قدس؛ اما این روزها شخصیتی در حال ورود به فضای سیاسی است که جنسش کمی با بقیه شومن‌ها متفاوت است؛ شخصیتی که تا پیش از این، او را در عرصه‌های مختلف در اوج شهرت دیده‌ایم. این شومن جدید کسی نیست مگر ایلان ماسک. ماسک را تا پیش از این در عرصه فناوری و حتی کریپتو به‌خوبی شناخته‌ایم. او ورودش به دنیای سیاست را با نزدیک شدن به دموکرات‌ها آغاز کرد اما چون جوابش کردند اردوی خود را عوض کرد و یار غار نه جمهوری‌خواه‌ها که شخص ترامپ شد. حالا به نظر می‌رسد او ترامپ را ابزاری کرده برای شروع عملی کردن نوعی جدید از رؤیاهایش؛ رؤیاهایی برای حاکمیت جهانی.
در حالی که سران کشورهای جهان، خود را برای بازگشت ترامپ آماده می‌کنند، ایلان ماسک، وزیر وزارت کارآمدی دولت او در خارج از کشور به «سیاست‌بازی» مشغول است. رویکرد سیاست خارجی شخصی ایلان ماسک در حمایت از احزاب راست‌افراطی، خشم رهبران اروپا را برانگیخته و آن‌ها را بر سر یک دوراهی سخت قرار داده است؛ اینکه چگونه آن‌ها با این غول فناوری، بدون برانگیختن خشم حامی جدید او - دونالد ترامپ- سرشاخ شوند.
به نوشته سی ان ان، ماسک در تلاش برای برجسته کردن نفوذ عظیم خود در قالب یک نیروی پوپولیستی است که فعالان سیاسی را به‌عنوان قدرتی فراملیِ غیردولتیِ تک‌نفره، تحریک می‌کند و از این طریق اختلالات بین‌المللی و تضاد منافع احتمالی پیش‌رو پس از بازگشت رئیس‌جمهور منتخب به کاخ سفید در دو هفته آینده را پیش بینی می‌کند.
و از آنجایی که مدیر تسلا و اسپیس ایکس نه صرفا یک فرد مستقل قدرتمند بلکه به عنوان مشاور حلقه داخلی دولت جدید آمریکا در راس وزارت کارایی خواهد بود، اینکه بدانیم سیاست ماسک به کجا ختم می‌شود و سیاست خارجی رسمی ایالات متحده از کجا آغاز می‌شود، دشوار و در عین حال مهم است.
از نظر تحلیلگران، حملات او به سران کشورهایی که از قضا جزو متحدان نزدیک واشنگتن هم هستند، ممکن است به عنوان تلاشی از سوی دولت آینده آمریکا برای مداخله در سیاست این کشورها برای بی‌ثبات کردن دولت‌هایشان تلقی شود و تحرکات او این سوال را مطرح می‌کند که آیا او به دستور ترامپ کار می‌کند، یا به واسطه تک روی‌هایش به زودی باعث عصبانیت چهل و هفتمین رئیس‌جمهور آمریکا خواهد شد؟
نیویورک تایمز در این باره نوشت: ترامپ در ظاهر این‌طور نشان می‌دهد که از حضور ماسک در چند قدمی خود رضایت دارد و حتی بسیار هیجان‌زده است، اما به نظر می‌رسد در محافل خصوصی، از اینکه ماسک هر زمان که می‌خواهد در اطرافش است، خسته شده است.
شکل بازی قدرت و تعامل میان ترامپ و ماسک
به نوشته روزنامه گاردین، تمایل ترامپ برای تحمل حملات شدید ماسک به رهبران متحدان سنتی واشنگتن نشانه‌ای است که ماه‌های آینده می‌تواند شرایط را برای دوستان آمریکا حتی سخت‌تر از دوره اول حضور او در کاخ سفید کند؛ واقعیتی که روز دوشنبه با کناره‌گیری جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا آشکارتر شد. ترودو مدت‌ها بود که اعتماد کانادایی‌ها و حزب لیبرال خود را از دست داده بود اما تهدیدهای ترامپ مبنی بر اعمال تعرفه ۲۵درصدی، بحران سیاسی در اتاوا را تشدید کرد و خروج مخالفی را که ترامپ، «فرماندار» ایالت ۵۱ آمریکا می‌نامید، تسریع کرد.
احساس آزادی آشکاری که ترامپ و ماسک در انجام سیاست در خارج از کشور دارند، نشانگر اعتماد به نفس بالای آن‌ها در اجرای شعار کمپین انتخاباتی ترامپ یعنی «عظمت را دوباره به آمریکا بازگردانیم»(MAGA) پیش از مراسم تحلیف ترامپ است. آن‌ها این باور را نشان می‌دهند قدرتشان به آن‌ها اجازه می‌دهد برای کشورهای کوچک‌تر قلدری کنند و تجسم جدیدی از شعار «اول آمریکا» رقم بزنند.
لیبرالیست‌های اروپایی، نگران از آینده سیاسی
حملات اخیر ماسک در قالب لفاظی در شبکه اجتماعی ایکس اما صبر رهبران برخی از نزدیک‌ترین متحدان سنتی آمریکا را لبریز و تنش‌های فراآتلانتیک را در آستانه دور دوم ریاست جمهوری ترامپ تشدید کرده است.
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا یکی از کسانی است که هفته‌ها هدف حملات ماسک قرار گرفته است؛ ماسک در روزهای اخیر بارها درباره سیاست بریتانیا پست‌هایی منتشر کرده و با اشاره به رسوایی سوءاستفاده جنسی از کودکان در روترهام که در آن، گروهی از مردان آسیایی بریتانیایی برای دهه‌ها عمدتاً از دختران سفیدپوست فقیر سوءاستفاده می‌کردند، مقامات انگلیس را به عدم مداخله به‌موقع و بی‌کفایتی متهم کرده است.
