به گزارش قدس خراسان، بارش‌های اخیر برف در خراسان رضوی می‌تواند تأثیرات مثبت و قابل توجهی بر منابع آب زیرزمینی و سطحی این استان داشته باشد. افزایش ذخایر آب سطحی، تقویت منابع آب زیرزمینی، کاهش خطر خشکسالی، بهبود کیفیت آب و تأثیرات زیست‌محیطی، بخش مهمی از آثار بارش برف و باران در یک منطقه آب و هوایی همانند استان ماست.
برف به عنوان یک منبع آب طبیعی، در طول ذوب شدن خود در فصل بهار، به تدریج آب را به رودخانه‌ها و مخازن آبی منتقل می‌کند. این امر می‌تواند به افزایش سطح آب دریاچه‌ها و رودخانه‌ها کمک کند. به طور کلی، بارش‌ها می‌توانند نقش مهمی در مدیریت منابع آب در خراسان رضوی ایفا و به تأمین نیازهای آبی در سال‌های آینده کمک کنند؛ اما اینکه از طریق چه اتفاقی باید به استفاده بهینه از این منابع خدادادی بپردازیم، محور گزارش ماست.
پنجتن مشهد رکورددار میزان بارش برف شد
کارشناس بخش آمار اداره هواشناسی در گفت‌وگو با قدس خراسان با اشاره به ثبت نیشابور با ۲۱- و فریمان با ۲۰- درجه به عنوان سردترین شهرهای استان در دوشنبه ۲۶ آذر، گفت: ایستگاه فرودگاهی مشهد دمای ۱۵- را دوشنبه ۲۶ آذر ثبت کرد که در میان مراکز استان، سردترین مرکز در سطح کشور بوده و پس از آن، زنجان، شهرکرد و همدان دمای ۱۳- درجه و بجنورد ۱۲- درجه را ثبت کردند.
زهرا مبشری با بیان اینکه بیشترین ارتفاع برف در میان شهرستان‌های استان در فریمان با ۲۱سانتیمتر گزارش شده، افزود: بیشترین میزان بارش در سطح شهر مشهد در منطقه پنجتن با ارتفاع ۲۵ سانتیمتر به ثبت رسیده که با توجه به بارش رگباری، میزان بارش در سطح شهر مشهد متفاوت بوده است. ایستگاه فرودگاهی مشهد ۱۱، آب و برق ۸، شهرک امام علی(ع) و فرامرز عباسی ۵، شهرک امام ۱۷، قاسم آباد ۳، هدایت ۷ و بولوار نماز ۱۳ سانتیمتر را به ثبت رسانده‌اند.
وی درباره بیشترین میزان بارش در سطح استان خراسان رضوی نیز خاطرنشان کرد: بر اساس اطلاعات ایستگاه‌های باران‌سنجی استان، در ایستگاه امیرآباد با ۳۵ سانتیمتر، تیرگان ۳۳، منیدر و ارچنگان با ۳۰ سانتیمتر به ترتیب بیشترین میزان بارش برف در سطح استان گزارش شده است.
عمده بارش ارتفاعات در زمین نفوذ می‌کند
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان رضوی نیز در گفت‌وگو با قدس خراسان گفت: محاسبه بارندگی سالانه در مقایسه با بارندگی‌های درازمدت و میزان تجمع هر نوع بارش می‌تواند به بررسی وضعیت خشکسالی یا ترسالی یک منطقه کمک کند که امیدواریم با تداوم بارش‌های اخیر در مقایسه با سال گذشته، از خشکسالی خارج شویم.
غلامرضا ممدوحی با اشاره به وجود سه حالت در همه بارندگی‌ها در ارتباط با زمین و خاک افزود: بخشی از بارش تبدیل به رواناب، بخشی نفوذ در زمین و بخش اعظمی نیز تبخیر می‌شود. آن بخشی که در زمین نفوذ می‌کند، با توجه به دمای هوا، جنس زمین و دیگر عواملی که به لحاظ هیدروژئولوژی مؤثر است، مورد بررسی قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه عمده بارش‌ها در سرشاخه‌ها و ارتفاعات است که دمای هوای کمتری دارد، در نتیجه بخش اعظم آن در زمین نفوذ کرده و در جهت جریان، منابع آب زیرزمینی را تغذیه می کند.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه بارش برف و باران اخیر به چه میزان در رفع خشکسالی و کم‌آبی استان مؤثر است، خاطرنشان کرد: این مسئله به این بستگی دارد که چقدر از این برف تبدیل به رواناب شده، چه میزان به پشت سدهای آب و چه مقدار در زمین نفوذ می‌کند تا بتواند منابع آب زیرزمینی به ویژه چاه‌های آب شرب را تغذیه کند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان رضوی تأکید کرد: بیشترین خاصیت برف در زمینه نفوذ به منابع آب زیرزمینی، افزایش رطوبت خاک و هوا و تأثیر آن در تولید محصول است.
