سازمان همیاری شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور سه پروژه مطالعاتی داشته و از سال ۱۳۸۰ دانشگاه گیلان در چهار دوره سه‌ساله پروژه مطالعاتی داشتند که نتیجه آن یک طرح مدیریتی شد.
چند سال بعد سازمان مدیریت پسماند با همکاری پارک علم و فناوری طرحی برای مدیریت مرکز دفن نوشت که به عنوان طرح برتر مدیریت پسماند کشور انتخاب شد. نکته جالب این است که دانشگاه گیلان در واحدهای مختلف از محیط زیست تا مکانیک و عمران پس از آن به صورت دوره‌ای مدیریت طرح‌های پژوهشی را درباره دفن‌گاه سراوان طراحی و اجرایی کرده است.
آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا) نیز پروژه‌ای را در منطقه به منظور تأثیرگذاری روی تالاب انزلی انجام داد و در گزارش نهایی هشت صفحه‌ای خود به تغییرات لازم که در تمام مطالعات پیشین نیز موجود بوده اشاره کرده است.
در حال حاضر با وجود ادعای مجموعه مدیران استانی- شورای اسلامی شهر رشت و سازمان مدیریت پسماندهای شهرداری این کلانشهر- مبنی بر اینکه برای دفن زباله‌ها در مرکز دفن سراوان شرایط مناسبی ایجاد شده است، محمدرضا احمدی سنگر، نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی در نشست علنی ۲۷ شهریور مجلس خواستار ورود وزیر کشور به این مسئله شد و گفت: سال‌هاست ۱۷ شهرستان گیلان زباله خود را در منطقه سراوان دفن می‌کنند و هنوز این معضل برطرف نشده است.
نبودمدیریت منسجم
سجاد حسینی، کارشناس محیط زیست استان گیلان در این باره توضیحاتی خواندنی دارد. او معتقد است: شدت معضلات و مشکلات محیط زیستی در استان گیلان یک مدیریت منسجم و یکپارچه در تمامی ابعاد را می‌طلبد. در غیر این صورت نه تنها مشکل منطقه سراوان برطرف نمی‌شود، بلکه مشکلات مناطق بیست‌گانه دیگر و حدود ۶۵ دفن‌گاه پسماند غیررسمی که در آن‌ها روزانه ۲هزار تُن زباله تولیدی استان گیلان دپو می‌شود نیز تشدید خواهد شد و این معضل همچنان ادامه می‌یابد.
به اعتقاد این فعال اجتماعی هیچ گاه نمی‌توان مسئله پسماند زباله در این استان را با تمرکز بر یک جنبه از مدیریت حل کرد؛ چرا که مدیریت پسماند یک فرایند است که با کاهش تولید زباله شروع و با دفن بهداشتی تمام می‌شود. به گفته وی پیش از پرداختن به موضوع پسماند در یک استان یا شهر، ابتدا لازم است بایدهای مدیریت پسماند را مرور کنیم.
تولید۲ هزارتن زباله
اگر تولید زباله در استانی همچون گیلان با جمعیتی بیش از ۲میلیون و ۷۰۰هزار نفر – سرانه تولید پسماند را همان میانگین کشور که ۷۳۰ گرم به ازای هر نفر است- در نظر بگیریم- بدون احتساب مسافرانی که از اقصی نقاط کشور به این استان می‌آیند- روزانه حدود ۲هزار تُن زباله در این استان تولید می‌شود و مدیریت پسماند زباله اهمیت بیشتری می‌یابد.
حسینی افزود: اگر بخواهیم مدیریت پسماند در گیلان را مورد ارزیابی قرار دهیم باید گفت در دو قسمت نخست که شامل کاهش تولید زباله و استفاده مجدد از آن می‌شود، عملاً اقدامی در حال انجام نیست و برنامه‌ای توسط شهرداری‌ها و سایر نهادهایی که باید برنامه داشته باشند تدوین و دنبال نشده است.
در بخش تفکیک از مبدأ نیز تقریباً همه شهرها مدعی آن هستند که آموزش تفکیک از مبدأ به شهروندان داده شده و تفکیک زباله تَر و زباله خشک در حال اجراست. اما در شهر رشت به عنوان مرکز استان که در جایگاه نخست جمعآوری تفکیک شده پسماند در گیلان قرار دارد، کمتر از ۲درصد زباله‌ها به صورت مجزا جمعآوری می‌شود و در واقع استان گیلان هیچ برنامه‌ای برای جمعآوری مجزای زباله خشک و تر ندارد.
حسینی ایستگاه انتقال زباله را یکی دیگر از مراحل مدیریت پسماند عنوان کرد و افزود: تجمیع زباله‌ها برای انتقال، کاهش زمان و هزینه‌ها را برای مدیریت شهری به دنبال دارد و اثر مستقیمی بر بالا بردن کیفیت جمعآوری و نظافت در شهر خواهد گذاشت اما به جز چند شهر کوچک در این استان، سایر شهرها از جمله شهر رشت ایستگاه انتقال زباله ندارند و استان گیلان از این مرحله نیز بی‌بهره است.
