امروزه در کنار انواع و اقسام تنقلات و خوراکی‌هایی که در فروشگاه‌ها و مغازه‌ها به چشم می‌خورد، پاستیل یکی از جذاب‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود. این خوراکی نرم و چسبنده که در اشکال مختلف و با رنگ‌های گوناگون تهیه می‌شود برای بچه‌ها بسیار د لچسب و پرطرفدار است.

بسیاری از افراد نمی‌دانند که اصلاً ترکیبات پاستیل چیست و چه ارزش غذایی دارد، در رده چیپس و پفک قرار می‌گیرد یا نسبت به آنها سالم‌تر است اما اظهارنظرهای فراوانی درباره آن می‌کنند، به‌طور مثال برخی می‌گویند پاستیل قد را بلند می‌کند، برخی دیگر می‌گویند غضروف‌ساز و برای دندان هم خوب است و برخی دیگر معتقد هستند که خوردن آن موجب بروز مشکلات گوارشی می‌شود.

استفاده زیاد از پاستیل برای کودکان نه تنها مفید نیست بلکه به دلیل داشتن مواد نگهدارنده سیستم گوارشی کودکان را که بسیار ضعیف و حساس می‌باشد، تحت تاثیر قرار می‌دهد و سبب بروز آسیب‌های گوارشی و حتی سرطان در همان دوران کودکی می‌شود.

چندی پیش خبری مبنی بر تولید پاستیل با استخوان خوک منتشر شد. واقعیت این است که در کارخانه‌های بزرگ پاستیل سازی، استخوان خوک به عنوان ماده اصلی این خوراکی خوشمزه استفاده می‌شود اما در میان همه این کارخانه ها که از این ماده برای تولید پاستیل استفاده می‌کنند، کشور ترکیه کارخانه‌هایی برای تولید پاستیل دارد که به جای استخوان خوک از استخوان گاو برای این کار استفاده می‌کند. این کشور پاستیل‌های ساخت خود با استخوان گاو را به کشورهای مسلمان صادر می‌کند.

در حال حاضر تقریباً تمام ژلاتین های تولیدشده در سطح جهان غیر از ژلاتین تولیدی در ایران، دارای منشأ خوکی است و دلیل اصلی استفاده از پوست و استخوان خوک در تولید ژلاتین، قیمت بسیار ارزان‌تر آن به‌نسبت ژلاتین گاوی است.

با توجه به واردات بسیار گسترده ژلاتین به کشور و مصرف آن در صنایع مختلف غذایی کشورمان در قالب ژله‌ها، پاستیلها و... اطلاع از منشأ این ژلاتینهای وارداتی و حلال و حرام بودن آن از اهمیت مضاعفی برخوردار است.

حسین رستگار، رئیس مرکز ملی تحقیقات حلال سازمان غذا و دارو در واکنش به خبر منتشرشده در فضای مجازی مبنی بر تهیه پاستیل‌های خارجی از استخوان حیوانات حرام‌گوشت روز شنبه ۱۷آذرماه گفت: تنها پاستیل‌هایی که از سازمان غذا و دارو مجوز دارند از نظر حلیت مورد تایید است و سایر پاستیل‌های بدون مجوز موظف به کسب مجوز سلامت و حلیت از این سازمان برای قابلیت مصرف انسانی هستند. در پاستیل‌های که به صورت فله به فروش می‌رسد و به صورت قاچاق وارد کشور شده اند ممکن است از ژلاتین‌های خوکی و حیوانات غیرحلال دیگر همچون ماهی غیرحلال یا سایر حیوانات غیرحلال استفاده شده باشد.

وی با بیان اینکه بیشترین مخاطب مصرف پاستیل کودکان هستند، اظهار داشت: بهتر است والدین نسبت به مصرف پاستیل‌های غیرمجاز مراقبت کنند چراکه هم از نظر سلامت و بهداشت زیر سوال هستند و هم امکان آلودگی با ژلاتین‌های حاصل از موجودات حرام‌گوشت در آنها وجود دارد و از منظر حلیت اطمینانی به آنها نیست.

اولین پاستیل خرسی در جهان

هانس ریگل، مدیر شرکت آلمانی آب‌نبات هاریبو با افزودن ژلاتین به آب‌نبات‌ها، اولین پاستیل‌ها را به‌شکل خرس در سال ۱۹۲۰ ابداع کرد. هرچند مصرف ژلاتین به‌عنوان اصلی‌ترین ماده غذایی تشکیل‌دهنده پاستیل از زمان فراعنه مصر، وجود داشته است. سال‌ها بعد پاستیل‌ها در هزاران شکل مختلف از خرس، کرم، قورباغه، همبرگر کوچک، توت‌فرنگی و آلبالو گرفته تا بطری نوشابه و دیگر شکل‌های دوست‌داشتنی به بازار عرضه شد.

این شکلات‌های ژلاتینی خوشمزه آن‌چنان محبوبیت یافت که بازار مالی آن تنها در سال ۱۹۹۶ در آمریکا، بالغ بر ۱۳۵ میلیارد دلار شد. در ایران نیز پاستیل‌های نوشابه‌ای جزو قدیمی‌ترین‌ها است و برای برخی افراد حکم یک نوستالژی دوست‌داشتنی را دارد.

نحوه ساخت پاستیل

ماده اولیه پاستیل، ژلاتین است؛ ژلاتین یک ترکیب پروتئینی متشکل از سه اسیدآمینه است. هر کدام از این اسیدآمینه‌ها به‌طور جداگانه می‌توانند وارد بدن شوند اما چون هر سه اسیدآمینه به‌طور یکجا در پاستیل وجود دارد می‌تواند به فراهم کردن ژلاتین موردنیاز استخوان، کمک کند.

