قدس؛ رجب طیب اردوغان از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۴ نخست وزیر ترکیه و از آن زمان تاکنون رئیس جمهور ترکیه بوده است. او در طول دو دهه رهبری خود در ترکیه، طی مراحل مختلف، از رهبری با رویکرد دموکراتیک به رهبری با رویکرد استبدادی و منفعت طلب تغییر چهره داد به طوری که به نوشته گاردین، از نقطه نظر لیبرال دموکراسی، او از بد به بدتر تغییر موضع داد.
این که چگونه اردوغان توانست از کمبودها و شکاف‌های موجود در کشورش، و وفاداری بی‌پرده بخش بزرگی از مردم ترکیه برای انباشت قدرت نه برای حزب و دولتش که برای خودش بهره برداری کند موضوع قابل تاملی است.
وقتی به یک سیاستمدار پوپولیست فکر می‌کنید، چه چیزی به ذهنتان می‌رسد؟ به احتمال زیاد، کسی که "برای مردم نطق غرا می‌کند، در به کاربردن واژه‌ها از عبارات تهاجمی استفاده می‌کند، در گفتمان خود حس ملی گرایی، میهن پرستی (یا هر دو) را برای جلب حمایت بیشتر به کار می برد و ممکن است از ابزارهای دموکراتیک برای تغییر وجهه خود آنطور که مناسب می بیند استفاده کند.
پوپولیسم معاصر بر پنج مفهوم کلیدی استوار است. اولین مورد نخبه ستیزی و معرفی خود به عنوان بخشی از «مردم» که معمولاً از طبقه متوسط به پایین هستند، دومین مورد ایجاد ذهنیت «ما در برابر آنها» است. یکی از تمایزهای مهم بین پوپولیسم و سایر پدیده های سیاسی این است که پوپولیست ها جامعه خود را با یک تهدید قریب الوقوع – واقعی یا خیالی – به تصویر می کشند و برای آنها تنها راه محافظت از جامعه خود این است که یک گروه (ما) شوند و با هر چیزی که ممکن است، به «آنها» حمله کنند.
سوم، ساده سازی مسائل است. وقتی به پوپولیست‌ها، نگاه می‌کنیم، افرادی مواجه می شویم که مشکلات پیچیده را ساده می‌کنند و آنها را برای عموم مردم با استفاده از زبان ساده و شعارهای به یاد ماندنی قابل هضم می‌کنند.
چهارمین ویژگی وطن پرستی است که گاهی تشخیص آن از ناسیونالیسم بسیار دشوار است و در نهایت داشتن کاریزما، که برخی آن را ویژگی بارز پوپولیسم می دانند که با داشتن کاریزما، یک رهبر پوپولیست، نه یک سیاستمدار، بلکه در نقش چوپانی است که گله خود را به هر کجا که بخواهد هدایت می‌کند.
بررسی رفتار رئیس‌جمهور ترکیه و یادداشت‌برداری از ویژگی‌های وی، به پرونده‌ای جذاب تبدیل می‌شود که ما از یک سیاستمدار پوپولیست انتظار داریم.
مروری بر خصوصیات اخلاقی و مواضع اردوغان در طی سالیان اخیر در قبال مردم کشورش و پناهجویان سوری، حاوی نشانه هایی از یک پوپولیست سرسخت است.
تحلیلگران در پژوهشی که بیش از ۶۱۵ سخنرانی اردوغان را از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ مورد بررسی قرار داده است، به این نتیجه رسیده اند که اردوغان برای توجیه موضع خود در مورد مهاجرت و پناهندگان، به شدت به "تخیل عثمانی/اسلامی مبتنی بر تاریخ و گذشته ترکیه" متکی است. به عنوان مثال، اردوغان علناً توضیح داده است که خداوند با هجوم پناهجویان سوری به ترکیه پاداش می دهد. نه تنها این، بلکه رئیس جمهور ترکیه آنها را "برادران" خود می داند. اردوغان در تلاش برای گره زدن تاریخ ترکیه و سوریه، مدعی می شود که روابط مردم دو کشور با پیوندهایی در طول قرن ها ایجاد شده و آنها بیش از ۱۰۰۰ سال در ارتباط بوده اند.
همانطور که مشاهده می شود، اردوغان به جای انتقاد از پناهندگان سوری، آنها را فرصتی برای پیشبرد برنامه خود دانست و آنها را به عنوان نعمتی از جانب خداوند تفسیر می‌کند.
اردوغان یکی از عجیب ترین سیاستمداران ترکیه
اردوغان یکی از عجیب ترین سیاستمدارانی است که طی یک قرن اخیر در ترکیه به قدرت رسیده است؛ رویکرد و روش او در دنیای سیاست مبتنی بر استبداد و محاسبه‌گری آمیخته به بی ملاحظه‌گی است.
