در دنیای امروز، عواملی که بر هویت افراد تأثیر می‌گذارند تنها به خانواده، مدرسه،دوستان وحتی محیط زندگی فرد محدود نمی‌شوند، بلکه تکنولوژی، فناوری دیجیتال و فضای مجازی با شکل‌دهی به ارتباطات فرد می‌توانند بر هویت افراد و هویت آنها اثربخش‌ باشند، به‌طوری‌که به گفته محمدمهدی لبیبی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، نوجوانان به وسیله فناوری و فضای مجازی برای خود تشخص ایجاد کنند و با افزایش تعداد دنبال‌کنندگان یک توهم خودبزرگ‌پنداری درون آنها شکل گیرد.

طبق آماری که ازسوی مرکزافکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا)منتشرشد،درحال‌حاضر بیش از۸۰درصد جوانان ایرانی ۱۵تا ۲۴سال از شبکه اینترنت استفاده می‌کنند.این درحالی است که میانگین مصرف اینترنت درمیان جوانان سایرکشورهای دنیا، ۶۷درصد است. با توجه به این‌که نوجوانی یکی از مهم‌ترین برهه‌های زندگی هر انسانی است و در این دوره اساسی‌ترین تغییرات زندگی اتفاق می‌افتند و فرد آماده ورود به دنیای بزرگسالی می‌شود، پرداختن به این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است.برای بررسی این موضوع باید نگاهی به وضعیت استفاده از اینترنت در سایر کشورها بیندازیم.
     
آمار اتصال کودکان و نوجوانان به اینترنت
براساس آمار مؤسسه سلامت رفتار وخدمات مبارزه با اعتیاد«Webroot»، کودکان بین هشت تا ۱۸سال آمریکایی، به‌طور متوسط، ۴۴.۵ساعت درهفته رادر حال استفاده از ابزار دیجیتال متصل به اینترنت هستند و این امر سبب نگرانی بسیاری از والدین شده است. این درحالی است که براساس بررسی‌های میدانی صورت گرفته، حدود۲۳ درصد نوجوانان(۳۱ درصد پسران و ۱۳ درصد دختران)، احساس می‌کنند که دچار اعتیاد به فضای مجازی شده‌اند. همچنین براساس آماری دیگر از وبگاه «The Recovery Village»، متعلق به تاریخ ۳ژوئن۲۰۲۲، کودکان بین هشت تا ۱۰سال به‌طور متوسط هشت ساعت در روز را از انواع ابزار الکترونیکی استفاده می‌کنند که عمده این زمان به شکلی فزاینده، به وب‌گردی دراینترنت اختصاص دارد. کودکان ۱۰ تا ۱۸ساله نیز به‌طور متوسط بیش از۱۱ساعت در روز از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.تأثیر این مدت زمان استفاده از اینترنت روی مغز و هویت در حال رشد کودکان و نوجوانان اثرات مخرب شدیدی دارد.

وضعیت مالکیت تلفن همراه هوشمند در میان نوجوانان
بررسی وضعیت مالکیت تلفن هوشمند درمیان سنین هشت تا ۱۸سال بین سال‌های ۲۰۱۹و۲۰۲۱ نشان می‌دهد که درسال۲۰۲۱، ۹۷درصد نوجوانان در۱۷سالگی دارای تلفن همراه هستند.درکشورما نیزدرتحقیقی که از۸۰۰۰ نفرانجام شدمشخص کردکه ۹۷درصد نوجوانان (۱۵ تا ۱۷ سال)درمراکز استان‌ها صاحب گوشی همراه هستند و نکته جالب در این تحقیق آن بود که نتیجه این مطالعات، به نتایج بسیاری دیگر از کشورها در این زمینه شباهت دارد! این مسأله نشان‌دهنده آن است که گسترش فضای مجازی و پایین آمدن سن استفاده از آن در عصر حاضر یک امر جهانی است که باتغییر درنگرش وذائقه نسل جدید درحال تغییر دربسیاری از ساختارهای فرهنگی و اجتماعی جوامع است.
     
   
کاتالیزور اینترنتی!
درعصر کنونی که تکنولوژی حرف اول را می‌زند،نمی‌توان استفاده از ابزارهای مختلف دیجیتال و نقش آنها دربخش‌های مختلف جامعه را انکار کرد.روزانه هزاران محتوای تصویری، ویدئویی،متنی وصوتی درشبکه‌های اجتماعی با رویکردهای مختلف ساخته و منتشر می‌شوند که به مخاطبان خود جهت می‌دهند. لبیبی، جامعه‌شناس درگفت‌وگو با جام‌جم درخصوص روند تأثیرگذاری فضای مجازی بر جامعه به‌ویژه نوجوانان می‌گوید: «امروزه شبکه‌های مجازی مانند یک کاتالیزور عمل می‌کنند، یعنی سرعت تغییرات را بالا می‌برند نه این‌که خودشان به تنهایی عامل تغییر باشند.هرچند که درگذشته نیز این اتفاق رقم می‌خورده و این تفاوت‌ها بین نسل‌های مختلف بوده اما علت این‌که این مسأله اکنون حساس شده، این است که این روزها فضای مجازی سرعت تغییر را زیاد کرده است و تغییری که قبلا طی دو دهه رقم می‌خورد اکنون طی یک‌سال رقم می‌خورد!‌»از آنجا که نوجوانی دوره بازگشت به درون و تفکر درباره کیستی و چیستی خود است و کمتر نوجوانی را می‌توان پیدا کردکه در بازه سنی۱۲تا۱۸سالگی درگیرکشف هویت خود نباشد، امروزه سهم قابل توجه نوجوانان از عضویت در شبکه‌های مجازی سبب شده تا بخشی از هویت این افراد در همین فضا شکل گیرد.به عقیده لبیبی،ظهور شبکه‌های اجتماعی و کمرنگ شدن ارتباطات واقعی ومواجهه افرادباتعداد قابل‌توجهی از دنبال‌کنندگان سبب شد تا دوستان واقعی جای خود را به دوستان مجازی بدهند و این مسأله یک تخیل و توهم را در افراد ایجاد کرد که دنبال‌کنندگان را دوستان خود تلقی کنند. ازدیاد دنبال‌کنندگان مجازی سبب شکل‌گیری ذهنیت غلط خودبزرگ‌بینی در نوجوانان می‌شود. به‌عبارت دیگر نوجوانان می‌خواهند از این طریق برای خود تشخصی دست و پا کنند؛ البته این شامل همه افراد نمی‌شود بلکه بیشتر برای نوجوانان است، چون فرد از نظر عاطفی در خانواده تامین نمی‌شود لذا سعی می‌کند در محیط‌های دیگر با جلب توجه این خلأ را پر کند. البته آنچه باید به آن توجه شود این است که این دوران گذراست و تا ۶-۵ سال دیگر افراد به‌رغم وجود فضای مجازی وارد یک فضای عقلانی می‌شوند و دیگر تعداد دنبال‌کنندگان و مسائلی از این دست برای کسی اهمیتی ندارد.