وی پردازش را یکی دیگر از مراحل مدیریت پسماند زباله برشمرد و گفت: در محل پردازش مواد قابل بازیافت شامل شیشه، پلاستیک، پت و… و زباله تر جدا و در یک فرایند تبدیل به کود آلی می‌شود.
ظرفیت ناکافی
در استان گیلان سه کارخانه کود آلی - رشت، انزلی و رودسر- ساخته شده و ظرفیت این سه کارخانه به صورت اسمی هزار تُن است و با آغاز به کار کارخانه لنگرود این ظرفیت اسمی به هزار و ۲۵۰ تُن خواهد رسید، اما در خوشبینانه‌ترین حالت این کارخانه‌ها حدود یک‌سوم زباله تولیدی این استان را پردازش می‌کنند و همچنان بخش بزرگی از زباله‌های گیلان که از نظر اجزای تشکیل دهنده بیش از ۶۰ درصد آن را مواد آلی تشکیل می‌دهد و شیرابه نیز از همین بخش زباله تولید می‌شود، روانه مراکز دفن شده و وارد سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود.
این در حالی است که در سال ۹۹ حدود ۴۳ میلیارد تومان بودجه از طرف دولت به شرکت کود آلی گیلان اختصاص داده شد، قرار بود با صرف این بودجه ظرفیت کارخانه به هزار تُن برسد که با انتخاب اشتباه در فناوری و عدم برنامه‌ریزی درست نه تنها این مهم تحقق نخواهد یافت بلکه با توجه به روال موجود پیش‌بینی می‌شود ظرفیت کارخانه کاهش یابد، ضمن آنکه قرارگیری شرکت کود آلی در نزدیکی شهر و عدم برنامه‌ریزی برای رفع بوی بد حاصل از فعالیت شرکت و دیگر اثرات مزاحم محیطی ممکن است موجب تعطیلی این واحد توسط مردم و ساکنان نزدیک به کارخانه شود. وی با اشاره به اینکه زباله‌سوزی و تولید انرژی از پسماند یکی دیگر از بخش‌های مدیریت پسماند است، افزود: بخشی از پسماندها نظیر زباله بهداشتی خانگی، پلاستیک‌ها و زباله‌های بیمارستانی قابل بازیافت نیستند و باید سوزانده شوند.
بنابراین می‌توان این پسماندها را به سبب ارزش حرارتی بالایی که دارند، به نحوی سوزاند که از انرژی آزاد شده آن برق تولید کرد. در شهر رشت یک نیروگاه در حال ساخت بوده که قرارداد آن در سال۹۲ همزمان با قرارداد نیروگاه‌های نوشهر و ساری منعقد شده است. اکنون نیروگاه نوشهر افتتاح و نیروگاه ساری ۹۰درصد پیشرفت فیزیکی دارد، اما نیروگاه رشت هنوز در مرحله تحکیم بستر و ساخت یکی از سوله‌هاست. هر چند شرکت TTS شریک و سرمایه‌گذار این سه نیروگاه حدود ۵۰ درصد تجهیزات را از کشور چین وارد کرده اما با روال موجود به نظر می‌رسد ساخت این نیروگاه بیش از پنج سال دیگر به درازا بکشد.
دفن‌گاه بهداشتی برای زباله وجود ندارد
به گفته حسینی در بخش دفن بهداشتی زباله نیز در استان گیلان دفن‌گاه بهداشتی برای زباله وجود ندارد. براساس آمارهای رسمی ۳۰ دفن‌گاه رسمی و براساس یافته‌ها و اطلاعات کسب شده حدود ۶۵ دفن‌گاه رسمی و غیررسمی در استان گیلان وجود دارد که به دلیل نداشتن شرایط مناسب و ایزوله نبودن و نداشتن سیستم تصفیه برای شیرابه‌های تولیدی، منبع انتشار آلودگی در سطح و حتی آب‌های زیرزمینی شده است. هر چند دفن‌گاه سراوان که بزرگ‌ترین دفن‌گاه زباله شمال کشور است، از نظر وسعت حدود ۱۵ هکتار است اما روزانه حدود هزار تُن زباله یعنی نیمی از زباله تولیدی استان گیلان را از چهار شهرستان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در خود جای می‌دهد و همین وسعت کم موجب شده ارتفاع تاج این مرکز دفن به بیش از ۱۰۰ متر برسد و این مرکز ۲۰ لیتر شیرابه در ثانیه تولید می‌کند که این شیرابه با طی مسیر از چپلی رودخان و سیاه‌رود، از مرکز شهر رشت در زرجوب و رودخانه پیربازار گذشته و به تالاب انزلی می‌ریزد و ۸درصد از بار آلودگی وارد شده در تالاب را به خود اختصاص داده است.
نظر شما