بر اساس منابع اسلامی یکی از مهمترین فعالیت‌های حضرت عسکری(ع)، زمینه‌سازی ایشان برای آگاهی شیعیان از چگونگی دوران غیبت و نحوه رابطه با حضرت مهدی(عج) بود. هر چند که در فضیلت و شناخت مهدی موعود(عج) از پیامبر خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) روایات فراوانی وجود دارد اما تأکید و تدبیر پدر بزرگوار ایشان، امام عسکری(ع) سبب شد تا شیعیان علاوه بر آنکه با آثار و برکات ولی خدا در غیبت آشنا شوند، از معارف مهدویت نیز به بهترین شکل آگاهی پیدا کنند.

شیعیان عالم پس از به شهادت رسیدن غمبار امام حسن عسکری(ع)، نهمین روز از ماه ربیع الاول، سالروز آغاز امامت خورشید درخشان جهان بشریت و تجدید بیعت با امام زمان خود را جشن می‌گیرند. این روز بهانه‌ای شد تا با حجت الاسلام والمسلمین محمد تقی ربانی، مدیر پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی به گفت‌وگو بپردازیم.

امام عسکری(ع)، حلقه وصل دوران حضور و عصر غیبت

حجت‌الاسلام ربانی در ابتدا با معرفی کتابی ارزشمندی در خصوص امام حسن عسکری(ع) بیان می‌کند: برخی از غرض ورزان ادعا کرده بودند که امام یازدهم شیعیان(ع) فضیلت و مقامی جز مقام پدری حضرت مهدی(عج) ندارد. کتاب حیاه الامام العسکری به زبان عربی و با نام با خورشید سامرا به زبان فارسی، نوشته آیت‌الله محمد جواد طبسی حائری از شخصیت‌های بزرگ مهدوی در پاسخ به این شبهه، زندگانی آن امام معصوم را از ولادت تا شهادت به شیوایی توضیح می‌دهد که مطالعه آن را به تمام خوانندگان توصیه می‌کنم. امام عسکری(ع) به عنوان حلقۀ وصل دوران حضور و عصر غیبت و برای رسیدن حجت الهی به مقام امامت و نیز قرار گرفتن آن حضرت در پرده غیبت بیشترین خدمت را به جامعۀ مهدی باوران ارائه کرده است.

ایشان بیان می‌کند: امامت، بر تمام آفرینش ولایت داشته و مدار امور بر امام قرار دارد. همچنان که در سوره قدر می‌خوانیم «تنزل الملائکة والروح فیها بإذن ربهم من کل أمر» ملائکه و روح همه در امام نازل شده و مقدرات تمام آفرینش را بیان می‌کنند. امام جایگاه منیع و بلندی دارد و ایمان داریم تمام امامان در آن جایگاه و اعتقادات با هم تفاوتی نداشته و امور مربوط به امامت و ولایت و راهبری جامعه را انجام می‌دهند. بعد از امام رضا(ع) شیعیان با مشکلات عدیده‌ای مواجه بودند. فشار حاکمیت برای به دنیا آمدن حجت الهی شتاب گرفته بود،به گونه‌ای که حتی خانه ائمه(ع) محاصره شده و دشمن در داخل منزل نیز نفوذ پیدا کرده بودند. در این وضعیت که شیعیان در سخت‌ترین دوران خود بوده و جریان‌های انحرافی درون شیعی مانند غالیان، واقفیه و... در کنار حاکمان جور به فعالیت علیه اسلام مشغول بودند، امامان شیعه را حفظ کرده و کمک کردند شیعیان در دوران غیبت دچار حیرت نشوند.

