"آزمون بورد" یا دانشنامه تخصصی و فوق‌تخصصی پزشکی که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل ارتقای حرفه‌ای پزشکان در کشور شناخته می‌شود، مهم‌ترین مرحله انتخاب اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور به شمار می‌رود.
در برخی موارد، آزمون‌های بورد با مشکلاتی مانند ناعادلانه بودن یا فروش سؤالات آزمون بورد در فرآیندهای ارزیابی مواجه شده برای مثال به تازگی تعدادی از پزشکان خبر دادند که مستنداتی در خصوص "فروش سؤالات آزمون بورد" در برخی رشته‌ها از جمله مغز و اعصاب در دست دارند و برخی از پزشکان در کانال‌های تلگرامی اقدام به فروش این سؤالات پیش از برگزاری آزمون کرده‌اند!
قطعاً دستکاری در آزمون بورد و فروش سؤالات، موجب ایجاد رویه‌ای بسیار خطرناک برای ورود افراد بدون صلاحیت علمی در رشته‌های تخصصی پزشکی به عنوان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی و در نهایت ایجاد اخلال جدی در فرایند آموزشی این دانشگاه‌ها و مفاسد بعدی است.
این مشکل که از چند دهه پیش در دانشگاه‌های پزشکی کشور آغاز شد، از جمله فروش سؤالات و دادن آن‌ها به رزیدنت‌ها به‌طور غیررسمی، در نهایت منجر به بروز ناعدالتی‌هایی در انتخاب افراد شایسته برای جذب هیئت علمی و افزایش فساد در فرآیند جذب پزشکان متخصص شده است.
این مسائل به‌ویژه در رشته‌های خاص، مانند جراحی‌ها، شدت بیشتری داشته و موجب شده افراد ضعیف یا کسانی که با استفاده از روابط خاص به سمت هیئت علمی دانشگاه‌ها راه پیدا می‌کنند، جایگزین افراد شایسته شوند.
این روند در نهایت منجر به ایجاد تیم‌های خاص در دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها می‌شود که هدف اصلی آن‌ها، کسب قدرت و موقعیت‌های مدیریتی برای خودشان است. در این بستر، افرادی که به‌طور غیررسمی از و با خرید سؤالات آزمون‌های بورد، از مسیر علمی به قدرت می‌رسند و در بسیاری از مواقع، زمینه‌ساز فسادهای گسترده‌تری در سیستم‌های آموزشی و درمانی کشورمان می‌شوند.
به‌طور خاص، در حال حاضر در برخی از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشورمان، این فساد به حدی رسیده که برخی پزشکان و استادان برای حفظ موقعیت‌های خود، اقدام به فروش سؤالات آزمون بورد به داوطلبان مدنظر خود می‌کنند.
فراهم شدن این بستر و یکدست شدن افراد جذب شده به عنوان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، سبب شده که برخی پزشکان با ایجاد روابط مالی با شرکت‌های تجهیزات پزشکی و استفاده از این روابط برای انجام جراحی‌های غیرضروری به‌منظور سودآوری بیشتر، سلامت بیماران را به خطر بیندازند.
نتیجه این روند، از دست رفتن اعتماد مردم به سیستم سلامت کشور و کاهش کیفیت خدمات درمانی و ناامیدی پزشکانی است که از سطح علمی بالایی برخوردارند و باید در جایگاه‌های شایسته قرار بگیرند اما فروش سؤالات آزمون بورد به افراد خاص، موجب سرخوردگی شدید این گروه از پزشکان می‌شود.
در این شرایط، نه تنها پزشکان شایسته از فرآیندهای علمی کنار می‌روند، بلکه سلامت بیماران نیز به شدت به خطر می‌افتد.
جراحی‌های غیرضروری ستون فقرات نمونه‌ای از این تخلفات است که در پی ایجاد این فضای مسموم در دانشگاه‌های علوم پزشکی و تنها به‌خاطر منافع مالی و تقسیم سود یا دریافت پورسانت از شرکت‌های فروش تجهیزات پزشکی انجام می‌شود.
