آن‌ها وظایف مختلفی بر عهده دارند؛ از نگهبانی و نظافت فضاهای آموزشی تا جلوگیری از تردد افراد غیرمجاز به مدارس و مراقبت از دانش‌آموزان تا رسیدن سرویس‌ها.

با این حال هرسال تعدادی از این نیروها بازنشسته می‌شوند اما جایگزین نمی‌شوند. آن‌طور که علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش می‌گوید این وزارتخانه با کمبود حداقل ۴۰هزار نیروی سرایدار و خدمتگزار مواجه است. موضوعی که موجب شده برخی از مدیران مدارس دولتی که سرایدار یا خدمتگزار ندارند برای نظافت مدرسه هم از اولیای دانش‌آموزان کمک بگیرند .

احساس بدبختی می‌کنم

وقتی از سرایدار میانسال مدرسه‌ای در محله جمالزاده تهران درخصوص مشکلات حرفه‌اش می‌پرسیم، می‌گوید: سرایداری مدرسه یعنی بی‌پولی و فقر. یک سرایدار علاوه بر نگهبانی از تجهیزات و تأسیسات مدرسه به صورت شبانه‌روزی یا همیشگی، باید نظافت کلاس‌ها، راهروها، محوطه و سرویس‌های بهداشتی مدرسه را هم انجام دهد. رفت‌وآمدها به مدرسه را کنترل کند تا افراد غیرمجاز بدون هماهنگی با مسئولان وارد آنجا نشوند و ایجاد مشکل نکنند یا باید ضروریات مورد نیاز مدرسه را تهیه کند و... اما دستمزد و حقوقی که پایان هر ماه دریافت می‌کند آن‌قدر ناچیز است که به معنی واقعی احساس بدبختی می‌کند.

 او با اشاره به اینکه براساس ادعای مسئولان وزارت آموزش و پرورش حقوق نیروهای خدماتی مدارس به ۱۲میلیون تومان رسیده است، می‌افزاید: چنین چیزی واقعیت ندارد. در واقع فقط برای یک ماه و آن‌هم پس از تجمع اعتراضی تعدادی از خدمتگزاران و سرایداران مدارس، ۲میلیون تومان افزایش حقوق داشتیم که گویا بعد پشیمان شدند و میزان حقوق به روال قبل برگشته است و در حال حاضر نیروی خدماتی ۱۰میلیون تومان حقوق دریافت می‌کند که یک میلیون تومان بابت بیمه و... از آن کم می‌شود. دستمزدی که اصلاً پاسخگوی نیازهای یک خانواده نیست. در حالی که نیروهای خدماتی شاغل در دیگر دستگاه‌های دولتی یا نهادها مثل وزارت بهداشت یا شهرداری‌ها حداقل دو سه برابر این رقم حقوق می‌گیرند.

وی با بیان اینکه هیچ تناسبی بین میزان فعالیت و حقوق دریافتی مدرسه‌یاران وجود ندارد، می‌افزاید: واقعاً حق و حقوق ما پایمال می‌شود، به همین خاطر از دو سال پیش تصمیم گرفتم در جایی خارج از وزارت آموزش و پرورش مشغول به کار شوم، اما تا امروز هر بار درخواست استعفا داده‌ام، با هیچ یک از آن‌ها موافقت نشده است. درواقع یکی دیگر از مشکلات سرایداران در شرایط فعلی این است که نمی‌توانند از مجموعه وزارت آموزش‌وپرورش خارج شوند.

این سرایدار مدرسه، متراژ پایین و مناسب نبودن محل اسکان را یکی دیگر از مشکلات خود و همکارانش عنوان می‌کند و ‌ادامه می‌دهد: سه سال پیش وقتی از مدرسه‌ای در منطقه۴ به اینجا آمدم، یک سوئیت ۲۷ متری برای اسکان در اختیارم گذاشتند اما هنوز طولی نکشیده بود که صدای همسر و دو فرزندم درآمد تا جایی که همسرم تقاضای طلاق کرد. خوشبختانه وقتی والدین یکی از دانش‌آموزان متوجه مشکلمان شد مردانگی کرد و یکی از واحدهای ۴۸متری‌اش را در منطقه جیحون با ماهی ۷میلیون تومان به ما اجاره داد.

