خاطرات دوران کودکی برای همه ما بخشی از شیرین‌ترین خاطرات زندگی هستند که گاه تا پایان عمر در خاطرمان می‌مانند و تأثیرشان همراه ماست. به‌خصوص اگر این خاطرات با سفر یا دورهمی خانوادگی پیوند داشته و در محیطی متفاوت اتفاق افتاده و با اعمال و آدابی هم همراه باشد. به همین خاطر است که بیشتر ما مزه سفر زیارتی در کودکی را تا سال‌ها از خاطر نمی‌بریم و گاه و بیگاه دلتنگ تجربه دوباره آن لحظات می‌شویم. بسیار شنیده‌ایم که بزرگان گفته‌اند در زیارت، خانواده را هم همراه خود ببرید، اما شاید کمتر دقت کرده باشیم که این توصیه و سفارش جز دخیل کردن فرزندانمان در اجر و ثواب و بهره‌مندی از فضای معنوی مرقد مطهر ائمه(ع)، برای متصل شدن به منبع و مرجعی است که در کنار قرآن، مرجعی برای تربیت دینی فرزندانمان است. منبع و مرجعی به نام زیارت که می‌تواند بیشتر از ساعت‌ها درس و بحث مؤثر باشد. حالا تو می‌خواهی این زیارت را با بازی یا منبر یا کارگاه و کلاس پیوند بده، مهم این است این سرچمشه غنی کار خودش را حتی در دیدارهای کوتاه و اندک انجام می‌دهد.
کودکان باید طعم زیارت خانوادگی را بچشند
برخی تصور می‌کنند حضور کودکان در زیارت مانع تمرکز و توجه در اعمال عبادیشان می‌شود. در حالی که لازم است در زیارت کودکان به مداومت و اتصالشان به این حرم مطهر توجه داشته باشیم و توجه کنیم آن‌ها طعم زیارت خانوادگی را بچشند و این محیط را تجربه کنند. حضور در حرم مطهر و تماشای حس و حال زائران، در کنار جلوه‌های زیبای محیط و شنیدن صدای نقاره‌خانه و... برای کودک جذاب است و او را با این محیط مطهر مأنوس می‌کند.
جغرافیایی مطهر با ظرفیت بالا برای جذب
یادمان باشد حرم مطهر امام رضا(ع) ظرفیت بالایی برای جذب کودکان و انس و علاقه‌شان به این محیط مطهر دارد. نخستین گام برای اتصال و آموزش از ائمه اطهار(ع) هم همین انس و محبت است. به یاد داشته باشید لازم نیست کودک شما در همه زیارت‌های خود از حرم مطهر پای درس و بحثی بنشیند، مهم این است در ابتدا از راه بازی با این جغرافیا آشنا شده و این مکان در خاطرش ثبت شود.
زیارت را برای کوک دلپذیر کنید
زیارت را برای کودک خود دلچسب کنید تا از بهانه‌گیری‌ها جلوگیری کرده باشید. زمان‌هایی که فرزندتان سرحال است به زیارت امام رضا(ع) بروید نه زمان خواب‌آلودگی او. برای نشستن در حرم مطهر، مکان‌هایی را انتخاب کنید که کودک بتواند راحت بنشیند و از اجبار فرزندتان به نزدیک شدن به ضریح مطهر بپرهیزید، چراکه تمام این خاطرات شیرین و تلخ در ذهن او ثبت خواهد شد.
از کودکان نگاه و رفتار بزرگسالانه نخواهید
بسیاری از ما خاطراتمان از زیارت در کودکی چیزهایی است که شاید به درون حرم مطهر، زیارت‌نامه خواندن‌ها و... ارتباطی نداشته باشد، مثل صمیمیت حضور خانوادگی، بازارگردی، خرید سوغات. این توقع که بچه‌ها در بدو ورود به حرم مطهر و در زیارت شخصیت عظیم‌الشأنی همچون حضرت علی‌بن موسی‌الرضا(ع) نگاه و رفتار بزرگسالانه داشته باشند، صحیح نیست. باید توجه داشت کودکان دریافت مختص به خود را از زیارت امام رضا(ع) و حضور در حرم مطهر دارند و این حضور بهره‌ای از نورانیت را نصیب آن‌ها می‌کند و به‌تدریج و مرور زمان، مثل بالا رفتن از نردبان، انس می‌گیرند و بهره و انسشان بیشتر می‌شود.
