این نوجوانان در دنیای دیجیتال و ارتباطات سریع زندگی می‌کنند، اما در عین حال با بحران هویت و احساس عدم درک از سوی بزرگ‌ترها روبه‌رو هستند. بسیاری از آن ها در جست و جوی معنا و هدف در زندگی، تحت فشارهای زیادی قرار دارند و این مساله می‌تواند به کاهش امید به آینده و افزایش مشکلات روحی منجر شود. بنابراین، ضرورت دارد که نهادهای آموزشی و خانواده‌ها در راستای ایجاد محیطی حمایت‌گر و همدلانه، برای پرورش توانمندی‌ها و خلاقیت‌های این نسل تلاش کنند.

نقش کلیدی دانش‌آموزان در تربیت اجتماعی و فرهنگی

محمدحسین پورثانی، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه یکی از گروه های موثر بر دانش آموزان گروه همسالان است، به خبرنگار ما می‌گوید: در پایش های مختلف به نقش گروه دوستان و همسالان بسیار تاکید شده است. امروزه ما معتقدیم اگر می خواهیم در مدرسه کار تاثیر گذار انجام دهیم، باید روی گروه همسالان متمرکز کنیم. رهبر معظم انقلاب در دیدار امسال نیز تاکید کردند که از نقش دانش آموزان در آسیب‌های اجتماعی غافل نشوید.

نقش دانش آموز بی‌بدیل است؛ امروزه دانش آموز می‌تواند به شدت فعال و اثرگذار باشد. در سند تحول بنیادی هم دانش آموز منفعل و باور پذیر به دانش آموز فعال و اثر گذار تبدیل شده است.

امروزه در آموزش و پرورش تشکل‌های مختلف از قبیل بسیج، اتحادیه و هلال احمر داریم.در کنار این موارد چند کار ویژه همچون جریان همیار مشاور را ایجاد کردیم که استفاده از ظرفیت دانش آموزان در این مقوله از آن جمله است. در مدرسه بچه‌ها به صورت کانون شکل می‌گیرند و عملیات تربیتی در مدرسه ایجاد می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: همچنین جریان جت نیز به تازگی اجرا شده و حدود ۵۰۰۰ هزار دانش آموز جهادگر تبیین در کشور داریم.

اصولا شعار «هر دانش آموز یک نقش تربیتی در مدرسه» به این جریان کمک می‌کند. اگر ما دانش آموز را در مدرسه فعال کنیم، این عمل اثر وضعی برای دانش آموز دارد و یک بستر تربیتی است. با این کار علاوه بر اینکه یک دانش آموز بر دیگران تاثیر می‌گذارد، خودش هم رشد می‌کند. بنابراین امروز یکی از برنامه‌های جدید ما در آموزش و پرورش، تبدیل دانش آموز اثر پذیر به یک فرد اثر گذار، تبدیل مدرسه به یک کانون تربیتی در محله و تبدیل مسابقات فرهنگی هنری به برنامه جمعی و کار تیمی توسط دانش آموزان است.

تنوع دانش‌آموزان فرصتی برای تقویت تفکر و تحلیل است

او در خصوص اینکه دانش آموزان ظاهرهای متفاوتی دارند و اصل این است که بپذیریم افراد در مدارس با سلایق و اخلاق مختلف زیست می‌کنند، بیان می‌کند: ما می‌گوییم آموزش و پرورش برای همه ایرانی‌ها است و باید تلاش کنیم دانش آموزانی اهل تحقیق و فهیم داشته باشیم. در این راه باید به عمق مسئله یعنی تفکر، تعقل و تحلیل مندی توجه کنیم. همچنین باید سعی کنیم مسائل را سطحی نبینند. شاید کسی ظاهری متفاوت داشته باشد، اما اهل تحلیل باشد که این موضوع بسیار خوب است. برچسب‌هایی همچون تنبل، بی اعتقادی و … را نسبت به دانش آموزان نمی‌پسندم. ما نباید به دانش آموزان انگ بزنیم؛ زیرا بیشتر دانش آموزان ما فعال و تلاش گر هستند و این ما هستیم که گاهی نتوانستیم زمینه و بستر مناسب را برای آن‌ها فراهم کنیم و باید تلاش کنیم دانش آموز در همین محیط رشد کند و آماده ورود به جامعه شود. اگر بگوییم فقط یک طیف و تیپ می‌تواند وارد محیط آموزشی شود، زمانی که وارد جامعه می‌شود، از بسیاری از موقعیت ها فرار می کند. زیست امروز دانش آموز در مدرسه تمرینی برای ورود به جامعه است.

