این در شرایطی است که تداوم پدیده خشکسالی، مشکلات فراوانی را برای اقتصاد شهرستان گناباد از جمله مناطق روستایی ایجاد کرده و موجب افزایش بیکاری و مهاجرت از این مناطق به نقاط شهری آن و نیز دیگر شهرستان های خراسان رضوی و کشور شده است.

این در حالی است که قدمت گناباد و قرنها تجربه مردم این دیار در مقابله با کم‌آبی و خشکسالی، سبب ساز ایجاد فرهنگی جذاب از همزیستی فکورانه مردم این منطقه با کویر شده است که نمودهای عینی آن هنوز قابل مشاهده است.

از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی شناخته شده در گناباد ۱۴۵ مورد در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و ۱۷۶ اثر برای بازدید گردشگران دایر است، که گل سرسبد آنها «قنات قصبه» به عنوان تنها اثر ثبتی استان خراسان رضوی در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو است.

آثار تاریخی این منطقه قابلیت‌های مهم و بسترساز توسعه گردشگری هستند که توجه شایسته به آنها می تواند به کمک اقتصاد کشاورزی آسیب دیده از خشکسالی این منطقه آمده و رونقی پایدار در این سامان ایجاد کنند.

اقامتگاه‌های بوم‌گردی ظرفیت توسعه گردشگری روستایی

ظرفیت‌های بومی و محلی نظیر اقامتگاههای بوم گردی و مشارکت های محلی و منطقه ای، ارکان مهم توسعه و رونق صنعت گردشگری و به تبع آن رونق منطقه ای محسوب می شوند.

شهرستان گناباد با برخورداری از ۱۵ اقامتگاه بوم گردی که بیش از ۸۰ درصد آن در مناطق روستایی فعال است از مناطق پیشگام در راه اندازی اقامتگاه های بوم گردی خراسان رضوی و همچنین جزو مناطق برخوردار از بیشترین اقامتگاه در این استان است.

یک کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری جنوب خراسان رضوی گفت: توسعه اقامتگاههای بوم گردی نقش موثری در رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال پایدار در بخش گردشگری دارد و از بهترین راههای کسب درآمد، توسعه گردشگری در روستاها و جلوگیری از مهاجرت محسوب می شود.

مهدی ذوالفقاری ادامه داد:‌ توسعه اقامتگاه های بوم گردی به دلیل بهره گیری از مشارکت جامعه محلی و توجه به مسائل اجتماعی و فرهنگی منطقه ای نویدبخش اشتغال پایدار در بخش گردشگری است و ظرفیتهای کهن تاریخی، فرهنگی و مذهبی و اجتماعی مناطق شهری و روستایی گناباد فرصتهای خوبی در این زمینه فراهم کرده است.

وی افزود: با توجه به مشکلات ناشی از تداوم طولانی مدت پدیده خشکسالی و افزایش مهاجرت از مناطق روستایی گناباد، ایجاد اقامتگاههای بوم گردی علاوه بر اشتغال پایدار کاهش مهاجرت را به دنبال دارد.

گردشگری، عامل مهم رونق اقتصادی در طرح آمایش گناباد

پس از ثبت‌ قنات قصبه گناباد به عنوان نخستین اثر استان در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو، هفت سال پیش، موضوع گردشگری این شهرستان وارد مرحله جدیدی شد و افزایش سهم این شهرستان در صنعت گردشگری کشور و جذب گردشگران داخلی و خارجی مورد توجه خاص مسوولان قرار گرفت.

ثبت نظام زراعت زعفران مبتنی بر آبدهی قنات روستای «سنو» از توابع بخش «کاخک» گناباد به عنوان سومین میراث جهانی کشاورزی ایران در سال ۱۳۹۸ در سازمان خواروبار ملل متحد (فائو) حاکی از قابلیت های مهم گردشگری روستایی این شهرستان و نشان دهنده ظرفیت غنی گناباد در تولید این محصول کشاورزی است.

بر این اساس گردشگری در سنوات اخیر به عنوان عامل مهم توسعه و رونق اقتصادی در طرح آمایش شهرستان گناباد مورد توجه قرار گرفته است.

یک کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری گناباد اظهار داشت: با توجه به ظرفیت‌ها و جاذبه‌های تاریخی و گردشگری این شهرستان توسعه گردشگری روستایی ضرورت و زیربنای رونق اقتصادی و موجب جلوگیری از مهاجرت روستاییان به مناطق شهری است.

علیرضا شناسایی افزود: توسعه گردشگری روستایی علاوه بر معرفی جاذبه تاریخی روستاها در اشتغال پایدار و جلوگیری از مهاجرت به مرکز شهر یا دیگر نقاط کشور نقش موثری دارد.

فرماندار گناباد نیز گفت: رونق اقتصادی مناطق شهری و روستایی این شهرستان نیازمند توجه و تقویت صنعت گردشگری است.

رضا نصیری افزود: با توجه به خسارت های استمرار خشکسالی و کمبود منابع آبی بر بخش های کشاورزی و حتی بخش صنعت این شهرستان، تقویت زیرساخت های گردشگری در بخش های گوناگون و به خصوص بومگردی‌ها و اقتصاد محلی و گردشگری روستایی می تواند به عنوان یک مزیت مهم مورد توجه قرار بگیرد.

وی ادامه داد: در طرح آمایش گناباد، گردشگری و میراث فرهنگی مهمترین مزیت رونق اقتصادی این شهرستان معرفی شده است و باید از ظرفیت جاذبه های تاریخی و پتانسیل های گردشگری و توسعه زیرساخت های این بخش برای رونق اقتصادی گناباد بهره گرفت.

