در گذشته، بازار مسکن با چالش‌های متعددی از جمله افزایش تخلفات در معاملات پیش‌فروش و هزینه‌های بالای واسطه‌گری مواجه بود. بسیاری از خریداران با مشکلاتی همچون فروش یک واحد به چندین نفر یا عدم شفافیت در اطلاعات املاک مواجه می‌شدند که منجر به ضرر و زیان‌های جبران‌ناپذیر می‌شد. در این میان، سامانه‌هایی نظیر کد رهگیری و اخیراً سامانه خودنویس، با هدف افزایش امنیت و شفافیت در معاملات ملکی ایجاد شده است.

سامانه خودنویس با حذف واسطه‌ها و ارائه امکاناتی نظیر دسترسی مستقیم به اطلاعات ملک و پیشینه معاملات، توانسته است نه‌تنها هزینه‌های اضافی را برای خریداران و فروشندگان کاهش دهد، بلکه امنیت بیشتری را در معاملات به‌ویژه در حوزه پیش‌فروش‌ها فراهم کند. این سامانه به‌عنوان یکی از جدیدترین اقدامات در حوزه ساماندهی بازار مسکن، تحول بزرگی در روند معاملات ملکی ایجاد کرده است. در همین راستا، به منظور بررسی دقیق‌تر تأثیرات این سامانه بر بازار مسکن، به گفتگو با فرشید ایلاتی، کارشناس حوزه مسکن پرداختیم تا دیدگاه‌های ایشان را در این زمینه جویا شویم.

 تامین امنیت در معاملات پیش‌خرید ملک

ایلاتی با اشاره به اهمیت شفافیت و امنیت معاملات ملکی خاطرنشان می‌کند: سامانه خودنویس یکی از تحولات اساسی در روند ثبت معاملات ملکی و به‌ویژه معاملات پیش‌خرید محسوب می‌شود که امنیت خریداران و فروشندگان را به شکل قابل‌توجهی افزایش داده است. این سامانه به‌نوعی جایگزین سامانه قدیمی کد رهگیری شده است که از سال ۱۳۸۷ فعال بود و توانست بیش از ۳۰ میلیون معامله را ثبت کند. سامانه کد رهگیری نیز در ابتدای کار با چالش‌ها و مقاومت‌های زیادی از سوی اصناف و گروه‌های ذینفع مواجه شد، اما پس از آنکه بهره‌برداری کامل از آن صورت گرفت و مردم به استفاده از آن عادت کردند، مزایای امنیتی و شفافیت آن به‌خوبی مشهود شد. اکنون سامانه خودنویس با ارتقای همین روند و اضافه کردن ویژگی‌های جدید، توانسته است به یک ابزار کارآمدتر برای ارتقای امنیت معاملات تبدیل شود.

کارشناس حوزه مسکن خاطرنشان می‌کند: مهمترین فایده سامانه خودنویس، تامین امنیت در معاملات پیش‌خرید ملک است. پیش‌خرید ملک، به‌ویژه در پروژه‌های ساختمانی، همواره با ریسک‌های مختلفی همراه بوده است؛ از جمله فروش یک واحد به چندین خریدار و یا عدم تکمیل پروژه توسط سازندگان. سامانه خودنویس با فراهم کردن امکان ثبت و ردیابی کامل معاملات، از وقوع چنین تخلفاتی جلوگیری می‌کند. در این سامانه، اطلاعات تمامی پیش‌فروش‌ها، پروانه‌های ساختمانی، و تعداد واحدهای مجاز برای پیش‌فروش به‌صورت دقیق ثبت می‌شود. به‌این‌ترتیب، خریداران می‌توانند به‌سادگی پیشینه فروش ملک را مشاهده کرده و اطمینان حاصل کنند که واحدی که قصد خرید آن را دارند، قبلاً به فرد دیگری فروخته نشده است. علاوه بر این، کد پستی ملک در این سامانه قفل می‌شود، به این معنا که اگر یک قولنامه جدید برای آن ملک ثبت شده باشد، امکان تنظیم قولنامه جدید توسط افراد سودجو از بین می‌رود.

