میان تصاویر، نماها و کادرهایی که صداوسیما، خبرگزاری‌ها و سایت‌های مختلف از شکوه و اقتدار «نماز جمعه نصر» به نمایش گذاشتند، بیشتر از همه، قابی که حوض یا آب‌نما را در احاطه انبوه مردم به نمایش می‌گذاشت و آن طرف‌تر طاق بلند مصلی که انگار چتری شده بود روی سر نمازگزاران و بازهم کمی دورتر گنبد فیروزه‌ای، چشم‌اندازی پر از آرامش را پیش چشم مخاطبان می‌گذاشتند.
این نما هرچند در نگاه اول برای القای آرامش و امنیت، چیزی کم نداشت در نگاه دوم اما داربست‌های زمختی که مثل قفس گنبد فیروزه‌ای را انگار اسیر کرده بودند، بدجور توی ذوق بیننده می‌زد!
قاب فراموش نشدنی‌تر
یعنی بدون اینکه دوربین‌ها، بچرخند، دوری بزنند و نمای کامل‌تری از مصلای امام خمینی(ره) تهران را نشان بدهند، شما می‌توانستید حدس بزنید عملیات ساخت‌وساز و تکمیل مصلی کماکان ادامه دارد و نسبت به آخرین نماز عیدفطری که در آن برپا شد، تغییر چندانی نکرده است. البته «عملیات ساخت‌وساز» و تکمیل کردن یک پروژه با گستردگی و ابعاد ۶۳۰ هزار متری همیشه چیز مثبت و خوبی است به شرط اینکه اولاً بیشتر از حد معمول طولانی نشود و ثانیاً خدای نکرده جوری نباشد که مثلاً همزمان با تکمیل ۱۵ یا ۲۰درصد پایانی پروژه، مهندسان مجبور شده باشند عملیات ترمیم بخش‌های قدیمی‌تر طرح را هم آغاز کنند!
شکوه، عظمت و اقتداری که روز جمعه در مصلای چهل و چند ساله و هنوز در دست احداث امام خمینی(ره) به نمایش درآمد چشم هر بیننده‌ای را جوری گرفت که فرصت فکر کردن به نمای گنبد اسیر فیروزه‌ای، داربست‌های زمخت، جرثقیل‌های غول‌پیکر که سفت و سمج انگار چسبیده بودند به گلدسته‌ها تا بیشتر از این در آسمان قد نکشند را پیدا نکردیم. حالا و دو سه روز بعد از این ماجرا می‌شود به این فکر کرد که روز جمعه فراموش نشدنی هفته پیش چقدر فراموش نشدنی‌تر و چشم‌نوازتر می‌شد اگر بنای مصلای امام خمینی(ره) تکمیل شده بود، جرثقیل و داربستی در انتها یا گوشه و کنار چشم‌انداز مصلی به چشم نمی‌آمد، نمازگزاری برای نوشیدن آب یا وضو گرفتن به مشکل نمی‌خورد، سیستم صوتی مصلی آن‌قدر دچار قطعی نمی‌شد و... خیلی از نمازگزاران که به دشواری خودشان را به مصلی و اطرافش رسانده بودند برای برگشت سرگردان نمی‌شدند.
ساده و باعظمت
این هم که بالاتر گفتیم مصلای چهل و چند ساله و در دست احداث، اغراق نیست. اگر مبنا را سال۱۳۶۱ و اقدامات اولیه برای ساخت مصلایی بزرگ در زمین‌های منطقه عباس‌آباد تهران که پیش از انقلاب قرار بود مرکز تفریحی و اداری تهران(شهستان پهلوی) باشد، بدانیم، پروژه مصلی در سال چهل و سوم عمرش به سر می‌برد و با وجود افتتاح شدن هنوز عملیات تکمیل آن ادامه دارد. اگر هم چند سالی جلوتر بیاییم به سال ۱۳۶۷ برسیم و نامه‌ای که رئیس‌جمهور و رئیس مجلس وقت به امام(ره) نوشتند و موافقت امام (ره) را جلب کردند، در این صورت سن و سال این پروژه به ۴۰ سال نمی‌رسد. در هر حال چه چهل‌وسه ساله یا سی‌وشش ساله، قطعاً هر بنا و سازه‌ای با این میزان سن و سال به جز تکمیل شدن، لابد به ترمیم و بازسازی قسمت‌هایی که در قدیم ساخته شده نیاز خواهد داشت. با همه این‌هایی که گفتیم شما گمان نکنید طراحان و سازندگان مصلای تهران همه این سال‌ها را دست روی دست گذاشته یا تفریحی و دورهمی کار کرده و به اینجا رسیده‌اند و یا رسانه‌ها و افرادی مثل ما به‌تازگی و بعد از ۴۰ سال یادشان افتاده از مسئولان بپرسند چرا روند ساخت این مصلی که به سفارش امام(ره) قرار بوده بسیار ساده اما از حیث بزرگی و وسعت، دومین محل برگزاری نماز در جهان باشد، این‌قدر طولانی شده است؟ همین حالا اگر عبارت «تکمیل مصلای امام خمینی(ره)» را جست‌وجو کنید به نتایج زیادی در سال‌های مختلف و با تیترهای: «مصلای تهران ۸۷درصد پیشرفت فیزیکی داشته است... پیشرفت ۸۰درصدی ساخت مصلای تهران... ۱۱ماه دیگر تا تکمیل مصلای امام خمینی(ره)... مصلای تهران کی قرار است تکمیل شود... مصلای تهران به‌زودی تکمیل و تحویل داده می‌شود... چرا ساخت مصلای تهران پس از ۳۰سال تمام نشده است...» برخورد می‌کنید.
