تنفس در هوای آلوده می‌تواند باعث طیفی از علائم تنفسی شود؛ اما اغلب افراد معمولاً در مورد علائم نورولوژیکی ناشی از هوای آلوده صحبتی نمی‌کنند، مانند سردرد.
هوایی که این روزها تنفس می‌کنیم به دلیل وجود انواع آلاینده‌ها سالم و تازه نیست. مواد شیمیایی سمی و دودهای سنگین می‌توانند ما را مستعد سردرد کنند. حتی یک ماده شیمیایی که بو دارد؛ اما سمی نیست (مثل گاز فاضلاب) هم می‌تواند باعث سردردی شدید در برخی از افرادی که سابقه میگرن دارند بشود.
افرادی که مرتباً دچار سردرد می‌شوند در روزهایی که هوا آلوده است و کیفیت پایینی دارد دچار سردردهای شدیدی می‌شوند. ترکیبی از مواد شیمیایی که به طور مرتب از ترافیک و صنایع منتشر می‌شود می‌تواند سینوس‌های فرد را تحریک کرده و سردردهایش را تشدید کند.
تنفس در مواد شیمیایی صنعتی در محیط خانه نیز می‌تواند ایجاد سردرد کند و آلودگی هوا تنها یکی از بسیار فاکتورهای محیطی است که می‌توانند علائم را در افراد مستعد سردرد بدتر کنند.
 

خیلی از آلاینده‌های هوا می‌توانند باعث سردرد شوند

دانشمندان دریافته‌اند اثرات قرارگرفتن در معرض دود ناشی از آتش‌سوزی جنگل‌ها بر سلامت انسان‌ها در خیلی از کشورها طی سال‌های اخیر بیشتر شده است.
تمام انواع آتش‌ها دودی آزاد می‌کنند که حاوی کربن مونوکسید، کربن‌دی‌اکسید و ذرات معلق (PM) است. بسته به منبع آتش، چیزی که در حال سوخت است و میزان داغی آتش، دود می‌تواند حاوی مواد شیمیایی و آلاینده‌های خطرناک دیگری نیز باشد.
ذرات معلق موجود در دود آتش‌ها و اگزوز دیزل، اجازه می‌دهد مواد شیمیایی مضر برای مدت‌زمان طولانی‌تری در هوا بمانند و در نتیجه افراد بیشتر در معرض باشند و دچار علائم شوند. ذرات معلق حتی وقتی که آتشی در آن نزدیکی نیست در هوا وجود دارند، بنابراین تنفس برخی از ذرات طبیعی است؛ اما زمانی که احتراقی وجود دارد، ذرات معلق می‌توانند حامل مواد شیمیایی مانند بنزن و تولوئن باشند که دارای اثرات سمی‌اند.
مولفه‌های اصلی ذرات معلق شامل آمونیاک میکروسکوپیک، سدیم کلراید، کربن سیاه، سولفات، غبار معدنی و آب می‌شود. تحقیقات دریافته قرارگرفتن در معرض ذرات معلق ریز (PM2.5) می‌تواند مستقیماً احتمال میگرن را افزایش دهد.
قرارگرفتن در معرض ذرات معلق درشت (PM10) نیز همراه با دیگر آلاینده‌های هوا می‌تواند باعث سردرد شود. در تایپه و سئول محققان دریافتند افزایش سطح PM10 و کربن مونوکسید و نیتروژن دی‌اکسید و ازن در سطح زمین، هر یک مستقلاً می‌توانند باعث افزایش تعداد مراجعه افراد به اورژانس به دلیل سردرد شوند.
 