نگاهی اجمالی به رویکرد اردوغان طی سالهای اخیر حاکی از آن است که ایدئولوژی اردوغان هرچند سال یکبار تغییر می‌کند و اینطور به نظر می‌رسد که او در طی مسیر و بر اساس شرایط موجود نقشه راه خود را تعیین می‌کند اما برخی کارشناسان بر این باورند که اساسا اردوغان فاقد ایدئولوژی مشخص است و حرکت او بر مبنای حفظ قدرت شکل می‌گیرد؛ ویژگی که در کنار داشتن نفوذ کلام بالا او را به عنوان یک سیاستمدار پپوپولیست قدرتمند و فرصت طلب معرفی می‌کند.
نداشتن ایدئولوژی اردوغان را به سیاستمداری بدون اصول، بدون برنامه و ایدئولوژی روشن و مشخص تبدیل کرده است که روزی یار غار و روز دیگر دشمن شماره یک بشار اسد می‌شود.
اردوغان و زندگی در لحظه اکنون
اردوغان اما مثل بسیاری دیگر از رهبران پوپولیست جهان که در لحظه اکنون زندگی می‌کنند، خلق و خویی متغیر و عجیب دارد؛ خلق و خویی که بر اساس شرایط و موقعیت تغییر می‌کند. رفتارهای عجیب او در مواجهه با مردم، خبرنگاران و حتی مقامات سایر کشورها طی سالهای اخیر گویای این مسئله است؛ رفتار او در نشست اقتصادی داووس در سال ۲۰۰۸ و ترک محل سخنرانی بعد از یک چالش کلامی با پرز رئیس جمهور رژیم صهیونیستی از نمودهای بارز این مسئله است.
درواقع اردوغان تلاش کرده است تا خود را به عنوان سیاستمداری با ویژگی‌های کاریزماتیک معرفی کند که منافع ملی کشورش را سرلوحه کار خود قرار می دهد و به واسطه شناخت کافی از صحنه سیاست، نحوه همراه شدن با تحولات را به خوبی می‌داند و بر همین مبنا تلاش می‌کند در جایی بایستد که برایش پیروزی آفرین باشد.
سیاستمداری دمدمی مزاج یا نیازمند به دشمن فرضی
روابط دوره‌ای و توام با دوستی و دشمنی آنکارا در زمان تصدی گری اردوغان با غرب، آمریکا و ناتو تا قبرس، مصر، اسرائیل، سوریه، ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس که باعث شده از او به عنوان یک سیاستمدار دمدمی مزاج یاد شود اما مبتنی بر یک واقعیت مهم است؛ اردوغان مانند بسیاری دیگر از سیاستمداران پوپولیست نیازمند داشتن یک دشمن خارجی است؛ دشمنی که به زعم او برای بسیج افکار عمومی داخل کشورش نیاز مبرمی به داشتن یا پدیدآوردن آن دارد.
رویکرد متناقض و پارادوکس گونه اردوغان را به وضوح می‌توان در موضع گیری‌های او در پرونده قتل جمال خاشقچی و روابط با بن سلمان و نسل کشی اخیر در غزه و ادامه روابط اقتصادی و تجاری با تلاویو، مشاهده کرد.
ترکیه بزرگترین زندان روزنامه نگاران و نویسندگان
اردوغان اما از منظر مخالفانش دیکتاتوری مستبد تلقی می شود که نه تنها مخالفانش را سرکوب کرده که در مسیر رسیدن به قدرت حتی به هم پیمانان، دوستان و هم حزبی‌هایش هم رحم نکرده است؛ رویکردی که به نوشته گاردین او را تنهاتر از قبل کرده است.
رویکرد مبتنی بر سرکوبِ اردوغان در قبال مخالفانش، از جمله گروه‌های فعال در زمینه حقوق زنان، چپ گراها، دانشجویان و طبقه متوسط سکولار ترکیه، این کشور را به بزرگترین زندان روزنامه نگاران، نویسندگان و فیلم سازان تبدیل کرده است. این رویکرد بعد از کودتای سال ۲۰۱۶ در ترکیه تشدید هم شد و شیوه مواجهه اردوغان باعث شد حتی نزدیک ترین متحدان سیاسی اردوغان نیز از او دور شوند و تا جایی پیش رفت که حزب عدالت و توسعه اکثریت مطلق خود را در پارلمان ترکیه از دست داد.
چنانکه که وبسایت عرب ویکلی می‌نویسد، اردوغان در تمام زندگی سیاسی خود در آرزوی قدرت بود، علاوه بر این، مانند همه رهبرانی که شهوت قدرت داشتند، حتی پس از اینکه قدرت را به دست آورد، هر چه می توانست برای به دست آوردن قدرت بیشتر انجام داد؛ علی رغم اینکه اینرویکرد، پیامدهایی برای پیروانش داشته باشد.
نظر شما