در این راستا و برای بررسی ابعاد این رویه خطرناک در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشورمان با دکتر سید محمود رمک‌هاشمی؛ متخصص جراحی مغز و اعصاب گفت و گو کرده ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
به تازگی مستنداتی دال بر فروش سؤالات آزمون بورد در رشته مغز و اعصاب منتشر شده است؛ آیا شما هم در جریان این موضوع قرار دارید؟
بنده که در سال ۷۲ فارغ التحصیل شدم، دانشگاه من را خواست و برای هیئت علمی آنجا مصاحبه دادم؛ در دانشگاه ایران، من در بیمارستان فیروزگر بودم و از همان اوایل چهار پنج سال اولی که آنجا بودم، شاهد مسئله "فروش سؤالات" بودیم یعنی من می‌دانستم که این اتفاق در دانشگاه می‌افتد.
مدیر گروه در آن زمان یکی از پزشکان بود که بعداً حتی با او درگیری لفظی هم پیدا کردم و من پشت تلفن به او گفتم برای چی این کار را(فروش سؤالات) می‌کنی و سؤالات به رزیدنت‌ها داده می‌شود؟! چون با چنین کاری، حق دیگران ضایع می‌شود.
در امتحانات بورد تخصصی از خیلی از استادان را دعوت می‌کنند که بیایند و سؤالات را طراحی کنند و استادان سؤالات را گوش و تایید می‌کنند؛ بعد آن سوال می‌رود در بانک سوالات؛ برای طراحان سؤالات، قرنطینه‌ای انجام نمی‌گیرد و به مدت سه روز پزشکان سوال طرح می کنند و به خانه می‌روند و چند روز بعد امتحان برگزار می‌شود.
وضعیت امتحانات به شکلی بود که سؤالات امتحانی به بانک سوالات اضافه می‌شد و این فرآیند به‌طور غیررسمی انجام می‌شد. این موضوع حتی در دوره‌های بعدی هم ادامه داشت و سؤالات را به‌راحتی در اختیار شرکت‌کنندگان قرار می‌دادند.
این مسائل موجب شد که فساد و ناعدالتی در سیستم آموزشی دانشگاه گسترش یابد حتی در سال‌های بعد، "آقای پزشکیان" که وزیر بهداشت وقت دولت خاتمی به دلیل این مشکلات، استیضاح شد و یکی از دلایل استیضاح او، همین فروش و خرید سوالات امتحانی بود که به‌طور غیرقانونی در سیستم آموزش پزشکی کشور جریان داشت.
این مشکلات به‌ویژه در رشته‌های خود ما یعنی جراحی مغز و اعصاب، شدت بیشتری داشت اما برای دیگر رشته‌ها نمی‌توانم اظهار نظر کنم.
در دانشگاه ایران، مدیر گروه‌ها به‌طور غیررسمی به دلیل ارتباطات عاطفی و کاری خود با برخی رزیدنت‌ها، اقدام به دادن سؤالات به آن ها می‌کردند و به‌جای انتخاب افراد شایسته، برخی افراد خاص را با این شیوه بالا می‌بردند، این افراد سپس به هیئت علمی دانشگاه تبدیل می‌شدند و با یکدیگر یک تیم قوی تشکیل می‌دادند!
هدف اصلی از این اقدامات، در اختیار گرفتن قدرت و موقعیت‌های مدیریتی بود؛ بسیاری از رزیدنت‌ها در این فرآیند مورد ظلم قرار گرفتند و حق آن ها ضایع شد؛ این مسائل به‌طور گسترده در دانشگاه‌های مختلف کشور وجود داشته و به همین دلیل وضعیت آموزشی در آن زمان به‌شدت تحت تاثیر این نوع فساد قرار داشت.
من چندبار برای سؤالات آزمون پره بورد نیز به عنوان طراح سؤال شرکت داشتم و آنجا هم قرنطینه به معنایی که به ذهن متبادر می‌شود، وجود نداشت.
شما موضوع خرید و فروش سؤالات در آزمون بورد را به نهادهای نظارتی اطلاع دادید؟
بله؛ این مسائل موجب شد من گزارش مربوطه را به سازمان بازرسی کل کشور به طور کتبی ارسال کنم.
