حجت‌الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی؛ رئیس دانشگاه قم ۱۴ آبان‌ماه در اولین پیش‌نشست همایش استاد فکر؛ بزرگداشت علامه مصباح یزدی که در دانشگاه قم برگزار شد به نگاه تحولی آیت‌الله مصباح یزدی در زمینه علوم انسانی پرداخت و گفت: ایشان نگاه تحولی به علوم انسانی داشت و این نگاه به علوم، انتقادی بود و مطالعاتشان با عینک نقادی انجام می‌شد گرچه دوست نداشتند در بیان، برجسته شود. در دهه ۷۰ قرار شد بازنگری در دروس فلسفه اخلاق داشته باشیم که در قالب دو کتاب از جمله نقد فلسفه اخلاقی منتشر شد.
وی افزود: آیت‌الله مصباح یزدی نقدهایی به نظریه اعتبارات علامه طباطبایی داشتند؛ بنده در بازنگری این قسمت را برجسته کرده و عین مطالب علامه طباطبایی را ذکر کردم و نکات انتقادی ایشان را هم ذکر کردم که در مجموع ۲۰ صفحه بود ولی ایشان وقتی با این موضوع مواجه شدند فرمودند که بنده آن را حذف کنم و وقتی دلیل را پرسیدم فرمودند وقتی علامه طباطبایی زنده بودند من به خودم جرئت نمی‌دادم چنین کاری انجام دهم و الان هم نمی‌پسندم.
نگاه ناقدانه آیت‌الله مصباح یزدی
وی افزود: نگاه ناقدانه در ایشان برجسته بود ولی شلوغ‌کاری نداشتند؛ اولین مسئله نقد دستاوردهای علوم انسانی غربی بود یعنی دستاوردهای علوم انسانی رایج آن طور که ادعا می‌شود که حلال مشکلات بوده، نیست و نباید از آن بت درست کنیم. مثلا در روان‌شناسی اگر آمریکا پیشتاز است ولی الان بیشترین آسیب‌های روانی در همین کشور است و بیشترین قرص‌های مرتبط در این کشور مصرف می‌شود.
شریفی با بیان اینکه نقد نظریه و روش هم از دیگر کارهای آیت‌الله مصباح یزدی بود، گفت: ایشان روش تجربی کمی و کیفی و ترکیبی را در بحث علوم انسانی ناکافی می‌دانستند؛ ایشان می‌فرمود غربی‌ها خدمتی که به علم کردند این بود که ظرفیت تجربه را در علوم مختلف خیلی جلو بردند ولی انحصار علوم به بعد تجربه ناکافی است و حتی کاشف واقعیت هم نیست و نمی‌توان واقعیت را صرفا با عینک تجربه کسب کنیم که در داستان فیل مولوی ناکارآمدی روش تجربی به خوبی بیان شده است.
رئیس دانشگاه قم با بیان اینکه بخش عمده نگاه انتقادی ایشان متمرکز بر مبانی هستی‌شناسانه، معرفت‌شناسانه و انسان‌شناسانه و ... بود؛ ایشان فقط نگاه سلبی نداشت بلکه بخش ایجابی در ایشان قوی بود یعنی می‌فرمود ما اگر علوم انسانی غربی را ناکارآمد دانستیم و ثابت کردیم، الان وظیفه ما چیست؟ برخی اندیشمندان در کشور می‌گویند امکان علم دینی وجود ندارد لذا باید این امکان را ثابت کنیم؛ برخی هم می‌گویند چنین راه و روشی برای علوم انسانی اسلامی نداریم لذا علامه در هر سه بخش کار کردند و سند تولید علوم انسانی اسلامی در این راستا ایجاد شد و تنها مرکزی که سند برای این کار دارد و حاصل فکر جمعی است مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) است. در این سند ۹ مرحله برای تولید علوم انسانی اسلامی بیان شده است.
استاد دانشگاه قم تصریح کرد: بخش دیگر فعالیت ایشان تحول در بینش کنشگران و نوع نگاه آنان به عالم و آدم و معرفت است؛ آیت‌الله مصباح یزدی در نگاه تحولی خودشان جامع نگاه می‌کردند یعنی می‌فرمودند ما اگر نظریه و علم اسلامی در علوم انسانی تولید کنیم ولی کنشگران اقبالی به آن نشان ندهند ثمری نخواهد داشت بنابراین باور جمعی کنشگران در این زمینه لازم است و این کار با زور و ابلاغ بخشنامه ممکن نیست. ایشان در تبیین معارف و مبانی دینی برای طلاب و استادان تلاش زیادی داشتند که نمونه آن در تاریخ اسلام بی‌نظیر است.
