به گززارش قدس خراسان، طی یک هفته گذشته خبر تشکیل زنجیره انسانی اطراف تالاب کمتر شناخته شده و باستانی سی‌سر نیشابور به منظور حفظ این سرمایه زیست‌محیطی یکی از مواردی بود که اطلاعات آن توسط فعالان و علاقه‌مندان به محیط زیست در فضای مجازی دست به دست می‌شد تا با اطلاع‌رسانی درباره از بین رفتن این تالاب به دلیل فعالیت یک معدن که در خبرهایی معدن گچ و در جایی دیگر معدن سنگ عنوان شده، در خصوص اقداماتی از سوی مسئولان تذکر داده شود.
در حالی که هنوز خبر تشکیل زنجیره انسانی سرد نشده، درخواست کاربران فضای مجازی درباره امضای کارزاری برای حفظ این تالاب این پرسش را بیشتر مطرح می‌کند که این تالاب دقیقاً کجاست و چرا تاکنون مورد توجه نبوده و ماجرا چیست؟
معاون هماهنگی امور عمرانی فرمانداری شهرستان نیشابور در پاسخ به این پرسش‌ها به خبرنگار ما می‌گوید: مجموعه برکه‌های سی‌سر از لحاظ محدوده سیاسی در حوزه این شهرستان و در نزدیکی روستای زرنده در حوزه سرزمینی شهرستان نیشابور قرار دارد و شامل تعدادی برکه طبقاتی می‌شود. نوع قرارگیری این برکه‌ها قرارگیری در کدهای ارتفاعی متفاوت است؛ یعنی از خط‌الرأس کوه این برکه‌ها به صورت طبقاتی شروع می‌شوند و آب برکه اول که در آن چشمه جوشش دارد، به برکه دوم و از آنجا به برکه سوم می‌ریزد تا به آخرین برکه که در نزدیکی جاده روستای زرنده است، سرازیر شود.
هر چند تعداد این برکه‌ها در اخبار و گزارش‌های متفاوت هفت مورد عنوان و گفته می‌شود دو برکه به دلیل خشکسالی از بین رفته؛ اما محمود گیاهی تعداد این برکه‌ها را پنج مورد می‌داند و می‌افزاید: جدا از این برکه‌ها غاری هم در نزدیکی آن‌ها وجود دارد که از دید غارنوردان و اهل فن جزو آثار بسیار قدیمی و قابل اعتناست.
وی اظهار می‌کند: موضوع دیگر در نزدیکی برکه‌ها وجود معدنی است که در محدوده شهرستان فیروزه قرار دارد و در یک سال اخیر، معدن یک جبهه کاری جدید به سمت برکه‌ها داشته تا به روش انفجاری برداشت ماده معدنی را انجام دهد. به دلیل پیش‌بینی ایجاد مشکل در غار و برکه‌ها سیستم قضایی و اجرایی به این موضوع ورود کرد و ادامه فعالیت معدن به سمت برکه‌ها ممنوع شد؛ اما به دلیل اینکه هنگام پیگیری‌ها غار و برکه‌ها از سوی محیط زیست و میراث فرهنگی ثبت ملی نشده بود، کار دچار اشکال شد.
فعالیت معدن در جبهه خودش ادامه دارد
معاون هماهنگی امور عمرانی فرمانداری شهرستان نیشابور می‌گوید: در ادامه از طریق سمن‌ها و سازمان میراث فرهنگی موضوع ثبت ملی اثر پیگیری شد که خوشبختانه در یک ماه گذشته این برکه‌ها به عنوان آثار ملی در محدوده نیشابور ثبت شدند و کد و شماره ملی به آنان تعلق گرفت. این موضوع از طریق سازمان میراث فرهنگی به استانداری خراسان رضوی و سپس از استانداری به فرمانداری‌ها و همه مجموعه دولتی ابلاغ شد تا حفظ و حراست از آن تکلیف شود.
گیاهی درباره شرایط حال حاضر فعالیت معدن اعلام می‌کند: طبق آخرین اطلاعات موجود و براساس مخالفت انجام شده از سوی شهرستان نیشابور، معدن به سمت برکه‌ها خیلی نزدیک نشده و اینکه معدن در جبهه خودش فعالیت می‌کند، نکته خوب و حائز اهمیتی است. زمانی که مجوز معدن از طریق اداره کل صنعت و معدن داده شد، متأسفانه به موضوع این برکه‌ها و غار توجهی صورت نگرفت و استعلام لازم هم از شهرستان اخذ نشد و این یک خلل در موضوع است.