وی ادامه می‌دهد: این شفافیت و امنیت به‌طور ویژه در پیش‌فروش‌هایی که قبل از تکمیل پروژه انجام می‌شود، اهمیت دارد. از آنجا که اطلاعات به‌طور کامل در این سامانه ثبت می‌شود، خریداران می‌توانند مطمئن باشند که سازنده تنها مجاز به فروش تعداد معینی از واحدهاست و نمی‌تواند با فروش بیش‌ازحد قانونی، خریداران را دچار ضرر کند. این نوع شفافیت در سامانه خودنویس، نه تنها امنیت حقوقی افراد را تضمین می‌کند، بلکه موجب اعتماد بیشتر مردم به بازار مسکن و کاهش تخلفات می‌شود.

صرفه‌جویی ۱۶۰۰ میلیارد تومانی در هزینه‌های مردم

ایلاتی خاطرنشان می‌کند: یکی دیگر از مزایای مهم سامانه خودنویس، حذف هزینه‌های واسطه‌گری است. در سیستم قبلی، افراد مجبور بودند برای دریافت کد رهگیری به مشاورین املاک مراجعه کنند و علاوه بر پرداخت کمیسیون، زمان و هزینه‌های بیشتری صرف کنند. اما اکنون با سامانه خودنویس، افراد می‌توانند به‌صورت رایگان و بدون نیاز به واسطه، کد رهگیری خود را دریافت کنند. این امر تا کنون تنها در بخش اجاره اجرایی شده و توانسته است در همین مدت کوتاه، . با اضافه شدن خرید و فروش به این سامانه در آینده، انتظار می‌رود این صرفه‌جویی به مراتب افزایش یابد و باعث صرفه‌جویی هزاران میلیارد تومانی در سطح کشور شود.

وی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر، یکی از اهداف کلیدی سامانه خودنویس، افزایش هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف دولتی و خصوصی است. به‌عنوان مثال، اطلاعات مربوط به پروانه‌های ساختمانی از طریق شهرداری‌ها و سازمان‌های مرتبط به این سامانه متصل می‌شود تا خریداران به تمامی اطلاعات مربوط به ملک دسترسی داشته باشند. این روند باعث می‌شود افراد بتوانند با اطمینان بیشتری اقدام به خرید یا پیش‌خرید ملک کنند و مشکلات مربوط به کمبود اطلاعات یا تخلفات در معاملات به حداقل برسد.

مخالفت افرادی که در مدل سنتی معاملات ذینفع بوده‌اند

کارشناس حوزه مسکن خاطرنشان می‌کند: البته همچون سامانه کد رهگیری، سامانه خودنویس نیز با مقاومت‌هایی مواجه است. بسیاری از افرادی که در مدل سنتی معاملات ذینفع بوده‌اند، نسبت به این تغییرات مخالف هستند. اما تجربه نشان داده است که با گذشت زمان و آشنایی بیشتر مردم با مزایای این سامانه‌ها، امنیت و شفافیت بالاتری در بازار معاملات ملکی به‌وجود می‌آید که در نهایت به نفع همگان خواهد بود.

ایلاتی خاطرنشان می‌کند: در مجموع، سامانه خودنویس نه‌تنها با ایجاد شفافیت و امنیت در معاملات پیش‌فروش و اجاره ملک، از تخلفات جلوگیری می‌کند، بلکه با حذف هزینه‌های اضافی، به نفع اقتصادی مردم نیز عمل می‌کند. با تکمیل و به‌روز رسانی مداوم این سامانه، می‌توان انتظار داشت که در آینده‌ای نزدیک، بخش زیادی از مشکلات موجود در معاملات ملکی از بین برود و امنیت و شفافیت بیشتری در این حوزه ایجاد شود.

ایلاتی در پایان افزود: به طر خلاصه؛ سامانه خودنویس با هدف بهبود شفافیت و امنیت در معاملات ملکی جایگزین سامانه کد رهگیری شده است، که علاوه بر کاهش هزینه‌های مردم با حذف واسطه‌گری مشاورین املاک، امکان ثبت مستقیم معاملات را نیز فراهم می‌کند. همچنین، با ارائه اطلاعات دقیق درباره پیش‌فروش‌ها و قفل شدن کد پستی املاک، از تخلفاتی مانند فروش یک واحد به چندین نفر جلوگیری می‌شود. به این ترتیب، سامانه خودنویس نه تنها به صرفه‌جویی مالی کمک می‌کند، بلکه امنیت حقوقی خریداران و فروشندگان را نیز بهبود می‌بخشد.