به گزارش قدس خراسان، «عکس، حرم، بارگاه...»، عبارتی آشنا برای زائران امام هشتم(ع) در گذشته‌ای نه‌چندان دور است؛ عبارتی‌ که توسط عکاسی‌های اطراف حرم مطهر، مردم را به یک قاب عکس یادگاری از این بارگاه منور فرامی‌خواند تا همراه یک عکس خانوادگی یا تکی با پس‌زمینه حرم مطهر و حس‌ و حالی معنوی، اگرچه فتوشاپی، خوشحال و مسرور از دریافت چنین سوغاتی به ‌واسطه زیارت، به خانه و دیار خود بازگردند. این سوغات که پیش از این در خانه بسیاری از زائران امام هشتم(ع) در شهرهای مختلف وجود داشت، در حال حاضر با پیشرفت تکنولوژی و تنوع گوشی‌های هوشمند و دوربین‌های با کیفیتشان، تا حدی از جایگاه انتفاع خارج شده است. حال باید دید این سوغات جذاب و خاطره‌ساز، آیا جایگزینی به‌ جای خود داشته است؟ 

سوغات؛ رسانه فرهنگ و هویت
از آنجا که سوغات زیارت در جایگاه خود همچون رسانه‌ای می‌تواند انتقال‌دهنده فرهنگ و هویت زیارت به هر شهر و دیاری باشد، ابتدا می‌پردازیم به بررسی آنچه در حیطه سوغات زیارت شناخته می‌شود. بر اساس اعلام اداره کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خراسان رضوی، زعفران یا طلای سرخ، زرشک، انواع فرش و گلیم، محصولات ابریشمی، نمد، پیکره‌های سنگی، سنگ فیروزه و بسیاری از محصولات دیگر از جمله گیوه، چاروق، انواع مهر و تسبیح و بافته‌های مربوط به نشانه‌ها و پرچم‌های مذهبی از معروف‌ترین سوغات و هدایای سرزمین خورشید است. 
معاون صنایع ‌دستی اداره کل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خراسان رضوی در این باره می‌گوید: سوغات زیارت با توجه به تنوع فراوان محصولات، یک مقوله بین دستگاهی و مشترک میان چندین اداره و نهاد دولتی است. صنایع دستی بخشی از این مجموعه کالا بوده که متولی آن اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی است. 
محمد اسماعیل اعتمادی ادامه می‌دهد: کالاهایی که به عنوان سوغات زیارت صنایع دستی شناخته می‌شوند، عبارت‌اند از :تسبیح سنگی، سجاده و جانماز گلدوزی، انگشتر نقره، حکاکی روی نگین و سنگ‌های قیمتی، ظروف سنگی، فیروزه‌تراشی و فیروزه‌کوبی و پرچم‌های مذهبی گلدوزی شده.

گردش مالی ۲۶۰ میلیاردی سوغات زیارت در حوزه صنایع دستی
صنایع دستی استان نشان‌دهنده هنر دست، هویت و فرهنگ هنرمندان خراسانی و مشهدی است و فرهنگسازی در استفاده از این نوع سوغات، ضمن تأثیرات فرهنگی بر جسم و روح افراد، کمک به اقتصاد فرهنگ برای هنرمندان استان و همین‌طور افزایش گردش مالی خراسان رضوی در این حوزه را به دنبال دارد. 
اعتمادی همچنین با بیان اینکه گردش مالی سوغات زیارت صنایع دستی استان در سال ۱۴۰۲ افزون بر ۲۶۰ میلیارد تومان بوده است، خاطرنشان می‌کند: معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی، امسال برای ایام پایانی ماه صفر ضمن هماهنگی با ۴۰ فروشگاه صنایع دستی زیر پوشش خود در مشهد و شهرستان طرقبه‌شاندیز به منظور ارائه انواع کالاهای سوغات و زیارت با تخفیف ویژه، در بازارچه‌های موقتی که در برخی از نقاط شهر مشهد برای رفاه حال زائران راه‌اندازی شده، به ‌همراه سایر دستگاه‌های ذی‌ربط در راستای عرضه سوغات زیارت مشارکت دارد.
معاون صنایع‌ دستی اداره کل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خراسان رضوی همچنین به ضرورت به ‌روزرسانی کیفیت، طراحی و تولید سوغات زیارت اشاره کرده و می‌گوید: برگزاری کلاس‌های آموزشی طراحی سنتی، اجرای دوره‌های آموزشی تکمیلی برای شاغلان صنایع دستی، کمک به بسته‌بندی مناسب و استاندارد محصولات و تولید محصولات جدید و کاربردی، همچنین کمک به دریافت گواهی استاندارد محصولات و ثبت برند و تجاری‌سازی محصول؛ از جمله اقداماتی بوده که در این زمینه انجام شده است.