وی می‌افزاید: در حال حاضر آنچه واضح است، ثبت این منطقه در فهرست آثار ملی بوده و مجموعه معدن باید به این موضوع توجه کند و اداره میراث فرهنگی شهرستان هم نظارت‌های لازم را از طریق یگان حفاظتی خود انجام دهد. بنا بر مطلبی که اهالی و بزرگان روستا و منطقه اعلام می‌کنند، قدمت این مجموعه بسیار زیاد بوده و به ۷۰۰ تا هزار سال می‌رسد. به این شکل نیست که این برکه‌ها با توجه به خشکسالی‌های اخیر و کم شدن آب و نوع زمین‌شناسی به تازگی به وجود آمده باشند.
گیاهی ثبت نشدن این اثر طی سال‌های گذشته را یک قصور می‌داند و ادامه می‌دهد: نکته جالب در خصوص آب این برکه‌ها، ذکر این مطلب است که آب آن شرب نیست و با توجه به فاصله نزدیکی که به معدن دارد، دارای خواص معدنی است و به گفته اهالی منطقه، پرندگان مهاجر در فصل مهاجرت از اطراف این برکه استفاده می‌کنند. بنابراین نباید از این مزایا هم غافل شد.
معاون هماهنگی امور عمرانی فرمانداری شهرستان نیشابور عنوان می‌کند: پیگیری و ورود مجموعه سمن‌ها و اداره‌های حفاظت محیط زیست و میراث فرهنگی پس از فعالیتی بود که برای معدن تصمیم به انجامش بود که نتیجه‌اش ثبت این اثر طبیعی در فهرست میراث فرهنگی شد و باید گفت مجوز این معدن توسط شهرستان نیشابور صادر نشده؛ بلکه از طریق اداره صنعت و معدن شهرستان فیروزه بوده و محدوده عمل آن در فیروزه است.
وی در تشریح نسبت جغرافیایی برکه‌ها با این معدن که آن را معدن سنگ معرفی می‌کند، می‌گوید: به صورت کلی تصویری که می‌توان از شرایط جغرافیایی معدن، برکه‌ها و غار ارائه داد، تصویر کوهی است که در یال غربی معدن قرار دارد و در محدوده شهرستان فیروزه است و در یال شرقی کوه برکه‌ها و غار وجود دارند که در حوزه استحفاظی شهرستان نیشابور است. محدوده معدن بسیار گسترده است و تا زمانی که به سمت برکه‌ها و غار عملیات پیشروی انجام ندهد، مشکل چندانی به وجود نمی‌آید؛ اما اگر پیشروی به سمت برکه‌ها و غارها انجام شود، حرکت ماشین‌آلات و روش انفجاری به ساختار این منطقه آسیب جدی می‌رساند و مشکلاتی را در ساختار ایجاد می‌کند هر چند گرد و غبار حاصل از کار ماشین‌آلات و انفجار تأثیر خود را در منطقه دارد.
گیاهی قدمت فعالیت معدن را براساس قدمت ایجاد شهرستان فیروزه در حدود ۱۰ سال اخیر می‌داند و در پایان توضیح می‌دهد: در مجوزی که توسط میراث فرهنگی اخذ شده، متأسفانه نامی از غار برده نشده و فقط برکه‌ها به ثبت رسیده‌اند هر چند نباید از قدمت و ارزش بالای این غار هم غافل شد و با توجه به اهمیت این گونه آثار طبیعی مهم نیست این ثبت برای شهرستان فیروزه است یا شهرستان نیشابور، مهم تلاش همه حتی مجموعه معدن به منظور حفظ این قابلیت طبیعی برای همه است.
پرسش‌های مختلفی درباره فعالیت این معدن و شرایط برکه‌ها وجود دارد؛ از جمله اینکه چرا در کنار تلاش برای ثبت برکه‌ها اگر غار هم شرایط قابل تأملی برای ثبت داشته، در یک مسیر برای ثبت قرار نگرفته یا اینکه آیا محیط زیست هم در این زمینه اقدامی داشته و اگر این تالاب یا برکه دارای این قدمت و اهمیت بوده، چرا تاکنون در مباحث گردشگری یا حفظ میراث طبیعی چندان نامی از آن برده نشده است.
هرچند توجه به حفظ محیط زیست در هر درجه، جایگاه یا فردی قابل قدردانی است؛ اما براساس خبرهایی که از سال ۱۴۰۱ مبنی بر ثبت این اثر در فهرست میراث فرهنگی وجود دارد، این پرسش مطرح می‌شود که چرا در آن زمان یا هنگام پیشروی معدن به سمت برکه‌ها و غار، این خطر و دغدغه مطرح نشده و اکنون و پس از ثبت آن در فهرست آثار ملی این حجم از دفاع مطرح می‌شود که مانند نوشدارو پس از مرگ سهراب است. پاسخ به این پرسش‌ها شاید بهانه‌ای باشد برای گزارشی دیگر درباره تالابی باستانی که تاکنون چندان حرفی از قدمت آن نبوده است.
نظر شما