این لقب می‌تواند به خاطر ویژگی‌های والای شخصیتی، صداقت و راستگویی در گفتار و کردار امام رضا(ع) به ایشان اعطا شده باشد. امام رضا(ع) نه تنها در محافل علمی و دینی به عنوان فردی راستگو و دانشمند شناخته شده بود، بلکه با رعایت اصول اخلاقی و رفتار مناسب، توجه و احترام بزرگی در بین همه مردم زمان خود کسب کرد.

چهارشنبه هر هفته را توفیق پیدا کردیم تا خوانندگان عزیز را میهمان شرح یکی از القاب مبارک امام رضا(ع) نماییم و در گفت‌وگو با علما و اندیشمندان حوزه و دانشگاه، از جام معارف ناب رضوی، جان تشنه خویش را سیراب کنیم. این هفته در محضر استاد ارجمند حوزه حجت الاسلام والمسلمین مصطفی مسعودی، شرح لقب زیبای «صدیق» را بهره‌مند خواهیم شد؛ به امید آن‌که گامی در جهت افزایش معرفت خود نسبت به آن امام همام برداریم.

«صدیق» از القابی است که حضرت رضا(ع) به آن ملقب شده‌اند. درباره ریشه این لقب و معنای آن توضیح بفرمایید؟

از القاب‌ بسیار دلنشین و کاربردی حضرت امام رضا(ع) «صدیق» است. دانشمند و محدث عالیقدر ابن شهر آشوب در کتاب شریف و ارزشمند مناقب، این لقب مبارک را از القاب آن حضرت شمرده است. واژه «صدیق» در لغت به معنی بسیار راستگو یا کسی که در صداقت و راستگویی به حد کمال رسیده باشد، آمده است.

مقام صدیقین مقامی بسیار والا و بی نظیر است. صدیقین دارای چنان جایگاه بالایی هستند که در آیه ۶۹ سوره نساء « وَمَن یُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقًا، و کسانی که از خدا و پیامبر اطاعت کنند در زمره کسانی خواهند بود که خدا ایشان را گرامی داشته، یعنی با پیامبران و راستان و شهیدان و شایستگانند و آنان چه نیکو همدمانند» نام آنها بعد از نام پیامبران خداوند آمده است.

امام رضا(ع) به خاطر ویژگی‌های والای شخصیتی، صداقت و راستگویی در گفتار و کردار به این لقب معروف شده‌اند. آن حضرت(ع) نه تنها در محافل علمی و دینی به عنوان فردی راستگو و دانشمند شناخته شده بودند، بلکه با رعایت اصول اخلاقی و رفتار مناسب، توجه و احترام بزرگی در بین همه مردم زمان خود و پیروان دیگر ادیان و مذاهب کسب کردند.

لطفاً چند نمونه از بروز این لقب در سیره امام رضا(ع) بگویید.

در سیره امام رضا(ع)، نمونه‌های متعددی از صداقت و راستگویی که نشانه بارز «صدیق بودن» ایشان است، مشاهده می‌شود.

یکی از این نمونه‌ها مناظرات علمی حضرت(ع) است. امام رضا(ع) در جلسات متعددی با دانشمندان و علمای ادیان مختلف به مباحثه می‌پرداخت و در آن جلسات، همواره بر حقیقت‌های علمی و دینی تأکید می‌کرد. صداقت در بیان حقایق و عدم استفاده از کذب برای پیروزی در بحث‌ها، بارزترین شاخصه ایشان در این جلسات بود. به صدیق بودن امام رضا(ع) در نصحیت به مأمون نیز می‌توان اشاره کرد. با اینکه مأمون ایشان را برای مقاصد سیاسی به خراسان دعوت کرده بود، امام رضا(ع) با صداقت کامل و بدون در نظر گرفتن منافع شخصی، او را به رعایت عدالت و تقوای الهی نصیحت می‌کرد و این نشان از صدق و صفای باطنی آن حضرت داشت.

در سیره امام رضا(ع) شفافیت در مسئولیت‌ها به وضوح دیده می‌شد. وقتی مأمون به اجبار، مقام ولایتعهدی را به آن حضرت(ع) تحمیل کرد، امام رضا(ع) با صداقت کامل، دلیل این پذیرش سیاسی را برای مردم توضیح داد و همواره اصرار داشت که مردم بدانند این تصمیم به خواست و اراده شخصی حضرت نبوده است. ایشان در رفتار خود با مردم نیز صدیق بود. امام رضا(ع) در برخوردهای روزمره با مردم، همواره با صداقت و صراحت رفتار می‌کرد و در پاسخ به سؤالات و مشکلات مردم، پاسخ‌هایی مطابق با واقعیت و حقایق دینی ارائه می‌داد. اینها تنها چند نمونه بود که به خوبی نشان می‌دهد «صدیق‌بودن» بخشی عمیق و جدایی‌ناپذیر از شخصیت و سیره امام رضا(ع) است که نه تنها در گفتار، بلکه در کردار ایشان نیز به وضوح نمایان بود.

به نظر شما راز تشابه این لقب حضرت(ع)، با پیامبر خدا حضرت «یوسف صدیق» در چیست؟

در این باره می توان گفت همان گونه که یوسف صدیق(ع) در کشور مصر با ولایت خودش کشوری را از قحطی و بیچارگی نجات داد، امام رضا(ع) نیز در دوران خودشان، امت آسیب‌خورده اسلامی را در عرصه قحطی هدایتی، واقعاً نجات داده و از هدایت بهره‌مند می‌کند.

از همین جهت، وجه تشابه یوسف نبی(ع) در عرصه اقتصادی و این یوسف یعنی ثامن‌الحجج(ع) در عرصه هدایتی و راهنمایی است. در عصر بعد از شهادت امام کاظم(ع) که برخی واقفیه شدند، امام رضا(ع) در حالی که از مدینه به سمت خراسان تبعید شده بود، توانست با درایت و مدیریت در برابر ابرقدرتی مانند مأمون که خلیفه دانشمندی بود، شیعه را حفظ و مردم را هدایت کند.

ما شیعیان چه درسی می توانیم از این لقب حضرت بگیریم؟

لقب «صدیق» پیام‌رسان اهمیت والای اخلاقی، انسانی و مذهبی است که شیعیان باید در هر جنبه‌ای از زندگی خود از آن بهره‌برداری کنند. این لقب امام رضا(ع)، حامل پیام‌ها و تعالیم مهمی است؛ از جمله اینکه شیعیان باید با پیروی از سیره امام رضا(ع) همواره در زندگی خود صداقت را رعایت کرده و جز راست نگویند که «النجاة فی الصدق» یعنی تنها راه نجات و رهایی، صدق و راستگویی است. این صفت و ویژگی باید در همه ابعاد، در برخورد با خانواده و فرزندان، در برخورد با دوستان و همسایگان، در برخورد با آحاد جامعه اسلامی، در برخورد با پیروان دیگر ادیان و مذاهب و در برخورد با دشمنان رعایت شود.

مبادا انسان و کسی که ادعای پیروی از امام رضا(ع) دارد، در کسب و کار یا در برخورد با دوستان و آشنایان، راه دروغ و ناراستی پیش گیرد که جز رسوایی دنیا و آخرت برای خود نخواهد دید. ان‌شاء‎‌الله همه شیعیان آن حضرت در صدق و راستگویی، سرآمد و اسوه دیگر مردمان باشند.