ژلاتین از جوشاندن استخوان گاو و گوسفند فراهم می‌شود؛ افرادی که خوراک کله‌پاچه می‌خورند هنگام خنک شدن آن مشاهده می‌کنند که از آن ژله حاصل شده که این همان ژلاتین است. استخوان را از گوشت جدا می‌کنند و آن را می‌جوشانند که نتیجه آن ژله‌ای بی‌رنگ است که با افزودن رنگ و مواد قندی، تبدیل به پاستیل می‌شود؛ پس پاستیل در حقیقت ژله کم‌آب همراه با طعم‌دهنده، رنگ‌دهنده و دیگر افزودنی‌ها است تا قوام بهتری پیدا کند.

برای تهیه پاسیل که استخوان‌ها جوشانده می‌شوند باید به ذبح شرعی دام‌ها نیز توجه داشت؛ گاهی برخی سوءاستفاده‌کنندگان (در کشورهای خارجی) به‌جای آنکه برای کشتن گاو، رگ‌های آن را ببرند، دام‌ها را خفه می‌کنند تا خون در بدن دام‌ها باقی بماند و رنگ استخوان‌ها تیره‌تر شود. همچنین این سوءاستفاده‌کنندگان به آلودگی‌های میکروبی در محل کشتن دام توجهی نمی‌کنند. گاهی مسافران ایرانی در بازگشت از کشورهای خارجی با خود پاستیل و ژلاتین می‌آورند بدون اینکه بدانند این پاستیل‌ها حرام هستند یا حلال.

ژلاتین ارزش غذایی بالایی ندارد و در حالی که به افرادی که استخوان آنان شکسته است، کمک می‌کند، برای کودکان در حال رشد سودمند نیست. کودکان در حال رشد به همه نوع مواد غذایی برای رشد نیاز دارند و ژلاتین کمک چندانی به استخوان‌سازی و ساخت مفاصل نمی‌کند. گاهی با تبلیغات به این اشتباه عامه دامن می‌زنند که "اگر غذای کافی نمی‌خوری، پاستیل می‌تواند آن را جبران کند"، در حالی که این امر اشتباه است.

ژلاتین در کدام موارد استفاده می‌شود؟

پودر ژلاتین یک پودر شفاف و بی‌رنگ است که از پروتئین حیوانی، عمدتاً کلاژن استخراج می‌شود. عموماً از پوست و استخوان حیوانات مانند گاو و خوک برای تولید پودر ژلاتین استفاده می‌شود. پودر ژلاتین در دمای اتاق به صورت خشک و سفت قابل نگهداری است و برای استفاده در طبخ و تهیه دسر و شیرینی های خانگی به کار می‌رود.

پودر ژلاتین برای تهیه ژله، پودینگ، کیک، روغن موتور، قرص های روغن ماشین و حتی کپسول های دارویی استفاده می‌شود. همچنین به دلیل داشتن پروتئین، می‌تواند در تقویت سلامت پوست، مو، ناخن و استخوان ها مؤثر باشد. در تهیه غذاهایی که پودر ژلاتین در آنها استفاده می‌شود، ابتدا پودر ژلاتین با آب سرد مخلوط شده و سپس در آب گرم تازه جوشیده حل می‌شود. بعد از حل شدن ژلاتین، می‌توان آن را به دیگر مواد غذایی اضافه کرد و در یخچال قرار داد تا به شکل یک ژله سفت شود.

پودر ژلاتین گاوی، نوعی پودر ژلاتین است که از پروتئین کلاژن حاصل از پوست و استخوان گاو به دست می‌آید. این نوع پودر ژلاتین بیشتر در طبخ و تهیه دسر و شیرینی های خانگی استفاده می‌شود.پودر ژلاتین گاوی به دلیل داشتن پروتئین، می‌تواند در تقویت سلامت پوست، مو، ناخن و استخوان ها مؤثر باشد. همچنین، این نوع پودر ژلاتین به دلیل داشتن پروتئین گاو، یک منبع خوب پروتئین در برنامه غذایی است و می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند.در هر صورت، برای استفاده از پودر ژلاتین گاوی، مطمئن شوید که از یک منبع معتبر و با کیفیت خریداری کنید. همچنین، افرادی که حساسیت یا آلرژی به پروتئین دارند، باید از مصرف آن خودداری کنند.

پودر ژلاتین گیاهی، یک جایگزین گیاهی برای پودر ژلاتین حاوی پروتئین حیوانی است. این نوع پودر ژلاتین از موادی مانند آگار آگار، کنجد، کنجد سفید، آلوئه ورا و گیاه کونجا به دست می‌آید. پودر ژلاتین گیاهی برای تهیه ژله‌ها، پودینگ‌ها و شیرینی‌های خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، به دلیل داشتن مواد گیاهی، پودر ژلاتین گیاهی یک جایگزین مناسب برای افرادی است که از محصولات حیوانی خودداری می‌کنند، به خصوص افراد گیاه‌خوارهستند.

پودر ژلاتین گیاهی نیز باید با آب مخلوط شده و در آب گرم حل شود. بعد از حل شدن، می‌توان آن را به دیگر مواد غذایی اضافه کرد و در یخچال قرار داد تا به شکل یک ژله سفت شود. به دلیل وجود مواد گیاهی در پودر ژلاتین گیاهی، این نوع پودر ژلاتین ممکن است به دلیل وجود گلوتن، آلرژی یا حساسیت در برخی افراد ایجاد کند. بنابراین، برای استفاده از پودر ژلاتین گیاهی، بهتر است با نظر پزشک معالج یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید.

خدابخش حکیمی-خبرنگار تحریریه جوان قدس