ممدوحی با اشاره به وظیفه شرکت آب در این راستا گفت: این شرکت باید بیشتر در حوزه سیلاب‌ها چاره‌اندیشی کند تا از دسترس خارج نشود که ساخت سدها در استان از جمله شوریجه در خروجی دشت مشهد در همین راستاست و کمک بسیار خوبی به مهار رواناب‌ها و سیلاب‌ها می‌کند. برف به تنهایی منجر به سیل نمی‌شود؛ بلکه همان مسئله میزان نفوذ و رطوبت آب و خاک برف بوده که برای ما و کشاورزان حائز اهمیت است.
تأثیر قابل ملاحظه‌ای در کمیت منابع آب سطحی و زیرزمینی مشاهده نمی‌شود
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی درباره تأثیر برف و بارندگی‌های اخیر بر رفع کم‌آبی و خشکسالی‌های استان گفت: بر اساس آمار و داده‌های جمع‌آوری شده از محل ایستگاه‌های منتخب آب و هواشناسی متعلق به شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، در حال حاضر میانگین بارندگی استان از ابتدای مهر ماه سال جاری تا صبح روز ۲۶ آذر ماه، ۲۹.۷ میلیمتر است.
محمود ارجمندشریف با بیان اینکه این مقدار نسبت به دوره آماری درازمدت مشابه، حدود ۱۸ درصد و نسبت به دوره آماری سال گذشته نیز، حدود ۹۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد، افزود: با وجود افزایش مقدار بارش باران و برف، متأسفانه به دلیل تداوم خشکسالی‌های اخیر و کاهش مستمر ذخایر منابع آب سطحی و زیرزمینی، تأثیر قابل ملاحظه‌ای در کمیت این منابع آبی مشاهده نمی‌شود و استان، کماکان با پدیده خشکسالی مواجه است. بنابراین مخازن ذخیره آب‌های سطحی (سدها) و زیرزمینی همچنان تهی از آب و نیازمند مدیریت جدی در مصارف ضروری است.
وی ادامه داد: باید توجه کرد پدیده خشکسالی یک پدیده اقلیمی درازمدت است و تغییرات مقطعی در مقدار بارش را نمی‌توان به‌عنوان تغییر در روند خشکسالی در نظر گرفت.
برای تأثیر بارش بر آبدهی چشمه‌ها باید تا ابتدای فصل بهار صبر کرد
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی درباره اثرگذاری برف و بارندگی‌های اخیر بر آبدهی چشمه‌های استان تأکید کرد: با توجه به آمار ارائه شده و بارش نسبتاً خوب برف در ارتفاعات، در صورت تداوم این بارش‌ها و ذوب شدن برف‌ها در فصل‌های بهار و تابستان، آبدهی چشمه‌ها بهبود و افزایش می‌یابد؛ اما برای بررسی دقیق موضوع باید تا ابتدای فصل بهار صبر کرده و بارش‌ها را رصد کنیم.
ارجمندشریف در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آب منطقه‌ای برای حفظ آب حاصل از ذوب برف‌ها چه چاره‌ای اندیشیده، گفت: با در نظر گرفتن موقعیت بارش‌ها و اینکه بیشتر بارندگی‌های اتفاق افتاده تاکنون در حوضه آبریز سدهای استان واقع شده، بنابراین بیشتر آب‌های حاصل از این بارش‌ها نیز وارد سدها و بندهای کنترلی استان می‌شوند. البته باید توجه کرد در فصل زمستان به دلیل برودت هوا، عملاً رواناب و جریان سطحی قابل توجهی در سطح زمین ایجاد نخواهد شد.
راهکارهایی برای حفظ اثرات بارش‌ها
ذخیره‌سازی منابع آب حاصل از برف یکی از راه‌های مؤثر برای مدیریت و بهره‌برداری بهینه از آب‌های حاصل از ذوب برف است و همان‌طور که در سخنان مدیران شرکت آب به آن اشاره شد، ساخت سدها در این زمینه بسیار اثرگذار است. البته با این پیش‌فرض که پس از برف اخیر روند دمای هوا به سمتی نرود که این منابع بارشی به سرعت تبخیر شوند و به پشت سدها نرسند.