فرآیند اخیر فروش سؤالات چطور بوده است؟
سه روز پیش از آزمون بورد، یکی از رزیدنت‌ها داخل گروهی که یکی از دانشجویان برای آمادگی برای آزمون بورد ایجاد کرده بود؛ پیامی گذاشت مبنی بر اینکه یک کانال تلگرامی، اقدام به فروش سؤالات می‌کند؛ در آن گروه تعدادی از دانشجویان تصمیم گرفتند این سؤالات را خریداری کنند و گویا همگی در آزمون پذیرفته شدند.
انگیزه استادان از گذاشتن این سؤالات در اختیار برخی رزیدنت‌های خاص برای قبولی در آزمون بورد چیست؟
به نظرم انگیزه‌های این افراد، مالی نبوده بلکه انگیزه‌های جناحی و باندی است! بسیاری از کسانی که به هیئت علمی دانشگاه راه پیدا کردند، در واقع جزو گروه‌های خاصی بودند که برای ادامه مسیر خود و تسلط بر دانشگاه‌ها به هم پیوسته بودند.
این افراد، به‌ویژه در رشته‌های جراحی، به دلیل دسترسی به بیماران و توانایی‌های پزشکی، به راحتی در بخش خصوصی موفق می‌شوند.
جراحان و پزشکان دانشگاهی پس از سال‌ها به اعتبار خود، به فعالیت در بخش خصوصی می‌پرداختند و به شناخته شدن در این بخش کمک می‌کردند. در این میان، افرادی که در هیئت علمی دانشگاه بودند، به دلیل ارتباطات گسترده‌ای که در بخش خصوصی داشتند، فرصت‌های اقتصادی زیادی پیدا می‌کردند. از جمله اینکه تعدادی از آن ها با شرکت‌های تأمین‌کننده تجهیزات پزشکی قراردادهایی منعقد و در ازای مصرف تجهیزات پزشکی برای بیمار، از این شرکت‌ها پول دریافت می‌کنند.
در مجموع، این مسائل باعث شده که دانشگاه‌ها و سازمان‌های آموزشی با مشکلات جدی مواجه شوند که نه تنها در حوزه علمی بلکه در بخش‌های اقتصادی و بیزنسی نیز تأثیرگذار بوده‌اند.
این افراد که با فروش سؤالات، پزشکان دیگری را جذب می‌کنند می توانند به عنوان مدیر گروه آن تخصص نیز انتخاب شوند.
تبعات خرید و فروش سؤالات آزمون چیست؟
احساس تضییع حقوق افراد که در پی چنین رخدادی ایجاد می‌شود در نهایت، موجب نارضایتی همه می‌شود؛ در این میان هم عده‌ای سؤالات را می‌خرند؛ عده‌ای به دلیل احساس ناامیدی و عدم شایسته‌سالاری از کشور مهاجرت می‌کنند و عده‌ای نیز با نارضایتی عمیقی در ذهنشان در داخل کشور می‌مانند اما همواره این احساس را دارند که حقشان خورده شده است.
آن طور که پیداست فروش سؤالات علاوه بر جنبه مادی و اقتصادی، وجهه دیگری نیز دارد و آن، ایجاد بستری برای راحت‌تر شدن انجام تخلفات است!
بله! چندین سال پیش، زمانی که بنده در دانشگاه حضور داشتم، وزارت بهداشت ما را به بخش‌های مختلف دانشگاه‌های کشور برای بازدید از روند ارائه خدمات اعزام می‌کرد. در برخی بخش‌ها، هر دو سال یکبار، تیمی برای بررسی اقدامات انجام شده از نظر علمی به بیمارستان‌ها می‌روند.
روش کارمان این‌طور بود که از چیف رزیدنت می‌خواستیم در مورد مریض‌هایی که جراحی شده بودند، اطلاعات کسب کنیم. به مسئول گفتیم که در سه ماه اخیر مریض‌هایی که جراحی کردید، لیست کنید.
