حجت‌الاسلام علی‌نقی فقیهی، دانشیار علوم تربیتی دانشگاه قم و مدیر مؤسسه مطالعاتی مشاوره اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح رابطه الگوگیری از اخلاق نبوی و عمل به سیره اخلاقی آن حضرت و سلامت روانی پرداخت و گفت: نظام نبوت و از جمله نظام مکتب اسلام و آموزه‌های نبوی و اهل بیتی بر محور سلامت می‌چرخد و مفهوم اسلام با مفهوم سلامتی عجین و آمیخته است.
وی با اشاره به اینکه ۱۰ هزار واژه سلامت و مشتقات آن فقط در کتاب بحارالانوار از زبان رسول اکرم(ص) و ائمه(ع) مطرح شده است که حکایت از اهمیت سلامت در آموزه‌های اسلامی دارد، گفت: پیامبر(ص) رابطه مسلمان بودن را با سلامتی بیان می‌کنند و می‌فرمایند: مسلمان، مسلمان نامیده شده است برای اینکه مردم از دست و زبان او سالم می‌مانند. پس تمام کوشش دین اسلام و رسول اکرم(ص) و ائمه(ع) برای این است که شخصیت سالم را در انسان‌ها ایجاد کنند.
حجت‌الاسلام فقیهی ادامه داد: البته این سالم‌سازی شخصیت در ابعاد روانی، فردی، الهی، اجتماعی و جهانی مطرح است و هر کسی که سالم‌تر باشد در حقیقت به سعادت بیشتر نیل پیدا می‌کند.
رسیدن به سلامت از اهداف ادیان الهی است
وی با اشاره به اینکه در روایات نبوی رسیدن به سلامت از اهداف بلند اولیای دین مطرح شده است، گفت: در ادعیه آمده است که «خدایا مرا هدایت کن به راه‌هایی که به سلامت می‌انجامد». از طرف دیگر در روایات ما رابطه علم با سلامت تبیین و گفته شده است که: انگیزه اصلی فراگیری علم برای این است که انسان‌ها در ابعاد مختلف به سلامت برسند و لذا از دیدگاه اسلامی هیچ علمی با ارزش‌تر از علم سلامت روان نیست و هیچ چیزی از نظر ارزشی معادل با سلامتی از دیدگاه اسلام وجود ندارد.
این دانشیار علوم تربیتی دانشگاه قم اضافه کرد: در اسلام همچنین خواسته شده است که در هر شرایط و موقعیتی برای سلامتی کوشش شود یعنی تمام ابعاد احکام اسلامی و تمام اولیای دین تلاششان بر این است که در هر مرحله‌ای از زندگی و در هر شرایط و موقعیتی به دنبال ارتقای سلامتی باشیم، چون سلامتی است که ما را به سعادت می‌رساند یعنی تا انسان در ابعاد مختلف روانی، سلامتی پیدا نکند هرگز نمی‌تواند به درجات بهشتی و سعادت اخروی ارتقا پیدا کند.
وی ادامه داد: نکته مهم دیگر این است که چهار بعد برای سلامت انسان مطرح می‌کنیم: الهی، فردی، اجتماعی و زیست محیطی؛ ولی رابطه با خدا بر ابعاد دیگر یعنی سلامت فردی، اجتماعی و زیست محیطی اشراف دارد و با رنگ الهی و معنوی است که آثار گران‌بهای سلامت در انسان متبلور می‌شود.
فطرت سالم را به شخصیت سالم بدل تبدیل کنیم
حجت‌الاسلام فقیهی نکته اساسی دیگری که در روایات بیان شده را سلامتی فطری دانست و گفت: فطرت ریشه اصلی انسان است چون خداوند فطرت را سالم ایجاد کرده، اگر این فطرت را به شخصیت تبدیل و آن را شکوفا کنیم شخصیت سالم برای آدمی به وجود می‌آید. از این جهت است که در ابعاد شناختی، عاطفی و عملکردی می‌تواند شخصیت انسان بروز کند و سالم باشد.
وی تصریح کرد: پس ریشه دین فطرت است که سالم است و نتیجه این فطرت سالم و عملکرد دینی در ابعاد گوناگون نیل به سعادت نهایی است که در آخرت تأمین می‌شود. در روایات دینی ابعاد مختلف این سلامت مطرح شده است و انسان می‌تواند با الگو قرار دادن اخلاق و منش پیامبر(ص) این راه‌های سلامت را بشناسد و در این مسیر اقدام کند.
