طرح مسئله تقریب مذاهب در جهان اسلام به معنای نزدیک شدن پیروان مذاهب اسلامی با هدف شناخت یکدیگر و دستیابی به اخوت دینی بر اساس اصول مسلم و مشترکات اسلامی؛ در پی ناهمسازگری‌ها و تفرقه‌های موجود میان جوامع مختلف اسلامی آغاز شد. اگر چه تا رسیدن به تقریب و وحدت مطلوب، فاصله‌ زیادی وجود دارد و اگر چه دشمنان هر روزه در مسیر وحدت مانع تراشی می‌کنند اما تقریب غایی آرزوی دور از ذهنی ارزیابی نمی‌شود.

سالروز تأسیس نهاد بزرگ تقریب مذاهب اسلامی، بهانه‌ای شد تا با حجت‌الاسلام سید موسی موسوی، از کارگزاران این نهاد بزرگ، گفت‌وگویی داشته باشیم و از دستاوردها و برکات این مجمع بشنویم.

مسئولیت‌هایی همچون قائم ‌مقام دبیرکل و عضو شورای‌ عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، نماینده اسبق امام خمینی(ره) در کردستان، نماینده سابق رهبر معظم انقلاب اسلامی در کردستان و اقدامات و اندیشه‌های وحدت آفرین حجت‌الاسلام موسوی که یکی از جوانترین نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی بودند، ایشان را به شخصیتی فعال و اثرگذار در عرصه وحدت تبدیل کرده است.

مجمع تقریب مذاهب حاصل درایت و ابتکار رهبر انقلاب

حجت‌الاسلام موسوی در ابتدا با اشاره به اهمیت وحدت و مودت بین مسلمانان می‌گوید: وحدت و انسجام ملی و اسلامی از مقوله‌هایی است که از دیرباز مورد توجه عالمان و خادمان مکتب اهل‌بیت(ع) بوده و تا گسترش واقعی اسلام بر تمام عالم ادامه پیدا خواهد کرد. مصلحان و عالمان زیادی اعم از شیعه و سنی به مقوله وحدت اسلامی توجه داشته‌اند که از جمله این بزرگان می‌توان به افرادی چون شیخ مفید، شیخ محمد عبده، سید جمال‌الدین اسدآبادی، آیت‌الله بروجردی، شیخ شلتوت، سید قطب، امام خمینی(ره)، آیت الله تسخیری، مقام معظم رهبری و... اشاره نمود. مصلحان، دانشمندان و روشنفکران اسلامی عصر ما اتحاد و همبستگی ملت‌ها و فرقه‌های اسلامی را به خصوص در اوضاع و احوال کنونی که دشمن از همه طرف به آنها هجوم آورده و پیوسته با وسایل مختلف در پی توسعه اختلافات کهن و تولید اختلافات نوین است از ضروری‌ترین نیازهای اسلامی می‌دانند.

ایشان در توضیح مراحل پاگرفتن مجمعی که بتواند مذاهب و پیروان دین اسلام را به هم نزدیک کرده و مودت و وحدت را پدید بیاورد، توضیح می‌دهد: اتحاد امت اسلامی از خاستگاه‌های فکری، نظری، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فراوانی برخوردار است. رهبرکبیر انقلاب امام خمینی(ره) حتی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به وحدت امت اسلامی توجه ویژه‌ای داشت و شاهد این ادعا سخنان ماندگار ایشان در صحیفه نور است. آن پیر فرزانه حتی قبل از شروع نهضت تا پایان عمر شریف، کمتر از شیعه یا مذهب خاصی نام برده و تعبیر ایشان اسلام است. به باور امام(ره) شرط لازم و واجب دفاع از موجودیت اسلام و سرزمین‌های اسلامی در مقابل مستکبرین عالم، وجود وحدت و همبستگی بین تمام مسلمانان جهان است. بعد از پیروزی انقلاب یکی از کارهای زیبایی که با عنایت امام خمینی(ره) برای جلوگیری از تفرقه امت اسلامی انجام شد، اعلام و تعیین هفته وحدت بود. امام(ره) برای حفظ وحدت و رفع موارد بروز اختلاف بین مسلمانان، فاصله دوازدهم تا هفدهم ربیع‌الاول که بنا به روایتی ولادت حضرت محمد مصطفی(ص) است را هفته وحدت نامید و با این ابتکار بر حفظ وحدت میان مسلمانان در برابر دسیسه‌های دشمنان اسلام تأکید کرد. چندین سال بعد از برگزاری هفته‌ها، همایش‌ها و کنگره‌های بین المللی وحدت، در سال 1369 از طرف مقام معظم رهبری مدظله‌العالی مجمعی به نام مجمع جهانی اهل البیت(ع) با هدف احیا و گسترش فرهنگ و معارف اسلام و نیز حمایت و پشتیبانی از حقوق مسلمانان جهان شکل گرفت. در یکی از اجلاس‌ها که جمع زیادی از اعضای مجمع اهل البیت(ع) از گوشه و کنار دنیا شرکت کرده بودند، با نگاهی به دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه مصر، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به دستور رهبر انقلاب و با هدف ایجاد تقریب بین دیدگاه‌های مذاهب مختلف اسلامی و نیز ایجاد اتحاد میان پیروان آن مذاهب برای رسیدن به هدف‌گذاری امت واحده، تشکیل و عهده‌دار تلاش‌های تقریبی در جهان اسلام شد.