وی رفتار کارکنان مدرسه و اولیای دانش‌آموزان با نیروهای خدماتی را مناسب می‌داند و می‌گوید: البته همیشه هم این‌طور نیست. گاهی بعضی از اولیا رفتارهایی می‌کنند که واقعاً آدم را اذیت می‌کند. مثلاً سال گذشته موقع زنگ تفریح که برای دادن چای به معلعمان به آشپزخانه مدرسه رفته بودم داد و فریاد دانش‌آموزان بلند شد. به حیاط که آمدم متوجه شدم یکی از دخترها پس از خروج از مدرسه هنگام عبور از عرض خیابان با یک موتورسیکلت تصادف است. چون یک خراشیدگی سطحی در پای راستش ایجاد شده بود بلافاصله او را سوار ماشینم کردم و به درمانگاه بردم و پس از پانسمان دوباره او را به مدرسه رساندم. مادرش از این بابت خیلی از من تشکر کرد، اما صبح روز بعد پدرش به مدرسه آمد و هرچه دلش خواست گفت. حتی کار به شکایت و دادگاه کشید. وقتی به قاضی گفتم من به عنوان سرایدار در یک زمان نمی‌توانم هم جلو در مدرسه باشم تا بدون اجازه کسی از آن تردد نکند و هم به معلمان و کارکنان مدرسه چای بدهم، قاضی رأی را به نفع من صادر کرد. البته چنین رفتارهایی به‌ندرت اتفاق می‌افتد اما در عین حال سرایدار یا خدمتگزار با توجه به زحماتی که می‌کشد و حقوق ناچیزی که می‌گیرد احساس خرد شدن می‌کند.

با حقوق ۱۰ میلیون تومانی دو برابر گذشته باید کار کنیم 

خدمتگزار مدرسه‌ای در شهرستان بومهن هم از پایین بودن حقوق دریافتی‌اش گله می‌کند و به قدس می‌گوید: چون آموزش‌وپرورش به‌شدت با کمبود نیروی خدماتی مواجه است من و خیلی از همکارانم را وادار کرده تا علاوه بر شیفت صبح، شیفت عصر مدرسه را هم بپذیریم. با وجود این، حقوقی که دریافت می‌کنیم  کفاف اجاره یک خانه نقلی و جمع و جور را هم نمی‌دهد. مجبوریم با حقوق۱۰ میلیون تومانی دو برابر گذشته کار کنیم. البته قرار بود بابت شیفت دوم دو سه میلیون دیگر به این مبلغ اضافه کنند که نکردند.

وی با اشاره به اینکه اگر کمک‌های همسرش نباشد از عهده نظافت مدرسه برای دو شیفت بر نمی‌آید، می‌افزاید: به هرحال همه تلاشم را می‌کنم تا مسئولیت‌هایم را به‌ویژه در تمیز کردن سرویس بهداشتی، کلاس‌ها، راهروها و حیاط مدرسه به‌خوبی انجام دهم.

او با اشاره به اینکه مدرسه‌ای که در آن فعالیت می‌کند به صورت هیئت امنایی اداره می‌شود، می‌گوید: درواقع اولیا برای رتق و فتق امور خیلی به مدرسه کمک می‌کنند. حتی معلمان هم به‌شدت روی نظافت مدرسه حساس هستند تا جایی که یکی از معلم‌ها یک‌بار جارویی را سر کلاس برده بود تا نحوه استفاده از آن‌را به بچه‌ها آموزش دهد. با این حال می‌دانم که بعضی از مدارس نیروی خدمتگزار ندارد و همین موضوع موجب کثیفی و بوی بد سرویس‌های بهداشتی آن‌ها شده به‌طوری که خیلی از دانش‌آموزان ترجیح می‌دهند حتی در شرایط اضطراری از دستشویی‌ها استفاده نکنند.

چاره‌ای جز تحمل ندارم

علی هم که از حدود دو دهه پیش تا امروز سرایدار مدرسه‌ای در شهرستان رودهن است، به ما می‌گوید: این مدرسه چندطبقه و خیلی بزرگ است بنابراین علاوه بر سرایدار باید مستخدم یا خدمتگزار هم داشته باشد، اما نه‌تنها چنین نیست، بلکه آموزش و پرورش از من انتظار دارد هم نقش خدمتگزار و هم سرایدار را ایفا کنم آن‌هم با کمترین حقوق و مزایا.

وی با اشاره به اینکه به دلیل پایین بودن حقوق خدمتگزاری، مجبور شده عصرها در سرویس مدرسه کار کند، می‌گوید: با این‌حال مدرسه همکاری نمی‌کند و می‌گوید باید شیفت عصر را هم پوشش بدهم و من هم چون در شرایط بدی قرار دارم فعلاً چاره‌ای جز تحمل این وضعیت ندارم وگرنه آدم دست گدایی دراز کند از این حرفه بهتر است.

سرایدارها باید به حقوق واقعی‌شان برسند

مشکلات و دغدغه‌های سرایداران را با رمضان رحیمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی مطرح کردیم.

