رویش گل‌سنگ‌ها بر میراث تاریخی تخت‌جمشید سال‌هاست کتیبه‌ها و نقوش این بنا را تهدید می‌کند و به‌تازگی هم باستان‌شناسان و مسئولان شهرستان مرودشت در همایشی تحت عنوان «نقش جامعه محلی در توسعه پایدار تخت‌جمشید» اعلام کردند که آلاینده‌های شیمیایی حاصل از مجتمع پتروشیمی همجوار تأثیر مستقیمی بر رشد این گل‌سنگ‌ها گذاشته که اگر ادامه یابد آسیب‌های برگشت‌ناپذیری را به همراه دارد.
سال‌هاست کنشگران میراث فرهنگی، آلاینده‌های حاصل از شرکت پتروشیمی در پیرامون مجموعه تاریخی و جهانی پارسه را تهدیدی جدی برای میراث هخامنشیان می‌دانند و هشدارهای بسیاری در این زمینه داده‌اند.
در این راستا باستان‌شناسان اذعان می‌کنند: آلاینده‌های شیمیایی و تصاعد گازهای آمونیاکی و ترکیبات نیتروژنی حاصل از مجتمع پتروشیمی واقع شده در منطقه تأثیرات مستقیمی بر سنگ نگاره‌های مجموعه ارزشمند و جهانی پارسه گذاشته و این آلاینده‌ها رشد گل‌سنگ‌ها را شتاب بیشتری بخشیده که اگر ادامه یابد آسیب‌های برگشت‌ناپذیری را به دنبال دارد.
باران‌های اسیدی
در همین راستا یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت پیش از این با هشدار نسبت به اثرات تخریبی گازهای خروجی از دود کش کارخانه‌ها و صنایع بیان کرد: خروجی کارخانه‌ها به طور معمول دارای گازهایی است که قابلیت ترکیب با آب را دارند و در صورت ترکیب، اسید تولید می‌کنند و به دلیل حامل اسید بودن در صورت تماس بااشیا ماهیت باران‌های اسیدی را به خود می‌گیرند و بخار کارخانه‌های موجود درنزدیکی مجموعه تخت جمشید از این نوع گازها هستند.
احد زارع بیان می‌کند: منطقه تخت جمشید و عوامل بروز باران‌های اسیدی در این مجموعه از چند بعد از جمله کشاورزی بودن شهرستان مرودشت، وجود خودروها و آلاینده‌های شهری و سوخت فسیلی و وجود کارخانه‌های صنعتی همچون پتروشیمی قابل بررسی هستند و همه این عوامل روی میراث جهانی تخت جمشید تأثیرگذاراست.
وی می‌گوید: متأسفانه میزان واقعی آلودگی آلاینده‌های کارخانه‌ها در کشور ما بر اساس واقعیت اعلام نمی‌شود و ما در بخش‌های زیست محیطی و نگهداری از آثار تاریخی و فرهنگی با استانداردهای جهانی فاصله داریم.
وی با اشاره به اینکه بحث اسیدی بودن فقط به باران اختصاص ندارد، می‌افزاید: باید توجه داشت درشهرستان مرودشت رطوبت هوا بسیار بالاست و این گازها اگر به سنگ‌ها برخورد کند و با شبنم صبحگاهی آمیخته شود، اسید تولید می‌شود و نیازی به باران نیست و قطرات شبنم و رطوبت هوا هنگامی که درمنافذ سنگ‌ها نفوذ پیدا می‌کند، موجب سایش تدریجی می‌شود و سنگ‌ها را از بین می‌برد.
زارع بیان می‌کند: سنگ‌های تخت جمشید دارای کربنات کلیسم بسیار زیاد است و این نوع سنگ‌ها به راحتی در برابر اسید و آب آسیب‌پذیر است.
وی با بیان اینکه باران‌های اسیدی در میراث جهانی تخت جمشید بسیار تأثیرگذار است، یادآور می‌شود: متخصصان به این مسئله اذعان دارند و رد کردن این تأثیرات از سوی برخی افراد جای شگفتی دارد.
این استاد دانشگاه تأکید می‌کند: بدون تردید فرایند فرسایش میراث جهانی تخت جمشید بر اساس شرایط کنونی، ۲۰ برابر سال‌های گذشته است و به همین سبب باید هرچه زودتر در این زمینه چاره‌اندیشی شود.
