آرزوی موفقیت فرزندان با خودشان به دنیا می‌آید و بر دل پدر و مادر می‌نشیند. با بزرگ‌تر شدن کودک، توقع والدین از او نیز بالاتر می‌رود و گاهی به حدی می‌رسد که به کودک القا می‌کنند باید همیشه در فهرست بهترین‌ها باشد.

این رفتار به مرور باعث می‌شود کودک دائما نسبت به خودش این احساس را داشته باشد و خود را موظف بداند که باید بهترین باشد. این احساس موجب می‌شود که فرد حتی هنگامی که کاری را به طور عادی و در سطح متوسط انجام داده است، خود را بیش از حد سرزنش کند یا حتی از ترس اینکه نتواند کارش را به بهترین نحو پیش ببرد، از ادامه یا تکرار آن امتناع کند. این فرآیند می‌تواند به یک وضعیت ناسالم تبدیل شود و زندگی فرد را مختل کند.

کمال‌گرایی طبیعی می‌تواند شرایط رشد مناسبی را برای نوجوان به همراه داشته باشد اما در صورتی که این ویژگی بیش از حد گسترش یابد، به کمال‌گرایی ناسالم و مخرب تبدیل شده و فرد را دچار بحران‌های شدیدی مثل اختلال وسواس فکری، اضطراب و افسردگی و میل به خودکشی می‌کند.

عموما افرادی که درگیر کمال‌گرایی ناسالم هستند، بیش از شوق پیروزی، ترس از شکست خوردن را تجربه می‌کنند و ممکن است انتقادات را نوعی سرزنش برداشت کنند. گاهی حتی این افراد تشویق‌ها را نیز باور نمی‌کنند و در نظرشان این تمجیدها فقط حیله‌ای هستند که برای عقب انداختن آنها از دیگران بازگو می‌شوند. والدین نقش موثری در تنظیم میزان کمال‌گرایی فرزندانشان دارند و می‌توانند این ویژگی را به حدی که کمک کننده است، نگه دارند.

چند راهکار موثر برای جلوگیری از کمال‌گرایی مزمن

در بسیاری از خانواده‌ها یا حتی مدارس بسیار رایج است که برخی کودکان به واسطه هوش بالا یا استعدادی خاص مورد تشویق و توجه قرار می‌گیرند؛ با اینکه تحقیقات اثبات کرده‌اند این افراد در آینده بیش از سایر کودکان دچار کمال‌گرایی مخرب می‌شوند. از آنجایی که تشویق برای کودکان نوعی موفقیت و به نتیجه رسیدن کارشان به شمار می‌رود، این دست از افراد معمولا یاد نمی‌گیرند که برای دیده شدن یا به نوعی رسیدن به موفقیت باید تلاش کنند. در ادامه این مطلب تلاش کردیم با ارائه راهکارهایی به کمک پدر و مادرهایی برویم که دغدغه داشتن فرزندی با سطح کمال‌گرایی سالم را دارند.

زحمت را تشویق کنید نه خصلت را

روانشناسان به والدین توصیه می‌کنند که کودکان را به واسطه تلاش و زحماتشان تشویق کنند نه به دلیل یک ویژگی ذاتی!

افرادی که برای یک کار تلاش می‌کنند و به خاطر آن تشویق می‌شوند معنای انتقاد را می‌فهمند و برای بهتر شدن آن تلاش می‌کنند؛ اما در مقابل، کودکی که به دلیل داشتن هوش و ذکاوت بالا مورد توجه قرار بگیرد، مفهوم نقد را هم متوجه نخواهد شد چرا که بر هیچ کدام از ویژگی‌های ذاتی‌اش تسلطی ندارد بنابراین تمامی انتقادات هم موجب سرخوردگی‌اش خواهد شد.

مسیر تلاش مهم‌تر از مقصد نتیجه

علم روانشناسی بر این باور است که باید سیر تلاش فرد تحسین شود، نه صرفا نتیجه آن! به این معنا که اگر فرزندتان آزمون مهمی را پیش رو دارد، لازم است شما او را به کوشش بیشتر دعوت کنید نه اینکه فقط از لذت‌های برنده شدن بگویید. این کار به کودک کمک می‌کند تا با مفاهیمی مثل رقابت، نتیجه متناسب با تلاش، کوشش برای کسب نتیجه و مسائلی از این دست آشنا شود و برای رشد بیشتر برنامه ریزی مناسبی انجام دهد.

آگاهی، اساسی‌ترین اصل مدیریت

در میان گذاشتن اطلاعات لازم با فرزندتان در مورد کمال‌گرایی یکی دیگر از مواردی است که باید مدنظر داشته باشید. اگر فرد نسبت به یک احساس آگاهی داشته باشد و بداند چه تبعاتی در انتظارش است، تسلط بیشتری بر ذهنش دارد.

گاهی افراد دچار کمال‌گرایی خصوصا در سن نوجوانی حتی برای کارهای روزانه، زمان و انرژی بسیار بیشتری صرف می‌کنند. در این موقعیت لازم است والدین با یادآوری ارزش هر کار، از صرف انرژی مضاعف جلوگیری کنند.

تعریف مفهوم موفقیت را بدانید و به فرزندتان هم بیاموزید. بسیاری از والدین با قهرمان‌سازی، ایده‌آل‌های ذهنی فرزندانشان را بالاتر می‌برند و باعث گسترش کمال‌گرایی ناسالم می‌شوند.

با ورود فضای مجازی به زندگی افراد و اثرگذاری شدیدتر آن بر نوجوانان، این تفکر رواج پیدا کرده است که برای مشهور و محبوب شدن میان افراد دیگر، حتما باید به کمال رسید! حال این کمال می‌تواند ظاهری باشد یا مثلا نوعی موفقیت.

مراقب احساسات فرزندانتان باشید و بدانید که غالبا نوجوانان از در میان گذاشتن احساساتشان با دیگران خودداری می‌کنند و نگران این موضوع هستند که مبادا احساسات آنها به والدین یا اطرافیانشان لطمه‌ای وارد کند. سعی کنید به فرزندتان نزدیک شوید و به او بگویید در هر شرایطی آماده شنیدن حرف‌ها و احوالش هستید.

منبع: Healthy Children

ترجمه: تکتم شریفی نژاد – خبرنگار تحریریه جوان قدس