اُفت نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی به یکی از مسائل جدی تبدیل شده است. دلایل متعددی از جمله تغییرات در طراحی سؤالات، دشواری آن‌ها، کاربردی نبودن محتوای دروس و روش‌های تدریس غیرجذاب معلمان در این اُفت نقش دارند.
در نظام آموزشی فعلی، دانش‌آموزان با چالش‌های مهمی در یادگیری روبه‌رو هستند. بسیاری از دروس به نظر آن‌ها کاربرد عملی ندارند و این نداشتن جذابیت، همراه با کیفیت پایین تدریس برخی معلمان، مانع از یادگیری مؤثر مفاهیم می‌شود. نتیجه این وضعیت، ناتوانی دانش‌آموزان در پاسخ به سؤالات مفهومی در امتحانات نهایی است.
در حالی که آموزش و پرورش اصرار دارد که استاندارد طراحی سؤالات را کاهش ندهد، این پرسش مطرح است که آیا به موازات این سخت‌گیری‌ها، توجه کافی به بهبود کیفیت آموزش در مدارس می‌شود؟
به نظر می‌رسد تغییر در روش‌های تدریس و ایجاد انگیزه‌های لازم برای دانش‌آموزان می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کرده و معادله یادگیری را تغییر دهد.
دشواری سؤالات، تنها یکی از ده‌ها دلیل
در همین راستا، حجت‌الله بنیادی؛ کارشناس آموزش و پرورش درباره اُفت نمرات دانش‌آموزان به دلیل دشواری سؤالات امتحانات نهایی اظهار کرد: افزایش دشواری سؤالات تنها عامل کاهش دو نمره‌ای میانگین نمرات امتحانات نهایی در بازه پنج‌ساله نیست. دلایل دیگری نیز برای این کاهش قابل بررسی است.
وی افزود: بر اساس فلسفه تأسیس و مأموریت‌های تعیین‌شده در سند تحول و سایر قوانین، مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش باید گزارش‌های تحلیلی از وضعیت تحصیلی و نمرات دانش‌آموزان را به تفکیک دوره‌های تحصیلی و مناطق مختلف کشور به‌طور منظم منتشر کند، اما تاکنون چنین گزارش‌هایی که محرمانه هم نیستند، منتشر نشده است.
اطلاعاتی که در دسترس پژوهشگران نیست
بنیادی با اشاره به نبود داده‌های لازم برای تحلیل دقیق گفت: این خلاء و قصور بزرگ مانع از تحلیل دقیق دلایل اُفت معدل و شناخت چالش‌ها و موانع پیشرفت نظام آموزش و پرورش می‌شود.
این کارشناس آموزش و پرورش افزود: یکی از دلایل اصلی نمرات ضعیف دانش‌آموزان، کاربردی نبودن محتوای دروس و تناسب نداشتن روش‌های آموزشی با زندگی واقعی آن‌هاست. این عوامل موجب کاهش انگیزه و تلاش تحصیلی دانش‌آموزان شده است.
وی با اشاره به تأثیر آموزش‌های مجازی دوران کرونا گفت: با وجود تلاش‌های معلمان، آموزش‌های مجازی در آن دوره کیفیت و کارایی لازم را نداشت و بسیاری از دانش‌آموزان به حداقل‌های لازم دسترسی نداشتند. بنابراین، نمی‌توان اثرات این دوران بر نمرات امتحانات نهایی را نادیده گرفت، به‌ویژه در مدارس دولتی که این کاستی‌ها بیشتر بود.
انگیزه کم معلمان برای تدریس
این کارشناس آموزش و پرورش درباره ارتباط مهارت و انگیزه معلمان با نمرات دانش‌آموزان گفت: افزایش انگیزه معلمان از طریق بهبود نظام جبران خدمات و رفع مشکلات معیشتی آن‌ها، تکلیفی است که رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۹۲ به هر سه قوه ابلاغ کردند، اما طی ۱۰ سال گذشته محقق نشده است. این مسئله، همراه با اجرای نادرست نظام رتبه‌بندی از سال ۱۳۹۰، اثر منفی بر انگیزه معلمان داشته است.
وی به ضعف دانش و مهارت معلمان جدیدالاستخدام اشاره کرد و گفت: استخدام حدود ۲۰۰ هزار معلم طی ۱۰ سال اخیر از طریق آزمون‌های استخدامی و روش‌های دیگر، بدون دوره‌های مهارت‌آموزی و تخصصی مناسب، یکی از دلایل کاهش نمرات امتحانات نهایی است.
