این جمله از امام رئوف را در فرمایشات دیگر ائمه اطهار(ع) هم میتوان با ادبیاتی متفاوت پیدا کرد. مثلاً بحارالانوار همین جمله را با اندک تفاوتی بهنقل از امام صادق(ع) ذکر کرده است. اما معنای این جمله چیست و چرا در صفحه خبر و سیاست به آن پرداختهایم؟
این حدیث از امام هشتم(ع) به این معناست: «ایمان در هیچ بندهای تکمیل نمیشود مگر آنکه سه ویژگی در او کامل شود: فهم عمیق در دین، برنامهریزی دقیق و مدون برای زندگی اقتصادیاش و شکیبایی در ناملایمتهای زندگی.» جملهای کوتاه که در عین سادگی، پرده از مفاهیم عمیق اجتماعی و فردی در سیره و اندیشه رضوی برمیدارد.
به عقیده نگارنده، امام(ع) در این یک جمله سند چشمانداز دقیق و متقنی برای زندگی یک فرد ترسیم کردهاند. اما در شرایطی که حکومت دینی شکل گرفته ، این چشمانداز برای فعالیت یک حکومت دینی هم ترسیم شده است. با این نگاه حکومت دینی یا شاید بهتر است بگوییم دولت اسلامی باید شرایط سلبی و ایجابی را فراهم کند که بندگان خداوند بتوانند مراحل ایمان را به شکل اجتماعی و جمعی کامل کنند.
البته این را هم میدانیم ایمان بالاتر از تسلیم است و نمیتوان گفت اعضای یک جامعه صرفاً چون مسلمان هستند، مؤمن هم هستند. ایمان مرتبهای از اطاعات است که ناشی از ورود اسلام به قلب است و در سطح اجتماعی هم این ورود اسلام باید به قلب جامعه رخ دهد. چرا که به فرموده رهبر معظم انقلاب «اساس نظام اسلامی، اطاعت از خدای متعال است... از این مهمتر، اطاعت خطی است. یعنی روش و راه و نقشهای که خدای متعال برای زندگی معین میکند؛ این را یک مجموعهای از مردم اطاعت کنند تا این نقشه تحقق پیدا کند. این نقشه با اَعمال فردی حاصل نمیشود... یک کار جمعی نیاز دارد تا اینکه نقشه الهی، هندسه الهی در وضع جامعه اسلامی تحقق پیدا کند».
به عبارت دیگر سخن معصوم را میتوان اینچنین تقریر کرد که در سطح اجتماعی زمانی ایمان جامعه کامل میشود که جامعه به فهم عمیق در دین، قابلیت برنامهریزی دقیق برای اقتصاد در زندگی و شکیبایی در ناملایمات اجتماعی برسد. حال دولت اسلامی باید چنین شرایطی را که امام(ع) اینگونه کوتاه، ساده و البته عمیق ترسیم کردهاند، فراهم کند.
این روزها میبینیم آقای دکتر پزشکیان مشغول نهایی کردن فهرست وزرای پیشنهادی خود در مجلس هستند. بهطور ویژه انتظاری که از ایشان هست، این است همانطور که در ایام انتخابات با استناد به مفاهیم قرآنی و روایی تلاش بر متمایز کردن خود از دیگر نامزدها کردند و سعی کردند این پیام را صادر کنند که خاستگاه اندیشهای خود را مبتنی بر معارف ائمه قرار دادهاند، اینجا هم تلاش خود را بر تشکیل دولتی ممحض کنند که توانایی محقق کردن معارف معصومین(ع) را داشته باشند. امام هشتم(ع) در این جمله ساده چشماندازی را ترسیم کردهاند که اگر دولت زمینه محقق کردن آن را فراهم کند، جامعهای خواهیم داشت رشد یافته که تبدیل به کارخانهای انسانساز میشود و همه انبیا برای تشکیل آن تلاش کردهاند. در این جامعه هرکه بیاید انسان میشود.