نقش امام حسن عسکری(ع) برای حفظ شیعه و ادامه امامت

رئیس هیئت مدیره انجمن مهدویت حوزه تصریح می‌کند: امام عسکری(ع) علاوه بر امامت، شیعه را نیز حفظ کرد. غیبت برای جامعه شیعه، اتفاق بزرگ و سرنوشت سازی بود چرا که شیعه از زمان پیامبر(ص) پا جای پای امام زمانش گذاشته و دنبال امام رفته بود اما در عصر غیبت جامعه از درک وجود مبارک امام محروم می‌شد. امام عسکری(ع) با تدابیر والایی که داشت، شیعه را به سلامت وارد دوره غیبت کرد. در مورد غیبت و وارد شدن به آن، دوره حیرتی وجود داشت. مستشرقینی که در مورد شیعه، قلم می‌زدند بعد از شهادت امام عسکری(ع)، شبهاتی مطرح می‌کردند اما امام عسکری(ع) با سازمان وکالت توانست این دوره را پشت سر بگذارد. سازمان وکالت شبکه‌ای ارتباطی متشکل از امام معصوم(ع) و عده‌ای از شیعیان نزدیک و وفادار به امام(ع) بود که که تقریباً همزمان با روی کار آمدن بنی‌عباس و عصر امام صادق(ع) تأسیس شد. این سازمان، نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد اهداف امامان معصوم(ع) داشت. کارهای راهبری و هدایت شیعه توسط این سازمان به نیابت از امام انجام می‌شد.

حجت‌الاسلام ربانی اضافه می‌کند: در خصوص امام زمان(عج) دوگانه‌ای وجود داشت. از طرفی فرزند امام عسکری(عج) بخاطر وجود دشمنان بسیار باید پنهانی و بدون اطلاع به دنیا می‌آمد و از طرف دیگر شیعیان باید در اعتقادات و یقین خود بداند که امام مهدی(عج) متولد شده، او را ببیند و با او مواجهه داشته باشد. این دو امور، مقابل به هم و پیچیده را امام عسکری(ع) به بهترین شکل انجام داد. ولادت حضرت مهدی(عج) به خاطر شرایط سخت آن زمان، مخفی بود تا حدی که جعفر کذاب عموی امام عسکری(ع)، حکومت و جاسوسان هیچکدام از ولادت ایشان اطلاع نداشتند. این مراقبت‌ها به گونه‌ای بود که دشمنان بعد از شهادت امام عسکری(ع)، همسر ایشان نرجس خاتون را به زندان انداختند و ایشان هم به بهانه بارداری به حفاظت از جان امام زمان(عج) پرداخت. امام زمان(عج) متولد شد و این تولد به گونه‌‎ای بیان شد که بعدها در کتابهای مخالفین و غیرشیعیان نیز به تاریخ به دنیا آمدن حضرت اعتراف شده است.

امام مهدی(عج) وارث ویژگی‌های انبیاء

مدیر پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی به دوران امامت حضرت مهدی(عج) نیز اشاره کرده و یادآور می‌شود: در مورد جایگاه آن حضرت در ادعیه و زیارت و ... تعابیر بلندی وارد شده است. به طور نمونه نخستین عبارت زیارت نورانی جامعه کبیره با سلام بر خاندان نبوت آغاز شده و پس از آن با چهار سلام دیگر جایگاه امامت بیان می‌شود. «السَّلامُ عَلَیْکُمْ یا أهلَ بَیْتِ النُّبُوَّةِ...» سلام بر شما ، ای خاندان نبوت. یا در متن زیارت امام زمان(ع) در روز جمعه می‌خوانیم «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا نُورَاللَّهِ»، ائمه(ع) حجت و نور خدا هستند و وقتی با این نگاه به امام زمان(عج) بنگریم، ویژگی‌های خاص ایشان را در می‌یابیم. امام(عج) علاوه بر جایگاه‌های عامی که همه ائمه(ع) دارند، جایگاه خاصی نیز دارد که در مباحث مهدویت به ویژگی‌های خاص امام پرداخته شده است. در زیارتنامه ها داریم که امام زمان(ع) وارث تمام ویژگی‌های انبیاء است. آن حضرت، آخرین حجت خدا و ذخیره الهی و بقیه‌الله است و خداوند او را طبق مصلحت خود برای اصلاح مردم و اداره زمان و جهان ذخیره کرده است.