بنیادی ادامه داد: نبود برنامه‌ریزی مناسب برای آموزش‌های ضمن خدمت معلمان، بلاتکلیفی میان وزارت آموزش و پرورش و دانشگاه فرهنگیان، و کاهش شدید کیفیت این دوره‌ها از دیگر عوامل مهمی است که نمی‌توان اثر آن‌ها را در کاهش نمرات نادیده گرفت.
وی همچنین به تراکم بالای دانش‌آموزان در مدارس دولتی، تعطیلی‌های مکرر به دلیل آلودگی هوا و کمبود گاز، که طی سال‌های اخیر افزایش یافته، به‌عنوان دیگر عوامل مؤثر در کاهش معدل اشاره کرد.
تصحیح پراشکال برگه‌ها
این کارشناس آموزش و پرورش درباره تغییر فرایند تصحیح برگه‌های امتحانات نهایی گفت: یکی از تغییرات مهم در این فرایند، تغییر نحوه ارائه برگه‌های امتحانی به مصححان است. تفاوت اصلی این روش با گذشته در این است که برگه‌های امتحانی دیگر به صورت کاغذی (بدون مشخصات دانش‌آموز) به مصحح داده نمی‌شود، بلکه تصویر برگه‌ها به صورت الکترونیکی در اختیار معلم قرار می‌گیرد و تصحیح بر روی نسخه الکترونیکی انجام می‌شود.
بنیادی ادامه داد: آنچه به عنوان تصحیح الکترونیک مطرح است، در واقع ارائه نسخه الکترونیکی برگه به جای برگه کاغذی است، در حالی که تصحیح و نمره‌دهی همچنان توسط معلم انجام می‌شود. تنها کمکی که کامپیوتر ارائه می‌دهد، جمع‌بندی نمرات هر برگه است و برای مسئولان حوزه تصحیح نیز فرآیند ثبت نمره را ساده‌تر می‌کند.
وی افزود: با این حال، بخش اصلی که همان تصحیح برگه‌ها است، همچنان توسط معلم انجام می‌شود؛ بنابراین احتمال بروز خطاهای انسانی همچنان وجود دارد و شاید حتی به دلیل سختی مطالعه از روی مانیتور، این خطاها افزایش یابد. کیفیت پایین اسکن برخی برگه‌ها، تأمین نشدن سخت‌افزارهای مناسب، به‌ویژه مانیتور برای مصححان، و استفاده گسترده از این روش برای سه‌پایه تحصیلی بدون اطمینان از تطبیق یا برتری آن نسبت به روش‌های قبلی، از عوامل بالقوه بروز خطا و کاهش معدل هستند.
این کارشناس آموزش و پرورش همچنین به شایستگی‌های مصححان اشاره کرد و گفت: یکی از عوامل مؤثر در کاهش نمرات، توجه ناکافی به معیارهایی مانند سابقه تدریس، دانش تخصصی، و تسلط بر روش‌های تدریس مختلف است که به دلیل استقبال اندک معلمان از تصحیح برگه‌ها، کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. حق‌الزحمه پایین تصحیح و شرایط نامناسب برای مصححان نیز رغبت معلمان به این کار را کاهش داده و در نتیجه، بر نمرات دانش‌آموزان تأثیر گذاشته است.
وی افزود: اشکالات و نواقص در تصحیح مکانیزه و سختی کار برای مصححان، دقت تصحیح را کاهش داده و در اُفت نمرات دانش‌آموزان در سال‌های اخیر نقش قابل‌توجهی داشته است. در همین راستا، پیشنهاد می‌شود آموزش و پرورش به جای این روش تصحیح مکانیزه که تفاوت و برتری چندانی نسبت به روش کاغذی ندارد، از قابلیت‌های هوش مصنوعی برای برگزاری آزمون‌های دقیق‌تر و با کیفیت‌تر استفاده کند.
بنیادی در ادامه گفت: هوش مصنوعی سال‌هاست که در نظام‌های آموزشی کشورهای مختلف به کار گرفته شده، اما در نظام آموزش و پرورش ما هنوز از ظرفیت‌های این فناوری برای بهبود آموزش و ارزشیابی دانش‌آموزان استفاده نشده است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: پیشنهاد دیگر این است که مرکز سنجش و تضمین کیفیت آموزش و پرورش به‌طور رسمی و قانونی موظف شود که در بازه‌های زمانی منظم (دو تا پنج ساله)، گزارش‌های تحلیلی دقیقی از وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان سراسر کشور تهیه و منتشر کند. نخستین گزارش این مرکز می‌تواند به دلایل اُفت معدل دانش‌آموزان در سال‌های اخیر اختصاص یابد، تا از این طریق اصلاحات لازم در نظام آموزشی صورت گیرد.
نظر شما