ساخت مخازن در مناطق کوهستانی که بیشترین نفوذ آب در زمین را خواهند داشت، استفاده از چاله‌ها و حوضچه‌های ذخیره‌سازی در نقاط مناسب، توسعه زیرساخت‌های مناسب برای نفوذ برف و باران در زمین همچون باغ‌ها و زمین‌های زراعی، حفظ و نگهداری از جنگل‌ها و مراتع و استفاده از تکنیک‌های حفاظت از خاک مانند کشت پوششی، مالچ‌پاشی و جلوگیری از فرسایش خاک می‌توانند به حفظ رطوبت خاک و افزایش جذب آب کمک کنند. برخی از روش‌ها و تکنیک‌های ذخیره‌سازی این منابع است تا بتوان به وسیله آن‌ها بخشی از آب مورد نیاز برای شرب، کشاورزی و صنعت را
تأمین کرد.
پنجتن مشهد رکورددار میزان بارش برف شد
کارشناس بخش آمار اداره هواشناسی در گفت‌وگو با قدس خراسان با اشاره به ثبت نیشابور با ۲۱- و فریمان با ۲۰- درجه به عنوان سردترین شهرهای استان در دوشنبه ۲۶ آذر، گفت: ایستگاه فرودگاهی مشهد دمای ۱۵- را دوشنبه ۲۶ آذر ثبت کرد که در میان مراکز استان، سردترین مرکز در سطح کشور بوده و پس از آن، زنجان، شهرکرد و همدان دمای ۱۳- درجه و بجنورد ۱۲- درجه را ثبت کردند.
زهرا مبشری با بیان اینکه بیشترین ارتفاع برف در میان شهرستان‌های استان در فریمان با ۲۱سانتیمتر گزارش شده، افزود: بیشترین میزان بارش در سطح شهر مشهد در منطقه پنجتن با ارتفاع ۲۵ سانتیمتر به ثبت رسیده که با توجه به بارش رگباری، میزان بارش در سطح شهر مشهد متفاوت بوده است. ایستگاه فرودگاهی مشهد ۱۱، آب و برق ۸، شهرک امام علی(ع) و فرامرز عباسی ۵، شهرک امام ۱۷، قاسم آباد ۳، هدایت ۷ و بولوار نماز ۱۳ سانتیمتر را به ثبت رسانده‌اند.
وی درباره بیشترین میزان بارش در سطح استان خراسان رضوی نیز خاطرنشان کرد: بر اساس اطلاعات ایستگاه‌های باران‌سنجی استان، در ایستگاه امیرآباد با ۳۵ سانتیمتر، تیرگان ۳۳، منیدر و ارچنگان با ۳۰ سانتیمتر به ترتیب بیشترین میزان بارش برف در سطح استان گزارش شده است.
عمده بارش ارتفاعات در زمین نفوذ می‌کند
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان رضوی نیز در گفت‌وگو با قدس خراسان گفت: محاسبه بارندگی سالانه در مقایسه با بارندگی‌های درازمدت و میزان تجمع هر نوع بارش می‌تواند به بررسی وضعیت خشکسالی یا ترسالی یک منطقه کمک کند که امیدواریم با تداوم بارش‌های اخیر در مقایسه با سال گذشته، از خشکسالی خارج شویم.
غلامرضا ممدوحی با اشاره به وجود سه حالت در همه بارندگی‌ها در ارتباط با زمین و خاک افزود: بخشی از بارش تبدیل به رواناب، بخشی نفوذ در زمین و بخش اعظمی نیز تبخیر می‌شود. آن بخشی که در زمین نفوذ می‌کند، با توجه به دمای هوا، جنس زمین و دیگر عواملی که به لحاظ هیدروژئولوژی مؤثر است، مورد بررسی قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه عمده بارش‌ها در سرشاخه‌ها و ارتفاعات است که دمای هوای کمتری دارد، در نتیجه بخش اعظم آن در زمین نفوذ کرده و در جهت جریان، منابع آب زیرزمینی را تغذیه می کند.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه بارش برف و باران اخیر به چه میزان در رفع خشکسالی و کم‌آبی استان مؤثر است، خاطرنشان کرد: این مسئله به این بستگی دارد که چقدر از این برف تبدیل به رواناب شده، چه میزان به پشت سدهای آب و چه مقدار در زمین نفوذ می‌کند تا بتواند منابع آب زیرزمینی به ویژه چاه‌های آب شرب را تغذیه کند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان رضوی تأکید کرد: بیشترین خاصیت برف در زمینه نفوذ به منابع آب زیرزمینی، افزایش رطوبت خاک و هوا و تأثیر آن در تولید محصول است.
ممدوحی با اشاره به وظیفه شرکت آب در این راستا گفت: این شرکت باید بیشتر در حوزه سیلاب‌ها چاره‌اندیشی کند تا از دسترس خارج نشود که ساخت سدها در استان از جمله شوریجه در خروجی دشت مشهد در همین راستاست و کمک بسیار خوبی به مهار رواناب‌ها و سیلاب‌ها می‌کند. برف به تنهایی منجر به سیل نمی‌شود؛ بلکه همان مسئله میزان نفوذ و رطوبت آب و خاک برف بوده که برای ما و کشاورزان حائز اهمیت است.
