اینجا یک جراح، پزشک و گاهی یک پرستار همه‌کاره است و آن سوی دیگر بیماری که اجبار به کشته شدن فرزندش را دارد.

اینها تصویری است که می توانید از محلی غیر قانونی برای انجام سقط جنین تجسم کنید.

هزینه و مظنه بازار سقط های غیر قانونی بسته به مدت زمان بارداری متفاوت است؛ مثلا ممکن است یک پرستار با ۱۰ میلیون تومان و یک جراح عمومی همان را با ۱۲۰ میلیون تومان انجام دهد، برخی هم با نگاهی دلسوزانه نگاهی به جیب درخواست کننده می اندازند و کمی نرخ را پایین تر مطالبه می کنند.

آمارهای سقط جنین هم متفاوت است؛ تازه ترین آمار را دوشنبه همین هفته،سلیمان حیدری، مدیرکل مرکز نظارت و اعتباربخشی امور درمان این وزارتخانه می گوید: از آنجا که هیچکس از سقط غیرقانونی در کشور آمار درستی ندارد، نمی‌توان هیچ‌یک از آن‌ها را نه رد کرد و نه تایید کرد!

با اینحال انتشار همین آمارهای متفاوت توسط برخی کارشناسان، باعث شده است تا مسئولان با نگاهی جدی تر این چالش را مورد بررسی قرار دهند؛ بطوری که شهید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور دولت سیزدهم، در دومین رویداد اهدای جایزه جوانی جمعیت که بیست و نهم اردیبهشت امسال برگزار شده بود گفته بود: باید جلوی سقط جنین گرفته شود جز مواردی که پزشک حاذق اعلام می‌کند که ضرورت دارد؛ آمار سقط جنین بالا و نگران‌کننده است و همه دست‌اندرکاران باید در این زمینه فعال شوند و ابتدا باید اقناع صورت بگیرد تا همگان بدانند این «قتل نفس» است و آثار آن را برای کسی که مرتکب می‌شود و برای مباشر و معاون آثار حقوقی و وضعی دارد. باید گفته شود که این کار حرام شرعی است و آثار متعددی دارد."

تجربیات دنیا

براساس آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی "WHO" هرساله ۴۰ تا ۵۰ میلیون سقط جنین در زنان بین ۱۵ تا ۴۴ سال در جهان اتفاق می‌افتد.

بد نیست بدانید از میان ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل، روسیه با ۵۷.۳ درصد، صدرنشین جدول آمار سقط جنین است؛ ویتنام، قزاقستان، استونی، بلاروس و رومانی نیز در رده‌های بعدی جدول قرار دارند؛ آمریکا نیز با ۲۰.۸ در رده ۱۵ قرار می‌گیرد، در این کشور که تقریباً نیمی از بارداری‌ها ناخواسته است، روزانه بیش از ۳۰۰۰ سقط جنین اتفاق می‌افتد.

در این میان سقط جنین خود خواسته هنوز در نزدیک به ۲۰ کشور از جمله بسیاری از کشورهای آفریقایی همچون مصر، سنگال، گابن، ماداگاسکار و موریتانی ممنوع است.

در آمریکای جنوبی نیز دسترسی به سقط جنین دشوار است. پایان خود خواسته بارداری در سورینام، نیکاراگوئه و السالوادور مجاز نیست. در سال ۱۹۹۸، السالوادور قوانین سختگیرانه‌ای را در این مورد تصویب کرد. این مجازات‌ها شامل تعقیب قضایی عموماً مبتنی بر «بدترین نوع قتل» است که تا ۵۰ سال حبس دارد.

قانون چه می گوید؟

در قانون مدنی کشور ما درباره سقط غیرقانونی اشاره‌های بسیاری شده است؛ از جمله اینکه طبق ماده ۶۲۳ این قانون، هرکس به واسطه دادن ادویه با وسایل دیگر موجب سقط جنین زن شود، به شش ماه تا یکسال حبس محکوم می شود و اگر عالما و عامدا زن حامله‌ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگر کند که جنین او سقط شود به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد؛ مگر این که ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر بوده که در هر صورت مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد. براساس ماده ۶۲۴ نیز هرگاه طبیب یا ماما یا داروفروش یا اشخاصی که به این عناوین اقدام می‌کنند، گرچه از نظر قانونی مجاز به مداخله در این حرفه‌ها نباشند، مباشرت به اسقاط جنین کنند یا وسایل سقط جنین را فراهم سازند مجازات آن ها حبس از دو تا پنج سال و پرداخت دیه است.

صالح قاسمی، نویسنده مجموعه "جنگ جهانی جمعیت" هم از " قانون مدیریت سقط جنین می گوید؛ اما تاکید می کند که این قانون ناقص است و هنوز به‌طور کامل به اجرا درنیامده است.

بانکی پور، نماینده مجلس هم به ماده ۵۶ قانون جوانی جمعیت اشاره می کند؛ ماده ای که در قوه قضائیه تنظیم شده است.

آنطور که بانکی پور می گوید ادبیات این ماده به سمت جلوگیری از قبح زدایی برای جنین است و اگر جنینی به صورت غیر قانونی سقط شود پروانه پزشک و داروخانه باطل می‌شود.

ضمن آنکه در این قانون مقرر شده است جواز سقط جنین را باید قاضی بدهد نه پزشک، به این دلیل که سلامت مربوط به علم پزشکی است اما حق حیات مربوط به علم حقوق است.

این در حالی است که رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی معتقد است همین قانون یعنی قانون جوانی جمعیت در موضوع مقابله با سقط، به اصلاح نیاز دارد!

