امام علی النقی علیه‌السلام، امام دهم شیعیان، در نیمه ماه ذی‌حجه سال 212 هجری قمری در محلی به نام «صُریا» نزدیک مدینه به دنیا آمد. پدر بزرگوار ایشان امام محمد بن علی جواد علیه‌السلام و مادرشان سمانه بود. امام هادی علیه‌السلام پس از 41 سال عمر پربار، در 3 رجب سال 254 هجری قمری در سامرا به دست معتز، سیزدهمین خلیفه عباسی، مسموم و به شهادت رسید. در این مدت، خلفای عباسی به ترتیب معاصر ایشان عبارت بودند از: معتصم، واثق، متوکل، منتصر، مستعین و معتز.

مبارزه با غلات و افراط‌گرایان 

افراط‌گرایی از آغاز تاریخ اسلام وجود داشته است. در دوران پیامبر (ص)، برخی از مسلمانان به‌ویژه در صلح حدیبیه و در برخورد با منافقان، به حضرت اعتراض می‌کردند. این اعتراضات و افراط‌ها موجب شد تا پیامبر پاسخ‌هایی بدهد، ولی ریشه این اندیشه‌ها در دل برخی باقی ماند. پس از پیامبر، امیرالمؤمنین علیه‌السلام برای مقابله با این فتنه‌ها مجبور به شمشیر کشیدن شد. افراط‌گرایی همچنان در تاریخ اسلام ادامه پیدا کرد و در دوران خلفای مختلف، چالش بزرگی برای جامعه اسلامی شد.

از این رو، اهل بیت (ع) به‌ویژه امام هادی علیه‌السلام به‌طور جدی با این گروه‌ها مقابله کرده و شیعه را از گرفتار شدن در انحرافات فکری و روحی نجات می‌دادند. امام هادی علیه‌السلام از طریق فرهنگی، آموزه‌های اسلام ناب را به جامعه می‌رساند و از افراط‌گرایان و غالیان برحذر می‌داشت.

غلات و اندیشه‌های انحرافی 

غلات به کسانی گفته می‌شود که ائمه معصومین را تا مقام خداوندی بالا می‌برند و آنها را به‌عنوان خدا می‌پرستند. این گروه، جزو کسانی بودند که افراط را در دین گسترش می‌دادند. افکار غلو در تاریخ اسلام ادامه پیدا کرد و از جمله در اندیشه‌های ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب به‌وضوح دیده می‌شود. این گروه‌ها نه تنها در سطح اهل سنت، بلکه در میان برخی از فرقه‌های شیعی نیز دیده می‌شدند. امام هادی علیه‌السلام با این گروه‌ها به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم مقابله می‌کرد و از شیعیان می‌خواست که از آنها دوری کنند.

برخی از باورهای افراط‌گرایان 

1. خدا دانستن بزرگان دین: این گروه‌ها به ائمه معصومین علیه‌السلام اعتقاد داشتند که آنها خداوند را در جسم انسانی به نمایش گذاشته‌اند.

2. ادعای نبوت: همانند ادعای خلیفه‌ای چون ابوبکر بغدادی.

3. جایز بودن ازدواج با محارم: که برخی فرقه‌های انحرافی به‌ویژه در دوران معاصر به آن گرایش داشتند.

4. اباحیگری: این گروه‌ها می‌گفتند خداوند هیچ چیزی را حرام نکرده است.

5. انکار واجبات: برخی از واجبات شرعی را انکار می‌کردند.

6. تناسخ: باور به این‌که روح انسان پس از مرگ وارد بدن دیگری می‌شود و این روند بی‌پایان ادامه دارد.

نقش امام هادی علیه‌السلام در هدایت جامعه اسلامی  

امام هادی علیه‌السلام همچون دیگر ائمه معصومین، همواره مردم را به مبانی قرآن و اهل بیت علیهم‌السلام هدایت می‌کردند و از غلات و افراط‌گرایان برائت می‌جستند. ایشان همچنین در نامه‌ها و پیام‌ها به شیعیان توصیه می‌کردند که از این گروه‌ها دوری کنند تا اسلام اصیل باقی بماند و از انحرافات به دور بماند. این تلاش‌های امام هادی علیه‌السلام در محافظت از خط اسلام ناب و تأکید بر عقلانیت و تعقل در پیروی از دین بسیار تأثیرگذار بود.

شهادت امام هادی علیه‌السلام 

امام هادی علیه‌السلام در سال 254 هجری قمری در سن 42 سالگی به شهادت رسید. آن حضرت به «ابوالحسن ثالث» شهرت داشت، چراکه همان‌طور که حضرت علی علیه‌السلام کنیه «ابوالحسن» را داشت، امام هادی نیز این کنیه را بر دوش می‌کشید. هر یک از ائمه در زمان خود به رشد و بالندگی علوم اسلامی کمک کردند و با علم و بصیرت خود، اسلام را از خرافات و انحرافات پاک نگه داشتند.