فرصتی برای شناخت بیشتر
در مورد امام رضا(ع) داستان‌ها و حکایت‌های متعددی وجود دارد. می‌توانید در صورت فرصت و با توجه به میزان درک کودکتان از امور، طوری برنامه‌ریزی و عمل کنید که هنگام زیارت با او بیشتر از شخصیت و زندگی این امام همام صحبت کنید و به مرور زمینه‌ای را بسازید که کودک با سیره امام رضا(ع) آشنا شود و به یادگیری و تمرین آن معارف علاقه پیدا کند. برای آشنایی با صفات و ویژگی‌های امام رضا(ع) لازم نیست حتماً کتاب و تعلیمی برای کودکان انجام شود. به‌طور مثال همگی این امام عزیز را به صفت مهربانی می‌شناسیم. کافی است در وقت زیارت در رفتار با سایر زائران به این نکته توجه کنیم و اگر آبی دست فردی سپردیم یا کمکی به برخی زائران کردیم پس از انجام به کودک بگویم امام رضا(ع) مهربان است و دوست دارد با ما زائر ایشان مهربان باشیم.
امر و نهی نکنید
پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «هر کس با کودک سروکار دارد، باید با او کودکانه رفتار کند». گاهی این اشتباه را می‌کنیم که می‌خواهیم با امر و نهی، فرزند خود را از دویدن میان صف‌های نماز جماعت و ایجاد سروصدا در حرم مطهر منع کنیم اما موفق نمی‌شویم. بهترین راه این است به جای نهی کردن او، کاری را که دوست دارد و مزاحم کسی هم نمی شود، به او پیشنهاد دهیم. می‌توانید برای مشغول کردن کودک خود، یک کتاب یا مجله کوچک سرگرمی و یا یک برگه کاغذ سفید و چند مدادرنگی برای نقاشی با خود ببرید تا فرزند شما مناظری از حرم منور امام رضا(ع) را نقاشی بکشد.
اتصال کودک را با امر زیارت، حفظ کنید
ارتباط و اتصال کودک را به حرم مطهر امام رضا(ع) و امر زیارت، در مواقع دیگر هم حفظ کنید. به‌طور مثال اگر کار خوبی انجام داد به عنوان جایزه بگویید به حرم مطهر برای زیارت خواهید رفت. اگر فرزند شما هنگام حضور در حرم مطهر امام رضا(ع) رفتارهای نامناسبی از جمله آزار و اذیت سایر کودکان، جابه‌جا کردن کتب ادعیه و... از خود نشان می‌هد، یکی از روش‌های مفید برای آموزش او، آن است در منزل این بازی را انجام دهید که مثلاً به حرم رفته و مشغول عبادت هستید. رفتار مناسب را در بازی با او تمرین و او را تشویق کنید.
دعا برای فرزندانتان را فراموش نکنید
در حرم مطهر از آیات قرآن و ادعیه کمک بگیرید و برای فرزندانتان دعا کنید. تربیت فرزند وظیفه سنگینی است که حتی اولیای الهی در وقت پذیرش آن، دست به دعا برداشته و از محضر پروردگار در خصوص این امر یاری و مسئلت خواسته‌اند. براساس آیات قرآن حضرت زکریا(ع)، مادر حضرت مریم(س) و همچنین حضرت یعقوب(ع) و سایر انبیای الهی در درگاه خداوند برای فرزندان خود دعا کرده‌اند؛ با بهره‌گیری از این آیات می‌توانید از فرصت حضور در حرم مطهر بهره برده و در حق فرزندانتان دعا کنید. آنچنان که در سوره فرقان از زبان مؤمنان می‌خوانیم: «و آنان هستند که گویند: پروردگارا، ما را زنان و فرزندانی مرحمت فرما که مایه چشم روشنی ما باشند و ما را (سر خیل پاکان و) پیشوای اهل تقوا قرار ده». (فرقان، آیه ۷۴)
خبرنگار: آزاده خلیلی
نظر شما