بیراه نیست که کار در معدن جزو سخت‌ترین مشاغل است. تفاوتی نمی‌کند معدن این کارگران در کجای کشور باشد، همواره حادثه در کمین آن‌ها نشسته است. حوادث تلخی که یک روز در معدن زرند کرمان، یک روز در معدن اشکلی هجدک- کرمان-، یک روز در معدن یال شمالی طبس، یک روز یورت آزادشهر گلستان، یک روز معدن منگنز قم، یکی دو روز در معدن زغال‌سنگ طرزه دامغان و طی چند روز گذشته هم در معدن زغال سنگ طبس اتفاق افتاد و با مرگِ جانکاهِ کارگران معدن داغ آن‌ها را برای همیشه بر دل معادن این مرز و بوم گذاشت و بار دیگر مُهر بی‌کفایتی را بر کارنامه بازرسان دستگاه‌های حاکمیتی نشاند.
حادثه انفجار معدن زغال سنگ طبس که منجر به جان باختن افزون بر ۵۰ نفر معدنچی شد، جامعه ایران را داغدار کرد اما این حادثه نخستین حادثه نیست که در سال‌های گذشته بر اثر بی‌احتیاطی و بی‌توجهی به ایمنی کار رخ می‌دهد.
۱۴۰۲، حادثه معدن رزمجاه
۱۲ شهریور سال گذشته نیز حادثه‌ای بر اثر تجمع گاز در یکی از تونل‌های معدن زغال‌سنگ رزمجاه در نزدیکی روستای طزره- از توابع شهرستان دامغان- در عمق ۷۰۰ متری معدن رخ داد که تونل ریزش کرد و ۶ معدنچی جان خود را از دست دادند. البته این تنها حادثه مرگ‌ساز کارگران این معدن نبود، ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ نیز حادثه‌ای در عمق ۷۰متری تونل شماره ۴۲ این معدن هنگام استخراج و به دلیل ریزش ناگهانی سقف کارگاه رخ داده بود که در آن حادثه نیز دو کارگر معدن جان باختند.
۱۳۹۹، ریزش معدن منگنز
ساعت ۱۲پنجشنبه ۳۰ بهمن ۱۳۹۹ حادثه ریزش معدن منگنز و نارچ قم به جمعیت هلال‌احمر اعلام شد و طبق گزارش یکی از کارگران معدن بر اثر ریزش بخشی از معدن زیر آوار محبوس و پس از هفت ساعت جسدش پیدا شد. در این اتفاق که در عمق ۲۹۰ متری از سطح زمین رخ داد، یکی از کارگران معدن هنگام جابه‌جاکردن سنگ‌های معدنی با لودر مخصوص در داخل تونل گرفتار شد.
۱۳۹۶، انفجارمعدن یورت
صبح روز سیزدهم اردیبهشت ۱۳۹۶ خبری تمام ایران را به بهت فرو برد. انفجار در معدن زغال سنگ یورت در آزادشهر گلستان موجب گرفتاری ده‌ها کارگر این معدن شد.
متأسفانه کارگران در عمق هزارو۳۰۰ متری گرفتار شده بودند و هیچ راه تنفسی نداشتند. تا شب نخست حادثه امدادگران فقط توانستند به عمق ۸۰۰ متری تونل بروند که تعدادی از آن‌ها به دلیل گازگرفتگی مجروح و به خارج تونل منتقل شدند.
با مرگ ۴۳ کارگر و مهندس معدن، روستای یورت در نزدیکی آزادشهر به بهت فرو رفت و به سرعت ردیف‌های قبرستان روستا، محل دفن معدنچیان پیر و جوان شد و هفت ماه بعد کارفرمای معدن به علت فراهم‌نکردن تجهیزات ایمنی داخل معدن به عنوان مقصر شناخته شد.
۱۳۹۱، انفجار معدن یال شمالی
آذر ۱۳۹۱ کارگران معدن یال شمالی در ۲۵ کیلومتری طبس مثل هر روز برای کار و استخراج زغال سنگ وارد معدن شده و به سمت زیرزمین حرکت کردند. کارگران بارها گفته بودند انتهای معدن تهویه ندارد و گازها خارج نمی‌شوند، اما گوش کسی بدهکار نبود.
ساعتی از شروع کار نگذشته بود که انفجاری زمین را لرزاند. کارگران که می‌دانستند چه اتفاقی افتاده، سریع دست‌به‌کار شدند تا راهی برای رسیدن به همکاران و دوستانشان پیدا کنند. سرانجام روز بعد جسد چهار کارگر از زیر آوار ناشی از انفجار کشف و از تونل خارج شد.
۱۳۸۹، ریزش معدن هجدک کرمان
۲۳ آذر ۱۳۸۹ ریزش تونل شماره یک معدن اشکلی هجدک کرمان منجر به گرفتار شدن پنج نفر از معدنچیان در عمق ۶۰۰ متری شد، هر چند امدادگران تلاش برای نجات پنج معدنچی را آغاز کردند اما مشخص شد همه آن‌ها در پی ریختن صدها تُن خاک و گرمای شدید داخل معدن جان خود را از دست داده‌اند.
۱۳۸۸، تراژدی تلخ معدن باب نیروز
فروردین ۱۳۸۸ شنیده‌شدن صدای انفجار در معدن باب نیروز زرند – کرمان-کارگران را شوکه کرد.