کارهای مقدماتی و مطالعاتی برای انتخاب مکان مناسب از همان سال‌های آغاز دهه۶۰ و پس از موافقت امام خمینی(ره) آغاز می‌شود و درنهایت پس از تعیین مکان و اختصاص زمین در همین مکان فعلی (که قبل انقلاب قرار بود «شهستان پهلوی» در آن ساخته شود) از طراحان مختلف معماری دعوت می‌شود تا طرح‌هایشان برای ساخت را ارائه کنند.
عمر دکتر کفاف نکرد
تا سال۱۳۶۴ حدود ۳۶طرح داخلی و خارجی به دبیرخانه مسابقه ارائه شد و دست آخر هم هیچ طرحی به عنوان طرح برترمعرفی نشد! سایت روابط عمومی مصلای امام خمینی(ره) در این باره نوشته است: «بر اساس تصمیم اخذ شده، ایده‌های حاصل از مسابقه و نظرات صاحبنظران، برای خلق طرح نهایی مصلی، در اختیار دکتر «سیدپرویز مؤید عهد» قرار گرفت». این یعنی در سال۱۳۶۵ طرح دکتر مؤید درنهایت مورد پذیرش قرار می‌گیرد تا ساخت مصلی آغاز شود. دکتر مؤید که ۹سال پیش در ۸۶ سالگی به رحمت خدا رفت، طراحی مصلی را وقتی در آغاز دهه پنجم زندگی‌اش بود شروع کرد. او دکترای معماری‌اش را از دانشکده هنرهای زیبای پاریس و دکترای شهرسازی‌اش را هم از دانشگاه سوربن گرفته بود و از سال۱۳۳۶ با رتبه دانشیاری عضو هیئت علمی دانشگاه تهران شده بود. به جز سال‌ها تدریس، تحقیق، تألیف و طراحی بناهای مهم در ایران و یا خارج کشور، جوایز جهانی زیادی هم داشت و چهره ماندگار کشور نیز شده بود. با این همه تصور نمی‌کرد عمرش برای دیدن بنای کامل مصلای تهران کفاف ندهد. همان طور که خیلی از کارگران و مهندسان استخدام شده در این مجموعه فکر نمی‌کردند دوران بازنشستگی‌شان برسد و مصلای تهران هنوز کامل نشده باشد!
طرح‌ریزی و مطالعات گویا تا سال۱۳۶۹ ادامه پیدا کرد و گزینه‌هایی هم که برای شروع عملیات اجرایی در نظر گرفته شده بودند هزینه‌های سنگینی را برای اجرای طرح اعلام کرده و یا انجام آن را در توان نمی‌دیدند. درنهایت سال۱۳۶۹ طرح‌های مختلف بازنگری شد تا برای دومین بار بازهم طرح دکتر مؤید مورد تأیید قرار بگیرد. از اوایل دهه۷۰ اغلب نمازهای عید فطر در زمین‌های مصلای در حال ساخت برگزار می‌شد تا اینکه در سال۱۳۸۷ به خاطر عملیات ساخت صحن این روند متوقف و سه سال بعد دوباره از سر گرفته شد. برای اینکه متوجه شوید چهل ساله شدن پروژه‌ای که درنهایت می‌توانست مثل مسجد شیخ زاید در ابوظبی طی ۱۰ سال و با هزینه ۷۰۰ میلیارد تومان تمام شود چقدر هزینه روی دستمان گذاشته است. به اطلاعاتی که در اردیبهشت سال۱۴۰۲ در «آرمان ملی» درج شده بود توجه کنید: «اواخر سال ۱۴۰۰، کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی به منظور تکمیل مصلاهای نیمه‌کاره کشور، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) را موظف کردند نسبت به تکمیل و تحویل مصلاهای سراسر کشور اقدام کند و براین اساس یک هزار میلیارد تومان برای مصلاهای سراسر کشور و یک هزار میلیارد تومان نیز برای مصلای تهران از محل بند (ی) تبصره یک اختصاص یافت. علی نبیان، معاون وزیر راه و شهرسازی در اواخر بهمن‌ماه۱۴۰۰ در گفت‌وگو با ایلنا گفته بود در حال حاضر فاز یک مجموعه مصلای حضرت امام(ره) در حال ساخت است و پیشرفت فیزیکی حدود ۸۰ درصدی دارد... اگر منابع مورد نظر تأمین شود فاز یک و ۲۰درصد باقیمانده تا دو سال آینده تکمیل می‌شود... در سال۹۱ مدیرعامل وقت مصلی بودجه مورد نیاز آن سال مصلی را ۲۰۰میلیارد تومان عنوان کرده و گفته بود البته تاکنون تنها ۳۲میلیارد از این اعتبار تأمین شده است...!» با وجود این شما فکر می‌کنید برای نماز عید فطر آینده یا مثلاً پس از عملیات «وعده صادق۳» در نماهایی که از فاز اول «مصلای امام خمینی(ره)» خواهیم دید، دیگر خبری از داربست، جرثقیل و بناهای نیمه‌تمام نخواهد بود؟
نظر شما