محمود عباسی معتقد است با وجود اینکه قانونگذار برخی نوآوری‌ها در این حوزه داشته، ولی در خصوص اصلی‌ترین و مهم‌ترین موضوع که سقط جنین در کشور است هیچ ابتکاری ندارد و متأسفانه فقط در آن قسمت‌ها بویژه وقتی ماده ۵۶ و ماده ۵۷ را بررسی می‌کنیم تقریباً می‌شود گفت که ما در همین ماده ۵۶ قانون، ۲۹ تا اشکال اساسی دیدیم. در اینجا قانونگذار از این حیث هیچ ابتکاری نداشته و شاید چالش‌هایی هم ایجاد کرده، قضات ما در تفسیر این قانون، برداشت از این قانون، اختلاف نظرهای بسیار اساسی دارند،پس این قانون با مشکلات جدی مواجه است و نیازمند بازنگری است.

چرا سقط جنین؟

کارشناسان در خصوص چرایی سقط جنین به دلایل بسیاری اشاره کرده اند. موضوعاتی همچون گسترش فردگرایی، ترجیح منافع فردی، تحول مفهوم خانواده و افزایش مراکز غیرقانونی سقط جنین، تغییر سبک زندگی در سال‌های گذشته و ....

محمد اسلامی، مشاور پیشین دفتر سلامت خانواده وزارت بهداشت، افزایش سن زن، افزایش سن همسر، فاصله بارداری زیاد پس از ازدواج، بارداری برنامه‌ریزی نشده و تمایل نداشتن به فرزندآوری  را هم به دلایل اضافه می کند.

اما انسیه خزعلی، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده علت مهم سقط جنین را در مسایل فرهنگی و بخشی از آن را هم اقتصادی می داند و تاکید می کند: با توجه به چالش بزرگ جمعیتی تمرکز بر حمایت از خانواده‌ها در جنبه‌های اقتصادی و فرهنگی برای پیشگیری از سقط جنین است، آنچه پژوهش‌ها نشان می‌دهد علت عمده سقط جنین مسائل فرهنگی و بخشی از آن هم اقتصادی است.

محمدحسین زارع‌زاده، رئیس بسیج جامعه پزشکی کشور هم در اظهاراتی مشابه می گوید: بررسی‌ها نشان داده است ۲۳ درصد از افرادی که درخواست سقط داشته‌اند به‌دلیل اقتصادی بوده و بنابراین بیشتر مسائل مربوط به سقط جنین مسائل فرهنگی بوده است.

دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت، هم نبود اطلاعات پزشکی، روانشناختی و دینی را از دلایل فراوانی سقط در کشور می داند و معتقد است: بسیاری از مردم نمی‌دانند که سقط حرمت کلی و همیشگی دارد و از لحظه انعقاد نطقه، سقط جنین حرام و متضمن دیه است.

صالح قاسمی، در دسترس بودن داروهای سقط به دلیل نبود مدیریت بازار دارو را هم دلیلی برای افزایش این موضوع می داند.

اظهارات فاطمه محمدبیگی، نماینده مجلس هم در ۲۴ اردیبهشت امسال در اظهار نظری گفته بود:  ۸۵ درصد سقط جنین‌ها در خود خانواده و توسط پدر و مادر و با آموزش‌های فضای مجازی و یا مصرف داروهای قاچاق شده صورت می‌گیرد.

سلیمان حیدری، مدیرکل مرکز نظارت و اعتباربخشی امور درمان هم تایید می کند که بیشتر سقط جنین‌های غیرقانونی در خانه‌ها و از طریق قرص‌های خونریزی‌دهنده انجام می‌شود.

آثار سقط جنین

صالح قاسمی، کارشناس جمعیت می گوید: سقط‌جنین آثار بسیار مخربی به‌روی مادر و خانواده دارد و بسیاری از کسانی که سقط غیرقانونی می‌کنند، متأسفانه قدرت باروری خود را از دست می‌دهند.

رضا منتظر، پزشک و پژوهشگر و نویسنده طب سنتی کشورمان در یادداشتی که چندی پیش نوشته بود با اشاره به برخی از تجربیات درمانی خود از بیمارانی یاد می کند که اقدام به انجام "سقط جنین" کرده‌اند . او می نویسد:" خانم‌هایی که قصد سقط جنین دارند خیلی دقت کنند! طی سال ها طبابت خود، بارها شاهد مراجعه چنین بیمارانی بوده‌ام، بیمارانی که عمداً یا حتی به‌توصیه پزشک دست به سقط جنین زده‌اند و بعد از آن با هجوم انواع بیماری های جسمی و روحی مواجه شده‌اند.

یکی از بیمارانم، پیرزن ۸۰ساله‌ای است که می‌گوید "به‌علت ویار شدید دست به سقط زدم و الأن ۴۰ سال است که سردرد و بی‌خوابی دارم و به هیچ درمانی پاسخ نمی‌دهد.

چه کرده ایم و چه باید کرد؟

به اعتقاد کارشناسان برای مواجهه با چالش پیش روی، نخستین گام اصلاح باورهای نادرست فرهنگی از یک سوی، اصلاح قوانین با هدف افزایش بازدارندگی و در دیگر گام اجرای برنامه ها و طرح هایی است که بتواند به رفع این معضل کمک کند.

محمدحسین زارع‌زاده، رئیس بسیج جامعه پزشکی کشور در همین خصوص از اجرای طرحی به نام نفس یا همان نجات فرزندان سقط خبر داده است. طرحی که با همکاری بسیج جامعه پزشکی و وزارت بهداشت در حال اجراست و شاید بتوان آن را طرح میانبری برای افزایش جمعیت است هم دانست.

آنطور که او می گوید از نیمه دوم سال ۱۴۰۰ تاکنون از ۴۵۵۰ مورد سقط جنین جلوگیری شده است.