ایشان یادآور می‌شود: تمام ائمه(ع) سهمی در معرفی و بیان حضرت (عج) دارند. مرجع عالیقدر مرحوم آیت الله صافی گلپایگانی در فصلی از کتاب مُنتَخبُ الاَثَر فی الامام الثّانی عَشَر(عج)، احادیث مشتمل بر نوید ظهور آخرین مصلح غیبی، از عترت رسول اکرم(ص)، از تبار حضرت فاطمه(س)، از نسل امیرالمؤمنین(ع)، از اولاد امام حسین(ع) و از صُلب امام حسن عسکری(ع) را جمع آوری کرده است. به طور نمونه امام صادق(ع) که برای ترویج فرهنگ ظهور و عنایت ایشان به مردم برای آماده کردن و زمینه سازی ظهور تلاش بسیاری کرده‌اند، درباره ارزش و اهمیت خدمت به امام زمان(عج) در جمع یاران خود ضمن بیان ویژگی‌های عصر ظهور و بیان وظایف منتظران، فرموده است:«لَوْ أَدْرَکْتُهُ‏ لَخَدَمْتُهُ أَیَّامَ حَیَاتِی» اگر امام عصر(عج) را درک می‌کردم همه عمر در خدمت ایشان بودم.

شکر نعمت حضور امام زمان (عج)

 حجت‌السلام ربانی در پایان با اشاره به سالروز آغاز امامت امام زمان(عج) می‌گوید: این مناسبت‌ها مانند نیمه شعبان و آغاز امامت ایشان، بهانه‌ای است تا خدمت امام زمان خود عرض کنیم به یاد شما هستیم، ما شیعه و محب شما هستیم. در زیارت نقل شده در زادالمعاد از سیدبن‌طاووس رحمه‌الله که برای زیارت امام زمان(عج) نقل شده است که مستحب است امام عصر(عج) را هر روز صبح به این عبارات زیارت کرد. در بخشی از این دعا آمده است «اللَّهُمَّ کَمَا شَرَّفْتَنِی بِهَذَا التَّشْرِیفِ وَ فَضَّلْتَنِی بِهَذِهِ الْفَضِیلَه و وَ خَصَصْتَنِی بِهَذِهِ النِّعْمَةِ...» یعنی ای امامی که بسیار مبارک و باعظمت هستی، خدا را شکر می‌کنم که به من این شرافت را دادی تا محب این امام شریف باشم، به او علاقه داشتم باشم و شیعه او باشم و... برای رسیدن به این فضیلت باید تلاش کند تا پاک شده و محبت خود را به این بزرگواران پاک کند. همچنان که امام صادق(ع) در روایتی بیان فرمودند، دین همان محبت و محبت همان دین است، انسان نیز تلاش کند در اطاعت و ولایت آن بزرگواران قرار گیرد. همه باید برای راهیابی به منازل و جایگاه‌های باعظمتی که در اختیار داریم، تلاش و مراقبت کنیم تا این محبت آلوده نشود. آغاز امامت امام زمان(عج) زمانی است که به اطاعت و همراهی و معیت حضرت بیندیشیم و با آن حضرت تجدید عهد کنیم. عواملی که ممکن است ما را از همراهی بازدارد بشناسیم و از هر چه شرک و کفر و نفاق و طاغوت است، دور شده و خود را پاک کنیم. چرا که تنها در این صورت وقتی می‌گوییم «أَمَّنْ یجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَیکشِفُ السُّوء» با تمام نیاز و اضطرار دعا می‌کنیم زیرا غیر از او فریادرسی نمی‌بینیم و در این صورت عنایت و شفاعت حضرت بیشتر و بیشتر شامل حال ما خواهد شد.