تأثیر قابل ملاحظه‌ای در کمیت منابع آب سطحی و زیرزمینی مشاهده نمی‌شود
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی درباره تأثیر برف و بارندگی‌های اخیر بر رفع کم‌آبی و خشکسالی‌های استان گفت: بر اساس آمار و داده‌های جمع‌آوری شده از محل ایستگاه‌های منتخب آب و هواشناسی متعلق به شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، در حال حاضر میانگین بارندگی استان از ابتدای مهر ماه سال جاری تا صبح روز ۲۶ آذر ماه، ۲۹.۷ میلیمتر است.
محمود ارجمندشریف با بیان اینکه این مقدار نسبت به دوره آماری درازمدت مشابه، حدود ۱۸ درصد و نسبت به دوره آماری سال گذشته نیز، حدود ۹۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد، افزود: با وجود افزایش مقدار بارش باران و برف، متأسفانه به دلیل تداوم خشکسالی‌های اخیر و کاهش مستمر ذخایر منابع آب سطحی و زیرزمینی، تأثیر قابل ملاحظه‌ای در کمیت این منابع آبی مشاهده نمی‌شود و استان، کماکان با پدیده خشکسالی مواجه است. بنابراین مخازن ذخیره آب‌های سطحی (سدها) و زیرزمینی همچنان تهی از آب و نیازمند مدیریت جدی در مصارف ضروری است.
وی ادامه داد: باید توجه کرد پدیده خشکسالی یک پدیده اقلیمی درازمدت است و تغییرات مقطعی در مقدار بارش را نمی‌توان به‌عنوان تغییر در روند خشکسالی در نظر گرفت.
برای تأثیر بارش بر آبدهی چشمه‌ها باید تا ابتدای فصل بهار صبر کرد
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی درباره اثرگذاری برف و بارندگی‌های اخیر بر آبدهی چشمه‌های استان تأکید کرد: با توجه به آمار ارائه شده و بارش نسبتاً خوب برف در ارتفاعات، در صورت تداوم این بارش‌ها و ذوب شدن برف‌ها در فصل‌های بهار و تابستان، آبدهی چشمه‌ها بهبود و افزایش می‌یابد؛ اما برای بررسی دقیق موضوع باید تا ابتدای فصل بهار صبر کرده و بارش‌ها را رصد کنیم.
ارجمندشریف در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آب منطقه‌ای برای حفظ آب حاصل از ذوب برف‌ها چه چاره‌ای اندیشیده، گفت: با در نظر گرفتن موقعیت بارش‌ها و اینکه بیشتر بارندگی‌های اتفاق افتاده تاکنون در حوضه آبریز سدهای استان واقع شده، بنابراین بیشتر آب‌های حاصل از این بارش‌ها نیز وارد سدها و بندهای کنترلی استان می‌شوند. البته باید توجه کرد در فصل زمستان به دلیل برودت هوا، عملاً رواناب و جریان سطحی قابل توجهی در سطح زمین ایجاد نخواهد شد.
راهکارهایی برای حفظ اثرات بارش‌ها
ذخیره‌سازی منابع آب حاصل از برف یکی از راه‌های مؤثر برای مدیریت و بهره‌برداری بهینه از آب‌های حاصل از ذوب برف است و همان‌طور که در سخنان مدیران شرکت آب به آن اشاره شد، ساخت سدها در این زمینه بسیار اثرگذار است. البته با این پیش‌فرض که پس از برف اخیر روند دمای هوا به سمتی نرود که این منابع بارشی به سرعت تبخیر شوند و به پشت سدها نرسند.
ساخت مخازن در مناطق کوهستانی که بیشترین نفوذ آب در زمین را خواهند داشت، استفاده از چاله‌ها و حوضچه‌های ذخیره‌سازی در نقاط مناسب، توسعه زیرساخت‌های مناسب برای نفوذ برف و باران در زمین همچون باغ‌ها و زمین‌های زراعی، حفظ و نگهداری از جنگل‌ها و مراتع و استفاده از تکنیک‌های حفاظت از خاک مانند کشت پوششی، مالچ‌پاشی و جلوگیری از فرسایش خاک می‌توانند به حفظ رطوبت خاک و افزایش جذب آب کمک کنند. برخی از روش‌ها و تکنیک‌های ذخیره‌سازی این منابع است تا بتوان به وسیله آن‌ها بخشی از آب مورد نیاز برای شرب، کشاورزی و صنعت را
تأمین کرد.
نظر شما