او هم با اشاره به اینکه سرایداران و نیروهای خدمتگزار در حال حاضر گاه مسئولیت چند مدرسه را بر عهده دارند و به جای چند نفر فعالیت می‌کنند، به قدس گفت: به همین دلیل لازم است مشکلشان به صورت ویژه توسط وزارت آموزش‌وپرورش و دولت بررسی و حق و حقوقشان به‌درستی پرداخت شود.

رحیمی با بیان اینکه حدود ۵۰ روز پیش و در اوایل شروع به‌کار دولت چهاردهم، آقای کاظمی، وزیر آموزش‌وپرورش با حضور در کمیسیون آموزش مجلس قول افزایش نزدیک به ۳ میلیون تومانی حقوق نیروهای خدمتگزار و سرایدارها را داده بود، گفت: حتی ایشان عنوان کرده بود صدور احکام مربوط به این افزایش حقوق در حال انجام است.

حال یکی از سؤال‌های ما از وزیر آموزش‌وپرورش این است که سرانجام افزایش حقوق نیروهای خدمتگزار مدارس به کجا رسیده است؟ در واقع  یکی از مطالبات کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس این است که وعده وزیر باید محقق شود تا این نیروها با توجه به سختی کاری که به دلیل کمبود نیروی خدمتگزار در آموزش‌وپرورش متحمل می‌شوند به حق و حقوق واقعی‌شان برسند.

 رحیمی با اشاره به اینکه وزارت آموزش و پرورش حداقل با کمبود ۴۷هزار نیروی سرایدار و خدمتگزار مواجه است، ادامه داد: این وزارتخانه با همکاری دولت باید سازوکاری پیش‌بینی کند تا این کمبود نیرو از طریق برگزاری آزمون و یا هر طوری که صلاح است، جبران شود.   

وی درخصوص عدم پذیرش استعفای سرایداران از سوی آموزش‌وپرورش هم گفت: نیروهایی که تعهد خدمت نداده‌اند برای انصراف از همکاری با آموزش‌وپرورش مشکل خاصی ندارند، اما بعضی از نیروها علاوه بر خدمتگزاری، تعهد سرایداری هم دارند و از واحد مسکونی سازمانی استفاده می‌کنند و بابت این موضوع هم وثیقه یک‌ساله می‌گذارند. بنابراین به احتمال قوی نپذیرفتن پذیرش استعفا به خاطر تعهدی است که به آموزش‌وپرورش دارند وگرنه به لحاظ قانونی مشکلی بابت جدایی از آموزش‌وپرورش وجود ندارد.

جذب ۴۷هزار سرایدار

حالا آن‌طور که گفته می‌شود موضوع کمبود سرایدار و خدمتگزار در مدارس کشور در دستور کار مجلس است و قرار شده در بودجه سال آینده، اعتبار لازم برای استخدام ۴۷هزار سرایدار در نظر گرفته شود.

سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش در همین خصوص از کمبود ۴۰هزار نیروی سرایدار و خدمتگزار در مدارس دولتی گفته است.

علی فرهادی می‌گوید: در حال مذاکره با سازمان اداری و استخدامی هستیم تا سرایداران جدید برای مدارس استخدام شوند. اگر بخواهیم تمامی مدارس سرایدار داشته باشند، به استخدام بیش از ۴۰هزار نیروی جدید نیاز داریم. در ۱۰ سال اخیر، ۲۴هزار مدرسه به کشور اضافه شده است، در حالی که تعداد خدمتگزاران و سرایداران از ۷۹هزار نفر در سال ۱۳۸۲ به ۵۱هزار نفر کاهش یافته که نشان‌دهنده کاهش حدود ۳۰ هزار نفری است.

موضوع کمبود سرایدار و خدمتگزار مدارس در جلسه چند روز پیش کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌وپرورش هم بررسی شد.

احسان عظیمی راد، سخنگوی این کمیسیون درباره این نشست می‌گوید: با توجه به کمبود سرایدار مدارس، مسئولان آموزش‌وپرورش، اداره استخدامی و سازمان برنامه‌وبودجه مقرر کردند آنچه درخصوص کمبود نیروی خدماتی مورد توجه وزارتخانه آموزش‌وپرورش است، تأمین شود.

درنهایت برای جبران کمبود سرایدار در احکام برنامه بودجه۱۴۰۴، پیشنهادی که به کمیسیون آموزش ارائه می‌شود، این مسئله به صورت رسمی در نظر گرفته خواهد شد. به بیان دیگر، ردیف اعتباری برای جذب ۴۷هزار سرایدار و تأمین اعتبار این مهم در بودجه سال آینده پیش‌بینی خواهد شد.