ضرورت اقبال به سوغات فرهنگی
توجه به سوغات یا بسته‌های فرهنگی جذاب و همچنین ایجاد دغدغه ارائه خدمات فرهنگی و هنری به زائر، می‌تواند تا حدی ذائقه مخاطب را تغییر دهد؛ سوغاتی که همانند سوغات خوراکی، مصرفی نباشد و به دلیل ارزش فرهنگی و هنری خود، تا سال‌ها در منازل زائران امام هشتم(ع) باقی بماند. مدیر کل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی با اشاره به اقبال زائران به حوزه سوغات فرهنگی می‌گوید: سوغات فرهنگی ما انواع مختلفی دارد. بر این اساس آثاری همچون کتاب‌های قصه، رمان و تاریخ شفاهی در زمینه ادبیات دینی و دفاع مقدس، سوغاتی است که به ‌واسطه آن، زائر محتوایی فرهنگی را به شهر خود می‌برد. بخش دوم، آثار هنری بوده که در قالب نقاشی، خط، تابلو، کاشی و آثار تجسمی است که شکل و شمایلی از حرم مطهر یا موضوعات مرتبط فرهنگی را منتقل می‌کند. بخش سوم نیز حوزه لباس، عفاف و حجاب است که مشهد به‌دلیل ظرفیت خوبی که دارد، امروزه دارای تعداد قابل توجهی فروشگاه در زمینه البسه به ویژه چادر، مانتو و روسری‌های زیبا و عفیفانه است که مورد استقبال مردم قرار دارند. 
محمد حسین‌زاده ادامه می‌دهد: به شکل متداول در طول سال، بسترهای خوبی برای فروش سوغات در اطراف حرم مطهر وجود دارد؛ اما به صورت ویژه، این روزها به همت معاونت تبلیغات حرم مطهر و فعالان حوزه کتاب، نمایشگاه کتاب ۵۰درصد تخفیف توسط مجموعه کتابرسان به مدت پنج روز در صحن امام حسن مجتبی(ع) شروع به کار کرده که اتفاق مبارکی است و زائران می‌توانند کتاب‌هایی با مضامین اهل بیت(ع) و ادبیات دینی را به عنوان سوغات با خود ببرند و جلساتی در این زمینه بوده و هماهنگی‌هایی هم صورت گرفته است.

طعم سوغات زیارت در ذهن مخاطب
در حال حاضر، در حوزه سوغات زیارت، دستگاه‌های مختلفی از جمله اداره کل ارشاد اسلامی، آستان قدس رضوی، صمت، میراث فرهنگی، پارک علم و فناوری و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مؤثر هستند. پس وقتی از سوغات زیارت صحبت می‌شود، باید بسته‌ای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی برای زائر تعریف کرده و اتفاقات زیادی را در کنار هم پیش ببریم و برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنیم.اگر هنوز مردم اسم مشهد را با زرشک، زعفران و نباتش می‌شناسند، به این مفهوم است که در حوزه‌های دیگر سوغات، نیازمند توجه بیشتر به ذائقه و سلیقه زائر، داستان‌ سرایی یا همان استوری‌تلینگ و برندسازی هستیم تا با ذهن مخاطبان و خاطراتشان از شهر زیارتی امام مهربانی‌ها، همان کاری را بکنیم که قاب عکس‌های دور حرم مطهر در گذشته و طعم زرشک و زعفران و نبات، اکنون می‌کنند.