با انفجار گاز داخل معدن کسی‌امید به زنده‌ماندن کارگران نداشت و در کمتر از یک ساعت با خروج ۱۲ جنازه از عمق چند صد متری زمین تراژدی تلخ دیگری رقم خورد.
بررسی‌های کارشناسان نشان داد جمع‌شدن گاز متان و تخلیه‌نشدن آن موجب انفجار و مرگ ۱۲ معدنچی شده بود. البته این تنها حادثه این معدن نبود و ابتدای دهه ۸۰ هم ۹ کارگر در این معدن به دلیل گازگرفتگی جانشان را از دست داده بودند.
علت تکرار حوادث چیست؟
گزارش‌ها نشان می‌دهد در ایران، بیش از ۸۰ درصد حوادث کار در معادن وابسته به بخش خصوصی رخ می‌دهند. خفگی، برق‌گرفتگی، ریزش کارگاه، فرسودگی تجهیزات و حفاری‌های غیرمجاز از جمله دلایلی است که منجر به مصدومیت یا مرگ معدنچیان شده است. با این حال فرایند نظارت بر ایمنی و بهداشت کارگاه‌های معدنی در انحصار دولت و مجموعه حاکمیت است و تشکل‌ها و کانون‌های صنفی که در حوزه ایمنی و بهداشت کار فعالیت می‌کنند، امکان نظارت مستقیم و بی‌واسطه بر این بخش را نداشته و عمدتاً کارکرد ویترینی دارند.
بر اساس گزارش‌ها تعداد کم بازرسان- حدود هزار و ۲۰۰ نفر- نسبت به تعداد بالای - بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار-کارگاه‌های ثبت شده در سازمان تأمین اجتماعی، مسئله‌ای جدی است که امکان بازدید دوره‌ای را از بازرسان دستگاه‌های حاکمیتی سلب می‌کند.
در چنین شرایطی نظارت ومانیتورینگ ایمنی و بهداشت کارگاه‌ها باید از حوزه وظایف مستقیم حاکمیت خارج شده و به تشکل‌ها و انجمن‌های صنفی مستقل در حوزه ایمنی و بهداشت کار سپرده شود.
از جمله کارویژه‌های نهادهای متولی ایمنی و بهداشت کار، راه‌اندازی سامانه گزارش‌دهی حوادث کار است. کنوانسیون ۱۸۷ که چارچوب توسعه ایمنی و بهداشت کار را مشخص کرده و ایران هم به آن پیوسته است، تأکید کرده راه‌اندازی سامانه گزارش‌دهی حوادث کار باید در دستور کار کشورهای عضو قرار گیرد.
در ایران با وجود تعدد متولیان دولتی ارائه آمار در خصوص حوادث کار، هیچ‌یک تصویر روشنی از آنچه در واقعیت رخ می‌دهد ارائه نمی‌کنند، به همین دلیل نمی‌توان به درک و آگاهی نسبتاً قابل قبولی از روند وقوع حوادث کار در کشور رسید.
مشکل کجاست؟
سعید صدر منصوری کارشناس ارشد حوزه ایمنی صنایع و معادن در تحلیل این موضوع می‌گوید: متأسفانه مسئولان نسبت به مرگ بیش از ۵۰ نفر که در هر کجای جهان به عنوان یک فاجعه ملی از آن یاد می‌شود، واکنش شدیدی نشان نمی‌دهند.
وی اذعان می‌کند: اکنون وقت آن نیست که بپرسیم چرا شیوه‌های استخراج خراب بوده یا چرا بازنگری روش‌های ایمنی و کار انجام نشده و چرا از نظر اقتصادی سرمایه‌گذاری برای واردات ابزارهای ایمنی-استخراجی به شکل بروز شده را نداشتیم؟ برای پاسخ به همه این پرسش‌ها دیر شده است!
صدر منصوری یادآور می‌شود: پیمانکارهای کوچک و بزرگ بخش خصوصی که مشخص نیست دارای اهلیت هستند، یکی از اصلی‌ترین مشکلات ایمنی صنایع معدنی کشور محسوب می‌شوند، خودخواهی بسیاری ازایشان موجب می‌شود در بسیاری از موارد تا جایی که بتوانند از هزینه‌ها کم بگذارند.
وی بیان می‌کند: وقتی کار به پیمانکاری واگذار می‌شود که کمتر از پنج سال سابقه کار معدنی دارد و اصلاً کار را نمی‌شناسد، قطعاً شانس بروز حادثه بیشتر می‌شود. این مربوط به یک شرکت نیست و امری کلی و همه‌گیر به حساب می‌آید!
این کارشناس حوزه ایمنی صنایع و معادن کشور با بیان اینکه «استخراج معادن زغال سنگ همیشه با خطر انفجار گاز متان است و وجود آن طبیعی است» گفت: در واقع این سیستم تهویه است که باید به شکلی هوشمند طراحی شود که با ورود و نشت گاز به محیط، به‌سرعت علاوه بر هشدار آن را مکیده و خارج کند.
این کارشناس ارشد حوزه ایمنی معادن و صنایع خطاب به مسئولان تصریح کرد: مسئولان مربوط باید تکلیف خود را مشخص کنند و اگر مشکل را در محدودیت ورود ماشین آلات می‌دانند، این محدودیت ابزاری باید قبل از هر کاری رفع شود. قرار نیست ما به هر قیمتی تولید کنیم. اگر محدودیت‌هایی از جنس تحریم وجود دارد، براساس همان محدودیت‌ها و نه محوریت سود کار شود!
نظر شما