تمام خلق پیامبر بر مبنای فطرت سالم بود
حجت‌الاسلام فقیهی افزود: پیامبر(ص) از آن هنگامی که مبعوث شدند و حتی از دوران طفولیت دارای حسن اخلاق بودند و مردم ایشان را محمد امین می‌نامیدند، چراکه تمام رفتارها و ابعاد شخصیتی ایشان سالم و براساس فطرت بوده است و هیچ چیزی برخلاف فطرت از ایشان صادر نمی‌شد و همین مسئله زمینه را فراهم کرد برای اینکه ایشان پیامبر باشند و بتوانند در تشریح دین اسلام موفق و اسلام را جهانی کنند.
وحدت در میان انسان‌های سالم
وی یکی از نکات و نتایج بسیار مهم عجین بودن اسلام با سلامت روان را وحدت انسان‌های سالم برشمرد و گفت: نتیجه عجین بودن اسلام با سلامت روانی این است که انسان‌های سالم براساس بینش اسلامی با هم وحدت دارند و در میانشان هرگز اختلافی که بخواهند بر علیه هم جنگ و دشمنی کنند پیش نمی‌آید. بنابراین کسانی که براساس خلق و خوی اسلامی و با الهام از سیره حضرت محمد(ص) فعالیت می‌کنند و محتوای آموزه‌های نبوی را مورد توجه قرار می‌دهند، هیچگاه ظلمی بر علیه دیگری مرتکب نمی‌شود، اگر کسی ظلمی روا می‌داشت به آن ظلم راضی نمی‌شوند و در برابر ظلم سکوت نمی‌کنند.
وی افزود: اینکه اکنون اسرائیل در حال ظلم بر مردم فلسطین است و برخی از مسلمانان در مقابل این همه ظلم سکوت کرده‌اند حکایت از این دارد که با اخلاق اسلامی که پیامبر(ص) نمونه و الگوی کامل آن هستند عجین نیستند. اگر کسی به اسلام با این اهمیتی که به سلامت روانی در ابعاد مختلف می‌دهد توجه کند، مسلماً مسیر هدایت آن فرد به سوی سعادت خواهد بود و همراه با رسول اکرم(ص) در بهشت زندگی خواهد کرد.
مدیر مؤسسه مطالعاتی مشاوره اسلامی در پاسخ به این سؤال که برای احیای اخلاق نبوی در جامعه امروزی چه راهبردی پیشنهاد می‌کنید؟ گفت: اخلاق یعنی خلاصه شخصیت همه جانبه آدمی. فردی که اخلاق حسنه دارد و از رفتار مطلوب برخوردار است به دلیل این است که عواطف مطلوبی دارد و عواطف مطلوب مبتنی بر شناخت‌های مطلوب و صحیح است و یک ساختار روانی ـ شخصیتی برای فرد ایجاد می‌کند که پیامبر(ص) این را در خود داشتند و بسیاری از افراد را نیز بر این اساس ساختند و پرورش دادند. نمونه این افراد امیرالمومنین(ع) و حضرت فاطمه(س) است. اگر بخواهیم اخلاق نبوی را در زندگی خودمان ایجاد کنیم باید به سراغ ابعاد چهارگانه سلامت روانی برویم.
وی با اشاره به اینکه کتاب «شاخص‌های سلامت معنوی از منظر قرآن و حدیث» توسط خود وی در همین زمینه به رشته تحریر درآمده است، گفت: دوری از الگوهای اخلاقی پیامبر(ص) در بعد فردی، الهی، اجتماعی و زیست محیطی در شخصیت اخلاقی ما اختلال به وجود می‌آورد،با مشکل روبه‌رو می‌شود. کتاب «شاخص‌های سلامت معنوی از منظر قرآن و حدیث» نیز با تکیه بر همین مسئله نویسنده شده است که در آن ابعاد شخصیتی آدمی که از آن به اخلاق نبوی تعبیر می‌شود مورد بحث قرار گرفته است؛ سلامت معنوی با اخلاق نبوی همگام و هم تراز است و تفاوتی با هم ندارند و حتی می‌توان گفت فقط عبارات این دو متفاوت ولی واقعیت‌های آنها یکسان است.
نظر شما