کسب‌وکار از دیرباز در زندگی بشری جایگاهی برجسته داشته و در اسلام و به‌ویژه مکتب تشیع نیز مورد توجه ویژه قرار گرفته است.

اسلام دین زندگی است و در آموزه‌های آن، تلاش برای معیشت و تأمین نیازهای زندگی نه تنها مجاز بلکه عبادت شمرده شده است. پیامبر اسلام (ص) فرموده‌اند: «کسی که برای تأمین معاش خانواده‌اش تلاش کند، همانند کسی است که در راه خدا جهاد می‌کند.» این رویکرد نشان می‌دهد که کسب‌وکار نه فقط یک فعالیت اقتصادی، بلکه وظیفه‌ای دینی و اخلاقی است.

اصول کلی آداب کسب‌وکار در اسلام

از نگاه اسلام، کسب‌وکار باید بر پایه اخلاق، صداقت و عدالت باشد. برخی از اصول مهم عبارتند از:

صداقت در معامله: راستگویی و دوری از فریبکاری از اصول بنیادین است. قرآن کریم در آیه 1 سوره مطففین به شدت از کم‌فروشی نکوهش کرده است.

عدالت و انصاف: رعایت حقوق مشتریان و کارگران ضروری است. امام علی (ع) تأکید داشته‌اند که مزد کارگر باید پیش از خشک شدن عرق او پرداخت شود.

اجتناب از ربا و معاملات حرام: در فقه اسلامی، کسب درآمد از راه‌های غیرشرعی مانند ربا، قمار یا معاملات ضررآور برای جامعه ممنوع است.

کار برای خدا: نیت در کسب‌وکار باید الهی باشد و هدف آن کمک به خود و دیگران در مسیر رضایت الهی.

حجت‌الاسلام علی‌زاده، استاد دانشگاه و کارشناس فقه اسلامی در خصوص اصول کسب‌وکار از منظر اسلام گفت: در اسلام، تجارت و کسب‌وکار به عنوان راهی برای تأمین نیازهای زندگی و کمک به دیگران توصیه شده است. اما باید توجه داشت که همه معاملات باید بر اساس رضایت طرفین باشد و اصول اخلاقی در آن رعایت شود. برای مثال، در معامله، فروشنده باید کیفیت کالا را به‌طور کامل بیان کند و از هر گونه فریبکاری پرهیز کند.

حسینی، کارشناس اقتصاد اسلامی به رابطه اقتصاد و اخلاق در اسلام اشاره کرد و گفت: یکی از جنبه‌های برجسته اسلام این است که اقتصاد را از اخلاق جدا نمی‌داند. ما در آموزه‌های دینی خود تأکید بر رعایت حقوق انسانی و شفافیت در معاملات داریم. کسب‌وکار نباید تنها به دنبال سود مادی باشد، بلکه باید در خدمت اجتماع نیز قرار گیرد. کارفرمایان باید به مسئولیت‌های اجتماعی خود واقف باشند.

حجت‌الاسلام و المسلمین موسوی، امام جماعت و نویسنده کتاب "اسلام و اقتصاد" تأکید کرد: در مکتب تشیع، اهمیت ویژه‌ای به عدالت در توزیع ثروت و اجتناب از ثروت‌اندوزی مفرط داده شده است. یکی از ویژگی‌های بارز امام علی (ع) این بود که خود در بازار کار می‌کرد و با مردم به صورت مستقیم ارتباط داشت. این نشان‌دهنده تأکید عملی ائمه بر اخلاق حرفه‌ای در کسب‌وکار است.

بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته، می‌توان نتیجه گرفت که آداب کسب‌وکار در اسلام و تشیع بر پایه سه اصل صداقت، عدالت و خدمت به اجتماع است. این اصول می‌تواند به کسب‌وکارهای امروزی نیز الهام ببخشد. پیشنهاد می‌شود: دوره‌های آموزشی اخلاق حرفه‌ای با تأکید بر آموزه‌های اسلامی برای کسبه برگزار شود، ترویج نظام‌های اقتصادی اسلامی که به عدالت و شفافیت تأکید دارند، نظارت بیشتر بر فعالیت‌های اقتصادی به منظور پیشگیری از تخلفات اخلاقی.

کسب‌وکار در نگاه اسلام و تشیع صرفاً فعالیت اقتصادی نیست، بلکه ابزاری برای تحقق ارزش‌های الهی و انسانی است. رعایت اخلاق، عدالت و صداقت در این حوزه نه تنها به رونق اقتصادی کمک می‌کند، بلکه موجب رضایت خداوند و برکت در زندگی نیز می‌شود.

کد خبر 1792642