معاون پیشین سازمان حفاظت محیط زیست کشور به قدس آنلاین می گوید: به طور کلی دو منشأ برای ریزگردها شناسایی شده است. که یکی منشأ خارجی و دیگری داخلی است.

دکتر دلاور نجفی می افزاید: بخش خارجی منشأ ریزگردها مربوط به بیرون از مرزهای ایران است که بیشتر در مناطق غرب و جنوب غرب کشور به ویژه عراق و پهنه هایی از عربستان و جزیره العرب است و در موارد نادری نیز صحراهای آفریقا منشأ خارجی ریزگردها محسوب می شود.

وی توضیح می دهد: دلیل وجود کانون های ریزگرد در عراق، توسعه نیافتن بخش کشاورزی است که سبب کاهش سطح نخلستان ها و کشاوزی این کشور شده و زمین های بایر را به وجود آورده و تبعاتش کشور ما را نیز درگیر کرده است.

معاون پیشین سازمان حفاظت محیط زیست کشور درباره کانون های ریزگرد داخلی می گوید: برخلاف باور برخی که کانون ریزگردها را تنها در استان های جنوبی از جمله خوزستان می بینند، متأسفانه در بیشتر استان های کشور به غیر از استان های شمالی، کانون ریزگرد وجود دارد.

این کارشناس محیط زیست ادامه می دهد: در خوزستان با توجه به مدیریت آب حوزه های کارون و کرخه مشکل ریزگردها ایجاد شده و البته در حال حاضر منشأ ریزگردهایی که در این فصل در کشور با آن رو به رو هستیم بیشتر منشأ داخلی و وجود کانون های ریزگرد در اغلب استان هاست چراکه بسیاری از دشت ها حتی در اطراف تهران، قم و اصفهان تبدیل به کانون های ریزگرد شده اند.

نجفی تصریح می کند: از دیگر دلایل ایجاد کانون ریزگرد در کشورمان، رعایت نکردن حقابه روخانه ها و تالاب هاست که سبب منفصل شدن دانه های خاک شده و با جریان مختصری از هوا، پدیده گردوغبار و ریزگردها را به وجود می آورد. 

اقدامات انجام شده در حوزه مهار ریزگردها

معاون پیشین سازمان حفاظت محیط زیست کشور اقدامات انجام شده درباره مهار ریزگردها را نارسا و ناکافی می داند و می گوید:  در واقع در بسیاری از مناطق، اقدامی درباره کانون های ریزگرد داخلی صورت نگرفته و اما در مورد کانون های ریزگرد خارجی نیز نیاز به یک دیپلماسی فعال در حوزه محیط زیست داریم و چنانچه اقدامی توسط دولت ها، طی دهه های گذشته انجام گرفته نتیجه بخش نبوده است.

نجفی درباره مدیریت آبی ترکیه توضیح می دهد: مدیریت آبی که در ترکیه در حال انجام است ایران، عراق و سوریه را درگیر ریزگرد کرده است و در حال حاضر در تمام سرشاخه های دجله و فرات توسط ترکیه سدسازی انجام می گیرد که این مسئله سبب شده کشور ما و همچنین عراق و سوریه با بحران آب و ریزگردها مواجه شویم بنابراین نیازمندیم که در غالب یک دیپلماسی فعال محیط زیست با این موضوع در سطح بین المللی گفت و گو صورت گیرد تا ترکیه مجبور به پذیرش تبعات این موضوع و اصلاح رویه ای که در پیش گرفته است شود.

کانون های داخلی ریزگردها کجاست؟

این کارشناس محیط زیست بیشترین کانون های داخلی ریزگردها را مربوط به استان های جنوب غرب و استان های مرکزی می داند و می گوید راه های گوناگونی برای کنترل این کانون ها وجود دارد. 

نجفی می گوید: نخستین منشأ ریزگردهای داخلی، تالاب های خشک شده ماست که حقابه آن رعایت نشده است. هرچند عوامل طبیعی را نمی توان انکار کرد چراکه در سال های اخیر شاهد یک دوره خشکسالی و کاهش بارندگی بودیم اما عواملی که غیرطبیعی و ساخته دست بشر است را می توانیم رعایت کنیم.

وی می افزاید: از جمله عوامل ساخته دست بشر در کنترل ریزگردها، می توان به حقابه تالاب ها و رودخانه ها، محافظت از زیستگاه ها، پوشش گیاهی مناسب و اصلاح روش های کشاورزی اشاره کرد که نقش بسیار مهمی در مهار ریزگردها دارد.

معاون پیشین سازمان حفاظت محیط زیست کشور درباره معضلات بخش کشاورزی اذعان می کند: در بسیاری از مناطق متأسفانه روش های غیرعلمی مانند شخم زدن های غیراصولی یا چرای بی رویه دام سبب شده تا هم تنوع گیاهی مناطق و هم گیاهانی که سبب استحکام خاک می شوند از بین برود. از طرفی حرکت دام ها سبب انفصال دانه های خاک می شود بنابراین در حوزه کشاورزی و دامدادی نیاز به اصلاح روش ها داریم.

نجفی استفاده از پوشش گیاهی بومی و سازگار با هر منطقه را در مهار ریزگردها مؤثر دانسته و تأکید می کند: استفاده از روش های طبیعی تثبیت دانه های خاک از طریق توسعه کشت گیاهان بومی، حفاظت از زیستگاه ها و اصلاح روش های کشاورزی و دامداری بسیار نتیجه بخش تر از روش های شیمیایی مانند مالش پاشی است چراکه روش های شیمیایی به هیچ وجه با حفاظت محیط زیست سازگار نیست.