نیاز جامعه امروز، تقویت وحدت بین امت اسلامی

قائم‌ مقام دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی تصریح می‌کند: هدف اصلی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، توسعه فرهنگ تقریب در جهان اسلام است. ریشه‌های اختلاف یک مذهب یا مذاهب اسلامی و درگیری‌های بین آنان که با توطئه دشمنان به وجود آمده، از ناآگاهی است و اختلاف مذاهب اسلامی در فروع است نه اصول. تمامی مسلمانان در اصول و پایه‌های اساسی دین یعنی توحید، نبوت و معاد با هم مشترک هستند و هیچ اختلافی ندارند. همچنین قرآن و سنت پیامبر(ص)، نماز، روزه و حج از اصول مشترک میان مذاهب دین اسلام به شمار می‌رود. همچنان که شخصیت‌هایی مانند امام(ره) و علامه شرف الدین بر این باور بودند که برای ایجاد وحدت اسلامی، آشنایی کامل مسلمانان با معارف اسلامی ضروری است. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بارها در سخنان مختلف و حتی در آخرین سخنان خود، چند روز گذشته در دیدار میهمانان کنفرانس وحدت، تشکیل «امت اسلامی» را از مهم‌ترین درس‌های نبوی معرفی کرده و فرمود «ما امروز فاقد امت اسلامی هستیم. کشورهای اسلامی زیادند، نزدیک دو میلیارد مسلمان در دنیا زندگی می‌کنند اما عنوان «امت» را نمی‌توان بر این مجموعه گذاشت؛ چون هماهنگ نیستند، چون یک‌جهت نیستند». البته نتیجه این تفرقه سلطه دشمنان اسلام است که خود را به اشکال گوناگونی نشان می‌دهد و نسل‌کشی بی‌سابقه‌ امروز مردم مظلوم غزه به دست باند جنایت‌کار صهیون که در سایه‌ حمایت کشورهای غربی و بی‌عملی مجامع بین‌المللی انجام می‌شود، تنها یکی از تبعات خسارت‌بار  فقدان امت اسلامی است.

بالاترین معروف وحدت است

این کارشناس حوزه تقریب ادامه می‌دهد: پیامبرگرامی اسلام(ص) فرموده است «مَنْ أَصْبَحَ لا یَهْتَمُّ بِأُمورِ الْمُسْلمینَ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ» آن‌که صبح کند و دغدغه مسلمانان را نداشته باشد، مسلمان نیست. بر همین اساس رکن اساسی مسلمان بودن، در جمع بودن است. همچنان که در تاریخ دیده‌ایم بین سایر ادیان مانند مسیحیت و یهود، کاتولیک و پروتستان و... جنگ‌های خونینی بوده است اما بخاطر رسیدن به منافع با هم کنار آمده‌اند. نداشتن و نرسیدن به وحدت بین مسلمانانی که بنیان‌های وحدت آفرین بسیاری دارد، سبب شرمندگی در پیشگاه پیامبر(ص) است. طبق فرمایش مقام معظم رهبری مدظله‌العالی امروز از نظر رسالت‌های اجتماعی بالاترین معروفی که جزو وظایف ماست، وحدت است. بر این اساس اگر هر فردی با کوچکترین اقدام در نوشتار، گفتار، فکر، رفتار یا حتی قدمی ایجاد تفرقه کند، بالاترین گناه را انجام داده است.

اتحاد و انسجام مسلمانان، پویایی جوامع اسلامی

حجت‌الاسلام موسوی توضیح می‌دهد: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به خاطر ضرورت امر تقریب شکل گرفت. در همین راستا برای انتقال فکر و ایده‌ای فرهنگی قدم اول استفاده از ظرفیت نخبگان جامعه است. از ابتدای شکل گیری مجمع، در تلاش برای ارتباط دادن نخبگان جهان اسلام بودیم و در این راستا همایش‌های مختلفی داخل و بیرون کشور برگزار شده و از شخصیت‌های علمی، فرهنگی و به خصوص دینی مؤثر در جامعه بهره برده و در این تبادل نظرها، رفت و آمد علمایی به برکت مجمع تقریب شکل گرفته است. قدم بعدی نیز در راستای کارها و اقدامات فکری مختلف نخبگان جهان اسلام NGO های تقریبی در جهان اسلام شکل گرفت و کارهایی اثرگذاری در حوزه وحدت بین مذاهب انجام شد. اقداماتی که جلوه آن را در مقاومت و بیداری جهان اسلام می‌بینیم. ریشه‌های بیداری و مقاومت در برابر کفر و شرک به این است که روشنفکران و عالمان متعهدی در کشورهای اسلامی به میدان آمده و با تمام سختی که پیش رو دارند، در حال روشنگری هستند. حالا وحدت و اتحاد و دفاع از کیان اسلام به توده‌های مردم کشانده شده است و به برکت تلاش‌های حوزۀ تقریب شاهد دستاوردهایی ارزشمند برای امت اسلامی هستیم. در نظر داشته باشیم که باید برای تقویت اتحاد میان مسلمانان بیش از همیشه تلاش کنیم چرا که این امر سبب شکوفایی ظرفیت‌ها و بکارگیری آن در جهت رشد و پویایی جوامع اسلامی خواهد شد.