پورثانی در پاسخ به این پرسش که به عنوان معاون پرورشی وزارت آموزش و پرورش چقدر این ادعا را که نوجوانان امروز دین گریز و ضد نظام هستند را قبول دارید، اظهار می‌کند: ما گزاره‌هایی مبنی بر مورد تایید نبودن این جمله داریم. در اعتکاف امسال ۵۰۰ هزار دانش آموز شرکت کردند. در نماز جماعت‌ها و برنامه‌های مذهبی تعداد قابل توجهی دانش آموز شرکت می کنند. حضور نوجوان در چنین برنامه‌هایی چشم گیر و قابل توجه است. در پایش‌های ما جریان پایبندی دانش آموزان به مبانی دینی دیده می‌شود. حالا اینکه بگوییم ۱۰۰ درصد اعتقادات یکسان است نه، اما نمی‌توانیم بگوییم نوجوانان امروز ما دین گریز هستند. امروز او شاید گاه گله‌مند و ناراحت باشد اما از اصول دین گریزان نیست. ما باید دین را برای بچه‌ها درست تشریح کنیم تا گزاره‌های اصلی دین را داشته باشند.

لزوم تحول در آموزش و پرورش

وی همچنین در خصوص محبوبیت آموزش پرورش میان دانش آموزان می‌گوید: نمی‌دانم منظور از محبوبیت چیست اما اینکه چقدر توانستیم با بچه‌ها ارتباط برقرار کنیم، باید بگویم نمره قابل قبولی نمی‌گیریم. نوجوان دهه هشتاد با دهه‌های قبل متفاوت است و با مقتضیات ۲۰ سال پیش فرق کرده و روش‌های امروز بسیار متفاوت‌تر از گذشته است. امروزه یکی از چالش‌ها و خلاهای جدی ما این است که نتوانستیم با دانش آموز این سال‌ها، ارتباطی از جنس خود دانش آموز برقرار کنیم. آموزش و پرورش هم در برنامه درسی و هم در برنامه‌های فعالیتی و …. باید تحولی را پیش گیرد تا محبوبیتش را بیشتر کند و مرجعیتی که باید داشته باشد را پیدا کند. نیاز است به سمت و سبکی که جاده پیچیده است برویم و با مقتضیات دانش آموز همواره‌تر باشیم تا به اهداف اصلی سند تحول برسیم.

پورثانی در پاسخ به این پرسش که چرا بخشی از نوجوانان ما با آموزش و پرورش و تشکل‌هایی از این قبیل همراهی نمی کنند، خاطرنشان می‌کند: یکی از نکات این است که شاید تمام برنامه‌های ما شمولیت عام برای همه دانش آموزان ندارد؛ مثلا گاهی یک دانش آموز همزمان در بسیج و اتحادیه است، اما دانش آموز دیگری در هیچ جریانی نیست و ما برای او برنامه ریزی نکردیم. ما باید به سمت تربیت دانش آموز تمام ساحتی برویم؛ سند تحول به ما می‌گوید تمام ساحت های دانش آموز را محترم بشمارید، اما آیا امروزه برای بحث ورزشی و فرهنگی دانش آموزان برنامه داریم و اهمیت قائل شدیم؟