کیفیت هوا چگونه عاملی برای سردرد است؟

کارشناسان همچنان در حال مطالعه روی این مسئله هستند که کیفیت هوا چگونه می‌تواند باعث سردرد شود یا آن را تشدید کند. این احتمال وجود دارد که برخی از آلاینده‌های هوا بتوانند مسیرهای عصبی درگیر در فرایند میگرن را فعال کنند. یا شاید هم سردرد مربوط به التهاب ناشی از آلودگی در مغز باشد.
اگر نسبت به بوها حساسیت دارید، سردرد شما مستقیماً ناشی از تحریک عصب‌های بویایی هستند که پشت بینی را به مغزتان مرتبط می‌کنند. دیگر مواد شیمیایی مانند نیتریک اکسید نیز می‌توانند باعث واکنش سرخرگی در مغز شوند که نتیجه‌اش انقباض یا انبساط سریع رگ‌های خونی مغز است. این اثر می‌تواند سردرد ایجاد کند و در مواردی که فرد در معرض کربن مونوکسید قرار می‌گیرد نیز چنین اتفاقی می‌افتد.
هرچند برای تعیین اثرات خاص مربوط به آلاینده‌ها به مطالعات گسترده‌تری نیاز است؛ اما تاکنون اطلاعات به‌دست‌آمده آن‌قدر کافی هستند که توصیه کنیم اگر مستعد سردرد هستید مواردی را بیشتر رعایت کنید. کیفیت ضعیف هوا می‌تواند با یک اختلال سردردی که در حال حاضر وجود دارد تعاملاتی داشته باشد؛ بنابراین افرادی که میگرن دارند در روزهای آلوده باید بیشتر مراقب باشند.
به نظر می‌رسد هر چه بیشتر در معرض آلاینده‌های هوا باشید، بیشتر احتمال دارد دچار سردرد شوید یا سردرد فعلی‌تان تشدید شود.
فعالیت بدنی در بیرون وقتی کیفیت هوا پایین است نیز می‌تواند احتمال سردرد را افزایش دهد.
علائم سردردهای مرتبط با آلودگی هوا تقریباً شبیه سردردهایی است که فرد اغلب تجربه می‌کند. کسی که میگرن دارد ممکن است این علائم را در هوای آلوده داشته باشد:
. سردرد شدید
. تهوع
. حساسیت به نور و صدا

در روزهای گرم اثرات آلودگی هوا بدتر است

مطالعات نشان داده‌اند در روزهایی که دمای هوا بیشتر است، آلودگی هوا بیشتر احتمال دارد که باعث سردرد شود.
طبق یافته‌ها، یک آلاینده بخصوص یعنی سولفور دی‌اکسید، عاملی است که می‌تواند احتمال بروز سردرد در روزهای آلوده و گرم را بیشتر کند (۲۲ درجه و بالاتر).
محققان نقش ازن سطح زمین را نیز بررسی کرده‌اند و نتیجه اینکه این آلاینده نیز در روزهای گرم و آفتابی به سطح ناسالمی می‌رسد و می‌تواند باعث سردرد شود. ازن دومین آلاینده در روزهای گرم است. یعنی تنها زمانی در هوای سطح زمین شکل می‌گیرد که نور خورشید، ترکیبات آلی فرار و نیتروژن دی‌اکسید وجود دارد.
اوزون زمانی که به طور طبیعی در لایه بالایی اتمسفر و دور از تنفس انسان قرار دارد «خوب» محسوب می‌شود، اما وقتی آلاینده‌های صنعتی با نور خورشید واکنش می‌دهند، اوزون می‌تواند در سطح زمین هم ظاهر شود.
قرارگرفتن در معرض ازن باعث سردرد شده و آلرژی‌های فصلی را نیز تشدید می‌کند.
 

برای موارد غیرضروری بیرون نروید

هر وقت که می‌خواهید بیرون بروید کیفیت هوا را چک کنید و اگر اجباری در کار نیست؛ اما هوا آلوده است بیرون نروید. شاخص کیفیت هوا زیر ۱۰۰، سالم و قابل‌قبول محسوب می‌شود.
وقتی شاخص کیفیت هوا حدود ۱۵۰ می‌شود خیلی از افراد ممکن است متوجه علائمی شود. افرادی که نسبت به کیفیت هوا حساس‌ترند علائم مربوط به پایین‌بودن کیفیت هوا را تجربه می‌کنند. این افراد در چنین شرایطی حساس‌تر از بقیه‌اند:
. کسانی که بیماری قلبی یا ریوی دارند
. افرادی که دیابت دارند
. سالمندان
. افراد زیر ۱۸ سال
وقتی شاخص کیفیت هوا ۱۰۰ و بالاتر است، افراد حساس باید فعالیت‌های بیرون خود را چه از نظر مدت‌زمان و چه از لحاظ شدت محدود کنند.
وقتی شاخص کیفیت هوا به مرحله «ناسالم برای همه» می‌رسد، افراد زیادی ممکن است دچار عوارض جانبی و اثرات آلودگی هوا شوند. در این شرایط فرقی نمی‌کند چه سوابق پزشکی یا سلامتی دارید و حساس هستید یا نه به هر صورت در این روزها باید تاحدامکان بیرون نروید و مدت‌زمان و فعالیت‌های بیرون خود را کاملاً محدود کنید. سردرد تنها یکی از علامت‌هایی است که به شما نشان می‌دهد باید بیشتر مراقب باشید و در خانه بمانید.

منبع: تبیان