ایران سالانه بین ۱۴ تا ۱۵ میلیارد دلار واردات کالای اساسی دارد که در راستای تأمین سفره مردم است. بخشی از این واردات مربوط به نهاده‌های دامی بوده که نیاز به خودکفایی دارد. اما تغییر اقلیم نگرانی‌هایی را برای ساکنان زمین به وجود آورده که سبب شده دانشمندان به دنبال راهکارهایی برای حل این معضل باشند.

بخشی از تولید گازهای گلخانه‌ای مربوط به حوزه کشاورزی و صنعت دامپروری است. امروز شیوه دامداری در جهان دچار تحولات عظیمی شده تا آسیب این بخش را به حداقل برساند. حسین شیرزاد، تحلیلگر حوزه کشاورزی توسعه در این خصوص در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: رقابت غذا و خوراک یکی از چالش‌های پیچیده در دنیای کشاورزی است و تغییرات آب و هوایی مداوم، تخریب زمین و کمبود منابع پایه از جمله آب برای تحقق سیستم‌های تولید غذای پایدار نیز به موازات آن در حال گسترش است.

وی افزود: پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ میلادی تقاضای جهانی برای محصولات حیوانی بین ۶۰ تا ۷۰ درصد افزایش یابد و کشورهای در حال توسعه سهم بزرگی در این افزایش خواهند داشت.

وی با بیان اینکه در حال حاضر حدود ۸۰۰ میلیون تن غلات (یک سوم کل تولید غلات) در خوراک دام استفاده می‌شود، اظهار کرد: این عدد در میانه قرن حاضر پیش بینی می‌شود به بیش از ۱.۱ میلیارد تن برسد. بیشتر افزایش تقاضای خوراک در کشورهای در حال توسعه خواهد بود که در حال حاضر با چالش‌های امنیت غذایی زیادی رو به رو هستند.

این تحلیلگر کشاورزی توسعه ادامه داد: خوراک اضافی مورد نیاز برای افزایش تقاضای محصولات حیوانی، اگر از طریق غلات تأمین شود، ناامنی غذایی در این کشورها را تشدید خواهد کرد. خوراک محرک اصلی تولید دام است و برای تولیدمثل و اصلاح نژاد و سلامت حیوانات نقش مهمی را ایفا می‌کند. در واقع خوراک دام تا ۷۰ درصد از کل هزینه عملیات دام را تشکیل می‌دهد.

وی اضافه کرد: ایمنی و کیفیت زنجیره غذایی به دلیل ارتباط نزدیک بین خوراک و پاتوژن‌های قابل انتقال از غذا می‌تواند تحت تأثیر قرار گیرد. تغذیه با خوراک ضعیف یا نامتعادل بر تولید، سلامت و رفاه حیوانات تأثیر منفی می‌گذارد. همچنین، این امر بخش قابل توجهی از مواد مغذی خوراک را به سمت محصولات زائد به شکل گازهای گلخانه‌ای (GHG) هدایت می‌کند.

سهم صنعت دامپروری در تغییرات اقلیمی

شیرزاد با بیان اینکه افزایش جهانی تعداد دام مستلزم افزایش منابع مورد استفاده برای رشد و تغذیه آنها است، اظهار کرد: از کل سطح زمین، تقریباً ۷۱ درصد زمین قابل سکونت است و نیمی از این زمین برای کشاورزی استفاده می‌شود. تولید، پردازش و حمل و نقل خوراک ۴۵ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای را تشکیل می‌دهد و سهم متان روده‌ای ۳۹ درصد است که به نوع خوراک تغذیه دام نیز بستگی دارد.

وی ادامه داد: پس از دی اکسید کربن، متان دومین عامل بزرگ تغییرات آب و هوایی است. تولیدات دامی که نماینده یک سوم انتشار جهانی است، بزرگترین منبع متان انسانی است که عمدتاً از تخمیر روده‌ای نشخوارکنندگان و مدیریت کود ناشی می‌شود.

این تحلیلگر حوزه کشاورزی با بیان اینکه دام‌ها ۹۵-۷۰ درصد نیتروژن دریافتی را به عنوان کود و ادرار رسوب می‌کنند که منجر به شسته شدن نیترات از ادرار، تبخیر آمونیاک، اکسید نیتروژن، اکسید نیتریک و انتشار N 2 می‌شود، یادآور شد: کشاورزی مسئول ۶۰ درصد پتانسیل گرمایش جهانی اکسید نیتروژن انسانی است. اراضی زراعی اختصاص داده شده به تولید خوراک ۳۳ درصد از کل زمین‌های زراعی جهان را تشکیل می‌دهد و چراگاه‌ها نیز ۳۱ درصد از زمین‌های خشکی را شامل می‌شوند.

شیرزاد با اشاره به مصرف آب دام‌ها، ادامه داد: دام‌ها ۸ درصد از آب مصرفی جهان را مصرف می‌کنند که بیش از ۹۰ درصد آب مصرفی در بخش دام برای آبیاری محصولات خوراکی است.

آینده صنعت دامداری جهان

مدیرعامل پیشین شرکت پشتیبانی امور دام با اشاره به آینده صنعت دامپروری جهان اظهار کرد: طی چند سال آینده، تولید غذا باید تقریباً دو برابر شود تا نیازهای جمعیت جهان و تقاضای جهانی برای پروتئین را برآورده کند. این امر بر بخش دام برای به حداکثر رساندن تولید و در عین حال کاهش استفاده از منابع، فشار وارد کرده است و خوراک دام را به بزرگترین و مهمترین جز در صنعت برای تأمین پروتئین حیوانی سالم و پایدار تبدیل کرده است.

وی گفت: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های صنعت خوراک دام و تغذیه دام، افزایش هزینه خوراک است که می‌تواند تا ۷۰ درصد از کل هزینه‌های تولید را به خود اختصاص دهد؛ علاوه بر این، حدود ۲۵ درصد از مواد مغذی موجود به دلیل عوامل ضد تغذیه‌ای موجود در خوراک، نمی‌تواند به طور کامل توسط حیوان استفاده شود که می‌تواند برای صنعت جهانی دام پرهزینه باشد.

شیرزاد عنوان کرد: در حال حاضر بزرگترین چالش برای متخصصان تغذیه در صنعت خوراک، کاهش این کسر غیر قابل هضم و به حداکثر رساندن راندمان خوراک بر اساس عوامل تغذیه‌ای و اقتصادی است که اغلب متفاوت بوده و ممکن است برای هر سیستم تولیدی منحصر به فرد باشد.