ظرفیت روستایی گناباد برای ثبت به عنوان دهکده جهانی

انتخاب بهترین دهکده گردشگری در فهرست دهکده های جهانی از سال ۲۰۲۱ توسط سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) دنبال می‌شود و هدف از این اقدام تبدیل گردشگری به محرک توسعه روستایی و رفاه روستاییان است.

تاکنون بیش از ۷۰ روستا از ۴۰ کشور به عنوان بهترین دهکده‌های جهانی گردشگری معرفی شده‌اند که جمهوری اسلامی ایران نیز با ثبت «کندوان» به این مجموعه اضافه شده است.

مدیرکل گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم پیش از این به ایرنا گفته بود که روستاهای نقاط مختلف کشور و از جمله شهرستان گناباد، علاوه بر تاریخ و فرهنگ غنی،‌ آداب و رسوم کهن خود را حفظ کرده اند و از ظرفیت خوبی برای توسعه و رونق صنعت گردشگری برخوردارند.

سیدمحمد فاطمی افزود: ۱۰۰ روستای کشور با توجه به ظرفیت‌های تاریخی و فرهنگی خود قابلیت تبدیل به دهکده‌های جهانی گردشگری را دارند و ظرفیت های این روستاها برای ارایه به سازمان جهانی گردشگری برای ثبت در فهرست دهکده‌های جهانی در دست بررسی و تهیه است.

وی ادامه داد: تاکنون تنها روستای «کندوان» استان آذربایجان شرقی به عنوان دهکده جهانی در فهرست سازمان جهانی گردشگری ثبت شده است و روستاهای شهرهای جنوب استان خراسان رضوی و از جمله شهرستان گناباد از قابلیت های زیادی برای ثبت به عنوان دهکده جهانی برخوردارند.

سفال‌گری «مند» گناباد مصداق رونق گردشگری روستایی

سفالگری از صنایع دستی و هنرهای اصیل کشور است که با گذشت هزاران سال از عمر آن، در برخی مناطق مانند گناباد نه تنها به فراموشی سپرده نشده است بلکه همچنان به عنوان نمادی از هویت، خلاقیت و سختکوشی مردم این منطقه نقش آفرینی می‌کند.

به گزارش ایرنا، بررسی های باستان شناسی در شهرستان گناباد، حکایت از آن دارد که دست‌کم از هزاره سوم پیش از میلاد، یعنی از پنج هزار سال پیش سفالگری در این منطقه و به خصوص روستای «مند» (MEND) از توابع بخش مرکزی گناباد رواج داشته است.

از مجموع ۱۵ رشته فعال صنایع‌ دستی شامل پارچه‌بافی، نمدمالی، گلیم‌بافی، سفالگری، معرق، منبت‌کاری، سبدبافی، چاقوسازی، آهنگری و غیره که همچنان در گناباد زنده مانده و عده ای به تولید در این صنایع اشتغال دارند، می توان گفت که سفالگری از قدمت و جایگاهی ویژه برخوردار است.

یکی از هنرمندان و پیشکسوتان سفالگری گناباد که بیش از ۴۰ سال در این حرفه فعالیت داشته است، به خبرنگار ایرنا گفت: بازاریابی و حضور بیشتر در بازارهای داخلی و خارجی، ضرورت توسعه هنر سفالگری این شهرستان است.

هادی توسلی اظهار کرد:‌ هنر سفالگری در واقع نمادی از فرهنگ و هویت این منطقه است و باید بیش از پیش به مردم و گردشگران داخلی و خارجی معرفی شود.

یک کارشناس مسوول میراث فرهنگی و گردشگری گناباد گفت: سفال مند این شهرستان، از منحصربه فردترین سفالینه های کشور است که نشان از اصالت فرهنگی و تمدن کهن خراسان دارد.

امان الله نوروزی اظهار داشت: انواع سفال های پراکنده در سطح محوطه های باستانی و لایه تمدنی منطقه، حاصل از کاوش های باستان شناسی شاهدی بر این مدعاست.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: با توجه به قابلیت های گناباد در زمینه تولید صنایع دستی و از جمله سفالگری، هر خانه روستایی این شهرستان قابلیت تبدیل به یک کارگاه صنایع دستی را دارد.

سیدجواد موسوی افزود: وجود صنایع دستی متعدد و متنوع و به خصوص تولید سفال در روستای مند با سابقه چند هزار ساله، از جمله قابلیت های مهم گردشگری گناباد است.

وی بیان کرد: ثبت ملی روستای مند گناباد نه تنها موجب حمایت از اشتغال هنرمندان سفالگر می شود، بلکه زمینه‌ جذب گردشگران و ایجاد و برگزاری مراکز آموزش هنر سفالگری در منطقه را فراهم کرده و رونق می بخشد.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به قابلیت های متنوع گناباد در زمینه تولید صنایع دستی، مناطق شهری و روستایی این شهرستان از قابلیت خاصی برای توسعه اصولی رشته های صنایع دستی برخوردار هستند و باید با حمایت مسوولان مرتبط کارگاه های صنایع دستی و تولید سفال در این مناطق گسترش یابد.

موسوی با اشاره به ظرفیت های خاص فرهنگی و جاذبه های تاریخی و گردشگری گناباد افزود: این شهرستان با برخورداری از قنات جهانی قصبه به عنوان تنها اثر ثبت شده خراسان رضوی در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو، از نقاط مستعد برای جذب گردشگر داخلی و خارجی به شمار می رود.