به فرموده رهبر معظم انقلاب «اگر انسان کامل هم نشود، مجبور میشود به رفتار انسانها حرکت کند».
البته رسیدن به اینچنین چشماندازی شاید به این راحتی نباشد و احتیاج به مقدمات مهمی دارد. اما نخستین و ایجابیترین مقدمه آن ایجاد دستگاه مدیریتی سالم و معتقد به این چشمانداز است. دستگاه مدیریت جامعه، صالح و سالم باشد. نمیتوانیم با کمک عدهای که به مفاهیم رضوی اعتقاد قلبی ندارند یا اعتقادشان شخصی است و اجتماعی نشده به چشمانداز ترسیم شده توسط امام رضا (ع) برسیم.
در مرحله دوم دستگاه مدیریتی حاکم بر جامعه باید زمینه وفاق و دوستی میان اعضای جامعه را فراهم کند. شهید مطهری در کتاب ولاءها و ولایتها میگوید: «مؤمنان نزدیک به یکدیگرند و به موجب اینکه با یکدیگر نزدیکاند، حامی و دوست و ناصر یکدیگرند و به سرنوشت هم علاقهمندند و در حقیقت یک واحد را تشکیل میدهند و لذا امر به معروف میکنند و یکدیگر را از منکر و زشتیها باز میدارند». پس ملاک و معیار ایجاد وفاق ملی هم باید تعریف سرنوشت واحد برای همه اعضای جامعه باشد. نمیتوان به وفاق ملی و دوستی عمومی معتقد بود اما سرنوشت اعضای جامعه یک امر شخصی و فردی باشد.
در مرحله سوم دولت باید زمینههای معارض رسیدن به چشمانداز ترسیم شده در معارف رضوی را هم حذف کند. به این معنا که اگر کامل شدن ایمان اجتماعی به عواملی در بیرون از جامعه مرتبط و از آن متأثر است، باید این ارتباط مخرب حذف و تأثیرپذیری متوقف شود. مشخصاً درباره جامعه ایرانی مسئله اقتصاد در طول سالیان دراز فعالیت دولتهای لیبرال، وابستگی عجیبی به بیرون از مرزها یا عوامل غیربومی مثل دلار پیدا کرده است. کارگزاران دولت دینی باید حذف این ارتباط مخرب و این وابستگی غیرسازنده را کلید بزنند. بدیهی است راهکار شکستن این وابستگی هم تکیه به فضای داخل است. البته پیش از شروع اقدام برای حرکت به این سمت لازم است نوعی عزم و اراده ملی با محوریت شخص رئیسجمهور شکل بگیرد و مردم خود را برای تحمل اندکی سختی ناشی از این تصمیم آماده کنند و این هم همان بخش سوم حدیث رضوی و چهارمین مرحله در تشکیل کابینه معتقد به مفاهیم رضوی است. پیدا شدن توانایی صبر و شکیبایی بر مشکلات، زمانی در جامعه شکل خواهد گرفت که بدانند دولتمردانشان هم مانند آنها مشکلات را تجربه میکنند. بنابراین بدنه اصلی وزیران باید بهنحوی سادهزیست و مردمی باشند که تفاوتی میان آنها و عموم مردم در تجربه ناملایمتها نباشد.
۲۸ مرداد ۱۴۰۳ - ۰۸:۵۶
کد خبر: 1006370
حدیثی معروف از امام رضا (ع) در تاریخ ثبت شده که میگوید: «لا یَسْتَکْمِلُ عَبْدٌ حَقیقَةَ الایمـانِ حَتّی تَکُونَ فیهِ خِصالٌ ثـَلاثٌ: اَلتـَفـَقـُّهُ فیالدّینِ، وَ حُسْنُ التَّقْدیرِ فِی الْمَعیشَةِ وَالصَّبْرُ عَـلَی الرَّزایا/ تحف العقول ص۴۴۶».
نظر شما