چهارشنبه هر هفته را توفیق پیدا کردیم تا خوانندگان عزیز را میهمان شرح یکی از القاب مبارک امام رضا(ع) کنیم و در گفت‌وگو با علما و اندیشمندان حوزه و دانشگاه، از جام معارف ناب رضوی، جان تشنه خویش را سیراب کنیم. این هفته در محضر استاد حوزه حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدمجتبی عصیری، شرح لقب زیبای «شمس الشموس» را بهره‌مند خواهیم شد. به امید آنکه گامی در راستای افزایش معرفت خود نسبت به آن امام همام برداریم.

از القاب معروف حضرت امام رضا(ع) «شمس الشموس» است. برای خوانندگان رواق درباره معنای این لقب توضیح بفرمایید.

از لقب‌هایی که حضرت امام علی بن موسی الرضا(ع) بدان شهرت دارند و این لقب درخشندگی خاصی در میان سایر القاب دارد، لقب «شمس الشموس» است. البته همه اهل بیت(ع) به فرمایش حضرت امام صادق(ع) در دعای ندبه «الشموس الطالعه» هستند ولی این لقب به جهاتی در السنه مردم بیشتر برای امام رضا(ع) معروف شده است. این امر نشان از این دارد که آن حضرت خورشید خورشیدهای الهی در زمین است و اهل بیت(ع) نیز عنایت ویژه‌ای به این وجود مبارک دارند. البته دلایلی هم می‌توان برای ملقب شدن آن حضرت به این لقب ذکر کرد. معنای «شمس الشموس» در فارسی، خورشید خورشیدهاست و مقصود آن است که اگر صدها خورشید گرد هم آیند، فردی که این لقب برای او در نظر گرفته شده، مانند خورشید برتری بر تمام این خورشیدها می‌درخشد و جلوه ویژه‌ای دارد.

آیا این لقب در کتاب‌های روایی نقل شده است یا به جهات دیگری حضرت معروف به آن شده‌اند؟

با جست‌وجویی که در منابع روایی انجام دادیم، این لقب برای حضرت امام رضا(ع) در حدیث یا روایتی از معصوم(ع) نقل نشده بلکه تنها در خطبه‌ای که مرحوم کفعمی در صفحه 719 کتاب مصباح خود در قرن دهم آن ‌را از بعضی علما نقل کرده، این تعبیر و لقب برای آن حضرت به کار رفته است. قسمتی از آن خطبه زیبا چنین است: «اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی الْإِمَامِ الْمَعْصُومِ وَ السَّیِّدِ الْمَظْلُومِ وَ الشَّهِیدِ الْمَسْمُومِ وَ الْبَدْرِ بَیْنَ النُّجُومِ، شَمْسِ‏ الشَّمُوسِ‏ وَ أُنسِ النُّفُوسِ الْمَدْفُونِ بِأَرْضِ طُوسَ‏ الرِّضَا الْمُرْتَضَی وَ السَّیْفِ الْمُنْتَضَی الْعَادِلِ فِی الْقَضَاءِ الْإِمَامِ أَبِی الْحَسَنِ الثَّانِی عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا». بعید نیست علما و بزرگان ما که در خطبه‌ها و سخنانشان از این لقب استفاده می‌کنند، با توجه به قرائن و شواهد و نیز با توجه به لقب عمومی «الشموس الطالعه» این لقب را به آن حضرت نسبت دهند. البته این لقب برای امام زمان(عج) در کتاب‌های روایی نقل شده است.

علت ملقب شدن حضرت به این لقب زیبا در میان علما و مردم را چه می‌دانید؟

همان طور که عرض کردیم وجود مقدس ائمه معصومین(ع) همه شمس و خورشید هستند زیرا آن بزرگواران دلیل و هادی مردم به سوی کمالات و فضائل انسانی‌اند. پیامبر اکرم(ص) در روایتی فرمودند: «من ۱۲ فرزند دارم که همگی آنان امام‌اند و تفاوتشان با من در این است که آنان نبی نیستند اما تمام آنچه درباره من گفته شده، درباره تمام فرزندانم نیز صادق است». با تمام توصیه‌های الهی و سفارش‌های پیامبر(ص) برخی از مدعیان تشیع میان امامان تفکیک و افتراق قائل ‎شده و از سیره رسول گرامی(ص) تخطی کردند. به طوری که در طول تاریخ اسلام به افرادی برمی‎خوریم که به شیعه سه ‌امامی، چهار امامی، هفت ‌امامی و... شهرت یافته‌اند و فقط در میان مدعیان تشیع عده‎‎ای هستند که می‎‎درخشند و به دستورات حضرت رسول ‎اکرم(ص) پایبند ماندند. آن‌ها همان شیعیان دوازده امامی هستند که به آنان «شیعیان اثناعشری» گفته می‌شود. آخرین نمونه انحراف مدعیان از سوی واقفیه صورت گرفت اما از زمان امام رضا(ع) دیگر چنین انحرافی وجود نداشت به این معنا که هر شخصی امام رضا(ع) را قبول کرد تا امام دوازدهم را پذیرفت و اینچنین شیعیان هشت ‌امامی، شیعیان دوازده امامی شدند. این امر مبارک در پرتو نور حضرت رضا(ع) رخ داد و بعضی از دانشمندان، شمس‌ الشموس بودن امام رضا(ع) را حاکی از این موضوع و نشان‌دهنده این واقعیت مهم می‎دانند.

پس ما اگر وجود پر خیر و برکت تمام حضرات معصومین(ع) را شمس بدانیم، شمس ‌الشموس خورشیدی است که نور آن ولایت و جایگاه معصومین(ع) را تبیین می‌کند و روشنایی می‌‎بخشد و نور امامت را به طور کامل در دنیا می‌افشاند. یعنی امام رضا(ع) به‌ عنوان شمس‌ الشموس اهل بیت(ع) نورافشانی‎ کرد و از زمان ایشان به بعد، شیعیان میزانی از بینش، درک و معرفت نسبت به امام خود را بدست آوردند و در مسئله مهم امامت دچار انحراف نشدند.

توصیه شما به زائران و مجاوران آن حضرت در بهره‌مندی از پرتوهای نورانی معارف حضرت شمس الشموس(ع) چیست؟

همه باید بدانیم ایران ما در شعاع پرتو شمس الشموسی حضرت رضا(ع) است. مبادا از معارف ناب آن حضرت(ع) غفلت بورزیم و خود را از بهره بردن از چنین گنجینه گرانبها و نایابی محروم کنیم.

خطبه‌های آن حضرت، نامه‌های ایشان، مناظرات آن امام همام با اندیشمندان، توصیه‌های آن حضرت به شیعیان و دیگر کلمات امام رضا(ع)، همه و همه درس‌هایی است که اگر به آن تمسک کنیم، خوشبختی جامعه و خانواده و یکایک افراد بدست خواهد آمد. اگر خدای ناکرده از آن غفلت کنیم، جز ضرر و خسارت چیزی نصیبمان نمی‌شود. درست است نقش زیارت حضرت رضا(ع) بسیار ارزشمند است و ثوابی فوق تصور دارد اما صرف زیارت، انسان را به سرمنزل مقصود نمی‌رساند بلکه مطلبی اگر با زیارت توأم شود، انسان را به اوج قله معرفت‌الله می‌رساند و رضوان‌الله را نصیب انسان می‌کند.