لیست را گرفتیم و متوجه شدیم که حدود ۸۰-۹۰ درصد مریض‌هایی که متخصصان مغز و اعصاب آن بیمارستان دولتی در آن شهرستان عمل کرده بودند، مشکلات ستون فقرات داشته‌اند.
بعد از آن پرسیدیم که پس بیماران مغزی را چه کسانی عمل کرده‌اند؟ به ما گفتند که بیماران حوزه مغزی را به استان‌های مجاور می‌فرستیم!
متوجه شدیم که در این بخش مشکلاتی وجود دارد و باید پیگیری بشود. متوجه شدیم که برخی از پزشکان مغز و اعصاب آن استان، برای کسب درآمد، ارتباطی با شرکت‌های فروشنده تجهیزات پزشکی گرفته بودند و بدون اندیکاسیون (توصیه پزشکی) اقدام به بکارگذاری تجهیزات مثل پیچ داخل ستون فقرات بیماران می‌کردند و درصد خود را از شرکت دریافت می‌کردند.
بعد متوجه شدیم که سهامدار شرکتی که پزشکان مغز و اعصاب آن بیمارستان با آن قرار داد داشته‌اند، در همان دانشگاه بوده است.
یعنی عمل‌های جراحی غیرضروری برای بیماران انجام می‌شد صرفاً برای اینکه از تجهیزات پزشکی استفاده شود که شرکت‌های سازنده یا واردکننده آن ها، سود ناشی از فروش آن را با پزشکان تقسیم می‌کردند؟!
بله دقیقاً؛ در بخشی از جراحی‌های ستون فقرات، از تجهیزات غیرضروری استفاده می‌شود، به همین دلیل است که عمده شکایات بابت "قصور پزشکی" و مشکلاتی که در حوزه مغز و اعصاب برای بیماران پیش می‌آید، مربوط به ستون فقرات است، نه مغز.
در واقع وقتی سؤالات آزمونی مانند آزمون بورد به فروش می‌رسد، زمینه برای ایجاد تیمی برای ارجاع بیماران به بخش خصوصی یا انجام جراحی‌های خارج از اندیکاسیون فراهم می‌شود.
بخشی از این موضوع نیز به اجرای طرح تحول سلامت باز می‌گردد. در سال ۹۵ من با اجرای طرح تحول سلامت در دوران آقای قاضی زاده هاشمی به همین دلیل مخالف بودم؛ زیرا اگرچه قرار بود که این طرح شرایط بهتری برای بیماران ایجاد کند اما جراحی‌های خارج از اندیکاسیون افزایش می‌یافت.
باید به این نکته توجه داشت که درآمدی که از طریق مراودات مالی با شرکت‌های تجهیزات پزشکی ایجاد می‌شود از خود جراحی ستون فقرات برای این پزشکان بیشتر است.بنابراین علت اقدام به چنین تخلفاتی، کسب درآمدهای هنگفت از این طریق است.
راهکار شما برای از بین رفتن این رویکرد در نظام سلامت و افزایش نظارت‌ها برای جلوگیری از این تخلفات چیست؟
یکی از راهکارها این است که راهنماهای بالینی به درستی اجرا و بر اجرای آن ها نظارت شود. نظارت هم باید به صورتی باشد که مثلاً کمیته‌ای برای هر بیمار تشکیل شود و رأی‌گیری شود که آیا انجام این جراحی ستون فقرات، برای این بیمار، اندیکاسیون و مبنای علمی دارد یا خیر.
یکی دیگر از راهکارها نیز تغییر ساختار انتخاب رؤسای دانشگاه‌هاست تا در قبال چنین مسائلی، پاسخگو باشند.
رؤسای دانشگاه‌ها را در کشورهای دیگر دولت مشخص نمی‌کند و یک اتاق فکری خارج از دولت در دانشگاه، این فرد را تعیین می‌کند. اکنون رئیس دانشگاه‌های علوم پزشکی توسط وزیر بهداشت انتخاب می‌شود و رئیس دانشگاه خود را در برابر اعضای هیئت علمی یا سایر گروه‌هایی که مطالباتی دارند، پاسخگو نمی‌بیند، به همین دلیل بستر فساد مهیا می‌شود.
نظر شما