چه باید کرد؟
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان از تخریب این ترکیبات اسیدی جلوگیری کرد، بیان می‌کند: باید برای کارخانه‌های نزدیک به مجموعه تخت جمشید راهکارهایی مناسب در نظر گرفته شود و جهت بادها را با ایجاد یکسری حفاظ از سمت مجموعه تخت جمشید به جهت‌های دیگر تغییر داد.
وی با شاره به برخی از راهکارها از جمله پوشاندن مجموعه تخت جمشید با سقف شیشه‌ای اذعان می‌کند: راه صحیح محافظت نیست زیرا ایجاد سایبان دربرخی قسمت‌های این مجموعه موجب ایجاد گل سنگ و خزه و در برخی قسمت‌های دیگر به دلیل تابش آفتاب انبساط و انقباض ایجاد می‌شود که این عمل خود فرسایش بیشتری در پی دارد.
زارع می‌گوید: برای دستیابی به راه حل مناسب در این زمینه نیازمند تیم کارشناسی متشکل از باستان‌شناسی، زمین‌شناسی و شیمی داریم تا مسائل و تأثیرگذاری‌ها را در ابعاد مختلف در این مجموعه به‌درستی بررسی و راهکار مناسب ارائه کنند.
آثار باستانی را نباید فدای توسعه کرد
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در این باره گفته وجود کارخانه‌های صنعتی در حریم آثار تاریخی هم به لحاظ فنی و هم به لحاظ منظری مطلوب نیست و تا شعاع ۴۰ کیلومتری اطراف تخت جمشید هم طی ۳۰ سال اخیر هیچ آلاینده‌ای تأسیس نشده اما آنچه در خصوص فعالیت پتروشیمی در این منطقه قابل اهمیت است این است که باید این آلاینده بزرگ از فیلتر استفاده و فعالیت‌های خود را محدود کند و طرح توسعه خود را به خارج از حریم تخت جمشید انتقال دهد.
آن طور که علیرضا عسکری چاوردی می‌گوید گزارش جامع علمی از میزان تأثیر این آلاینده بر دشت مرودشت تهیه و راهکارهای لازم ارائه شده و در صورت تبعیت از قوانین میراث فرهنگی و پذیرش راهکارها با محدودسازی و ارائه برنامه انتقال طرح توسعه پتروشیمی طی یک محدوده زمانی مشخص به خارج از حریم می‌توان به همکاری متقابل‌امیدوار بود و در صورت عدم‌پذیرش به صورت مستقیم موضوع در حوزه قضایی دنبال خواهد شد.
وی می‌گوید: آنچه مسلم است به هیچ عنوان نباید آثار تاریخی و باستانی را فدای توسعه کرد و مسئله مهم توسعه پایدار میراث فرهنگی به ویژه تخت جمشید است.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید اذعان می‌کند: مبنای این گزارش در خصوص تأثیر آلاینده‌ها بر تخت جمشید علمی است و نتایج قابل مشاهده و تکرار هستند؛ سوختن نفت و محصولات نفتی مانند بنزین، گازوئیل و سوخت‌های فسیلی بر محیط تأثیر می‌گذارد و استفاده از فیلترهای مناسب برای کارخانه پتروشیمی توسط کارشناسان حوزه‌های صنعت، محیط زیست و میراث فرهنگی مطرح شده است.
عسکری چاوردی می‌گوید: از بدو تشکیل بنیاد پژوهشی پارسه– پاسارگاد، مدیران این مرکز، سخت‌گیری‌های بسیاری در خصوص احداث کارخانه‌های صنعتی در حریم‌های سه‌گانه تخت‌جمشید داشته‌است و هم اکنون نیز وضعیت به همین منوال است.
میراث جهانی
یادمان تاریخی تخت جمشید در فاصله ۶۰ کیلومتری شمال شیراز که متعلق به دوره هخامنشیان است، یکی از چهار اثر ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانی است که در سال ۱۹۷۹ میلادی با شماره ۱۱۴ در سازمان جهانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) ثبت شد.
کنشگران میراث فرهنگی و دلسوزان و آگاهان امر، سال‌های سال است خواستار جابه‌جایی شرکت پتروشیمی شیراز به مکانی مناسب‌تر و دورتر از مجموعه جهانی پارسه و نقش رستم شده‌اند اما به نظر می‌رسد این خواسته با توجه به سرمایه‌گذاری انجام پذیرفته کمی دور از ذهن بوده و نیاز است با بررسی و کارشناسی لازم راهکارهای مؤثرتری از جمله مهار و خنثی‌سازی گازهای آلاینده از تخریب بیشتر این میراث جهانی جلوگیری کرد!