بیماری سندنویسی در کشور
وی با بیان اینکه کشور ما در سندنویسی پیشتاز است، اظهار کرد: به قول آقای حداد عادل ما بیماری ذات‌السند داریم ولی چند نفر از محتوای این اسناد با خبر هستند؟ سند دانشگاه اسلامی از اسناد افتخارآمیز جمهوری اسلامی است ولی بسیاری از رؤسای دانشگاه‌ها حتی محتوای این سند را مطالعه نکرده‌اند و الان هم سال آخر این سند چندساله است. رسانه‌ها طوری آیت‌الله مصباح یزدی را معرفی کردند که منطبق بر واقعیت نبود ولی ایشان جلسات متعدد برای اسناد بالادستی برگزار کردند و از همه می‌خواستند که روند تحقق اسناد ارزیابی شود و ما حتی یکی دو سال بعد از تدوین سند به نقد آن پرداختیم و الان هم هر هفته روزهای سه‌شنبه روز نشست علوم انسانی اسلامی است و هنوز هم پیرامون این اسناد کار می‌کنیم در حالی که در وزارت علوم و مراکز دیگر این اسناد مورد بی‌توجهی است.
شریفی بیان کرد: آیت‌الله مصباح یزدی بر تربیت استادان و طلاب برخوردار از تفکر نقاد اصرار داشتند و همواره بر نقد تاکید می‌فرمودند؛ محبوب‌ترین شخصیت برای آیت‌الله مصباح یزدی، آیت‌الله فیاضی بود با اینکه این دو بزرگوار در مباحث فلسفی با هم اختلاف داشتند. بنده مقاله‌ای در مورد علیت نوشته بودم؛ چند سال بعد خدمت علامه مصباح رسیدم و ایشان به این مقاله بنده اشاره کرد در حالی که بنده خودم نشر این مقاله و اینکه در مورد علیت کاری کرده‌ام یادم نبود ولی این برخورد برای بنده خیلی افتخارآمیز بود که ایشان به عنوان استاد برجسته، مقاله شاگرد خودش را بخواند و نقد هم بکند.
وی افزود: ایشان به خلاقیت و تفکر خلاقانه بهای زیادی می‌داد همچنین بر فعالیت گروهی اصرار زیادی داشتند؛ مانند مکتب اخلاقی اسلام، دانشنامه اخلاق، دایرةالمعارف علوم عقلی اسلامی و ...؛ ایشان نگاه دوراندیشانه در زمینه علم داشتند و توقع نداشتند که مباحث علوم انسانی در طول چند سال به ننیجه برسد لذا خیلی صبورانه برخورد می‌کردند؛ دایرةالمعارف علوم عقلی وقتی در مؤسسه شروع شد پیش‌بینی ما این بود که در طول ۱۰ تا ۱۵ سال جمع شود ولی ایشان این کار را صدساله می‌دانست و امروز ما می‌بینیم کنه سخنان ایشان درست بود و الان هم محصولات خیلی خوبی در این عرصه منتشر شده است.
روحیه ساختارسازی
رئیس دانشگاه قم با اشاره به روحیه ساختارسازی آیت‌الله مصباح یزدی و بیان اینکه ایشان در سال ۱۳۵۴ بخش آموزشی مؤسسه در راه حق را تاسیس کردند، گفت: در سال ۱۳۵۹ دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و چند سال بعد مؤسسه باقرالعلوم(ع) را راه‌انداختند و بعد هم مؤسسه امام خمینی(ره)؛ تدوین یک رشته و گرایش و نوشتن سرفصل‌ها کار بسیار دشواری است و وزارت علوم به نوشتن سرفصل امتیازات بسیار خوبی می‌دهد ولی ایشان ۱۶ رشته را در سه مقطع طراحی کردند که اصلا طراحی این سرفصل‌ها حتی بدون راه‌اندازی آن کاری بزرگ و افتخارآمیز است که در دنیا کم نظیر است.
شریفی بیان کرد: ایشان معتقد بودند که علوم رایج انسانی در دانشگاه و حوزه ما را به اهداف علوم انسانی اسلامی نمی‌رساند و باید افرادی میان‌رشته‌ای تربیت شوند که هم علوم انسانی بدانند و هم علوم دینی و این مستلزم ایجاد نظام جدید آموزشی و پژوهشی بود و ایشان در همین راستا ۱۶ رشته ایجاد کردند.
نظر شما