این انیمیشن در قالب آلبوم که با نوشته «او همه عشق است و من با همه جان برایش نوشتم …» آغاز شده، ادامه داد: تمام قطعه‌های موسیقی «ناسور» را به صورت تفکیک‌شده نوشتم و در یک استودیوی مجهز با همکاری نوازنده‌های جنوبی آن را ضبط کردیم. موسیقی «ناسور» بسیار جدی بود و حجم بسیار بالایی داشت، اما در نهایت کار به گونه‌ای پیش رفت که از آن رضایت دارم و قطعاً در آینده این موسیقی را تحت عنوان موسیقی بی کلام به صورت آلبوم در آورده و به بازار عرضه خواهم کرد.
این آهنگساز در مورد نقش موسیقی در انیمیشن بیان کرد: در انیمیشن موسیقی بسیار تأثیرگذار است و باید بتوان از طریق موسیقی با مخاطبان ارتباط برقرار کرد. در سینمای اروپا و هالیوود برای انیمیشن‌ها از آهنگسازهای بزرگ دعوت به همکاری می‌شود و برخی از آنها حتی برای ضبط موسیقی به سه قاره جهان سفر می‌کنند. در آنجا به موسیقی انیمیشن به صورت جدی و دقیق می‌پردازند تا موسیقی بتواند محتوای قصه را به مخاطب انتقال دهد و از آنجا که «ناسور» تم مذهبی دارد و به واقعه کربلا می‌پردازد، شناخت و اعتقاد به کربلا و امام حسین (ع) در آهنگسازی آن بسیار مهم بود و قطعاً هر چه باور و احساس بیشتری در میان بود، موسیقی بهتری اجرا می‌شد.
به هر ترتیب آنچه فرید سعادتمند از موسیقی «ناسور» پیش روی مخاطبان قرار داده، دربرگیرنده مولفه‌ها و نکاتی است که می‌توان آن را خارج از چارچوب‌های محتوایی انیمیشن «ناسور» هم مورد ارزیابی قرار داد. مسیری که اگر امکانات و ابزارش فراهم باشد، می‌تواند بهانه خوبی برای تجمیع آثار این آهنگساز و دیگر هنرمندان برای برگزاری کنسرت یا مجموعه کنسرت‌هایی در محتوای مذهبی به واسطه حضور ارکسترهای دولتی و مجموعه‌هایی چون ارکستر سمفونیک صدا و سیما باشد.
نظر شما