بنابراین یکی از دلایل این موضوع، اولا متناسب نبودن برنامه‌های ما است، دوم جذابیت برای همگان ندارد؛ موردی که رهبر معظم انقلاب هم به آن اشاره کردند، سوم اینکه متناسب با حال امروز دانش آموز و مسیر حرکت و رشدش نیست، چهارم اینکه دانش آموز در برنامه ریزی‌ها دخیل نیست و حکم مهمان دارد. اعتقاد ما این است که اگر این چهار رکن رعایت شود همراهی جدی دانش آموز را خواهیم داشت. ضمن اینکه گاهی همراهی نهاد خانواده و محله با مدرسه موثر است و هارمونی بهتری رخ می‌دهد. مدرسه تکه‌ای از این پازل بزرگ است و باید مدنظر داشته باشیم.

حمایت وزارت آموزش و پرورش از دانش‌آموزان با استعدادهای متفاوت

این مسئول آموزش و پرورش در خصوص اینکه اگر نوجوانی با اهداف آموزش و پرورش همراهی نکند از چتر حمایتی برادرگونه ما خارج نمی‌شود، عنوان می‌کند: وزارت آموزش و پرورش مکلف است بر اساس سند تحول بنیادی، دانش آموز تمام ساحتی تربیتی کند. ما همان اندازه که به دانش آموز المپیادی اهمیت می‌دهیم، به دانش آموز هنرمند و ورزشی هم اهمیت می‌دهیم. آیا امروز خانواده‌ها از مدرسه انتظار اینکه یک دانش آموز هنرمند تربیت کند را دارد؟ آیا امروز خانواده در هنگام ثبت نام دنبال این است که کدام مدرسه فعالیت تربیتی و تشکل دانش آموزی بیشتر است؟! در واقع مسئله این است که رشد و تربیت تمام ساحتی تا چه اندازه برای جامعه و خانواده مهم است.

اعتقاد ما در وزارت آموزش و پرورش تربیت دانش آموزان تک بعدی نیست.به اختلاف دانش آموزان احترام می‌گذاریم و در ساحت‌های مختلف، زمینه‌های رشد را فراهم می‌کنیم. ما باید در همه زمینه‌ها تلاش کنیم تا بفهمیم استعداد دانش آموز کجا است و باید بگویم که چتر حمایتی وزارت آموزش و پرورش برای همه دانش آموزان است.

پورثانی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین دردهای نوجوان امروز درک نشدن از سوی مسئولان و قضاوت شدن آن‌ها است، می‌گوید: دانش آموزان امروز، در فضای متفاوتی زندگی می‌کنند. آن‌ها در عصر فناوری هستند و زیست آن‌ها تغییر کرده است، اما این موضوع هنوز توسط اولیا و مربیان به طور جدی درک و باور نشده است. بچه‌ها همیشه می‌خواهند ما آن‌ها را قضاوت نکنیم. مورد بعدی که چالش بچه‌های امروز است، مسئله هویتی است که دشمن به شدت روی آن کار می‌کند.

مسئله بعدی امید به آینده است. ما باید تا جایی که می‌توانیم امید به آینده و نشاط و شادابی آن‌ها را تقویت کنیم. در عصری که فعالیت‌های فیزیکی کم شده و بچه‌ها بیشتر درگیر فعالیت‌های مجازی هستند، نشاط و شادابی دانش آموزان کم شده و زیست مجازی دارند. دانش آموزان ممکن است به سمت راحت طلبی بروند و باید تلاش کنیم این مسائل حل شود. برای بسیاری از این کارها باید برنامه عملیاتی جدید نوشت که برخی از آن‌ها در آموزش و پرورش در حال اجرا است.

اما آن چیزی که می‌طلبد این است که یک عزم عمومی و ملی از نهاد حاکمیت تا خانواده برای حل بحران تربیت در جامعه ایجاد شود. امروز اگر می‌گوییم دانش آموز درگیر بحران است، آموزش و پرورش به تنهایی نمی‌تواند حل کند و نیازمند یاری سایر نهادهای جامعه است.