استارمر که در هفته‌های اخیر تلاش بسیاری برای نزدیک شدن به ترامپ کرده، اما در واکنش به اتهام‌زنی ماسک با تأکید بر اینکه وزیری که مسئول حفاظت از کودکان است باید زندانی شود و به خاطر تجاوز جنسی عذرخواهی کند، به مالک اسپیس ایکس هشدار داد از «خطوط قرمز» عبور کرده است.پیش از این و در جریان شورش‌های ضد مهاجرت در انگلیس در سال گذشته، ماسک، استارمر را به‌عنوان شخصی که از منافع مهاجران در بریتانیا در برابر شهروندان بومی محافظت می‌کند، تحقیر کرده بود.
ماسک همچنین در یک نظرسنجی حاشیه‌ساز در شبکه اجتماعی ایکس از دنبال‌کنندگان خود خواست به این سؤال پاسخ دهند که «آیا آمریکا باید مردم بریتانیا را از دولت مستبدشان آزاد کند» و از بریتانیایی‌ها خواست از حزب راست‌گرای اصلاح‌طلب نایجل فاراژ حمایت کنند. او همچنین خواستار آزادی تامی رابینسون، فعال راست افراطی شد که در حال حاضر به دلیل تحقیر دادگاه در زندان است.
اما انگلیس تنها کشور و استارمر تنها رهبر اروپایی نیست که مورد هجمه ماسک قرار گرفته است؛ ایلان ماسک در انتقاد از سیاست‌های مهاجرتی دولت آلمان تحت تأثیر ماجرای حمله یک خودرو به یک بازار کریسمس در این کشور، اولاف شولتز را یک احمق بی‌لیاقت خطاب کرد و خواستار کناره‌گیری او شد و در پستی در شبکه ایکس علیه فرانک والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهور آلمان نوشت: او یک مستبد ضددموکرات است؛ شرم بر او باد. این در حالی است که دولت آلمان قبلاً از این مولتی میلیاردر به دلیل حمایت از یک حزب راست افراطی طرفدار روسیه به نام آلترناتیو برای آلمان در انتخابات آینده انتقاد کرده بود.
این رویه ایلان ماسک، اما صدای دیگر سران اروپایی را هم درآورده است؛ «یوناس گار استوره» نخست‌وزیر نروژ روز دوشنبه درباره مداخلات ماسک گفت: نگران‌کننده است که مردی با دسترسی عظیم به رسانه‌های اجتماعی و منابع اقتصادی عظیم اقدام به مداخله مستقیم در امور داخلی کشورهای دیگر می‌کند.
امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه نیز ماسک را به دامن زدن به یک «جنبش ارتجاعی بین‌المللی» جدید و مداخله در انتخابات متهم کرد.تصمیم ایلان ماسک برای میزبانی از آلیس وایدل، رهبر راست افراطی آلمان در جریانی زنده در شبکه ایکس، خشم رهبران و قانون‌گذاران اتحادیه اروپا را برانگیخته است، تا جایی که آن‌ها از بروکسل خواستند قدرت قانونی کامل خود را برای مهار این میلیاردر بزرگ فناوری به کار گیرد.
اما به نوشته پولیتیکو، انتخابات دیگری هم برای تأثیرگذاری در راه هستند؛ ماسک می‌تواند در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده لهستان و مرحله نهایی انتخابات در رومانی در ماه می، انتخابات پارلمانی چک در اکتبر و انتخابات ایرلند در نوامبر هم مداخله کند.
به نوشته این نشریه تحلیلی، ماسک به دنبال ترویج تفکرات پوپولیستی و حمایت از سیاستمداران پوپولیست راست افراطی است که دیدگاه‌ها و خلق و خوی آن‌ها منعکس‌کننده دیدگاه‌های ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در اروپا باشد. این در حالی است که بسیاری از رأی‌دهندگان در اروپا ضمن ابراز نارضایتی از دولت‌هایشان، معتقدند این دولت‌ها نتوانسته‌اند وضعیت اقتصادی آن‌ها را بهبود بخشند و از اینکه نتوانسته‌اند جلو مهاجرت را بگیرند، خشمگین هستند.
آزادی بیان یا دخالت در امور داخلی کشورها
برای بسیاری از آمریکایی‌ها، ماسک از حق آزادی بیانش طبق متمم اول قانون اساسی استفاده می‌کند اما در اروپا، قاره‌ای که با وحشت فراگیر از راست افراطی تسخیر شده است، بسیاری از رهبران، حمایت او از پوپولیسم رادیکال را توهین‌آمیز می‌دانند؛ اقدامی که بیش از آنکه نمود آزادی بیان باشد، تلاشی برای سرکوب آزادی‌ها و دموکراسی است.
در اقدامی مشابه و در حالی که اقدامات ماسک به تلاش برای بی‌ثبات کردن سیاسی برخی کشورها تعبیر می‌شود و مورد انتقاد قرار می‌گیرد، ترامپ فرش قرمز مارآ لاگو را برای رهبران راست افراطی اروپایی از جمله ویکتور اوربان نخست‌وزیر مجارستان و جورجیا ملونی نخست‌وزیر پوپولیست راست ایتالیا که ممکن است قوی‌ترین رهبران ملی در اتحادیه اروپا باشند، پهن کرده است و به لفاظی‌هایش درباره گرینلند و پاناما ادامه می‌دهد.
اقداماتی که از همین حالا حاکی از ناسازگاری ترامپیسم با برخی از متحدان آمریکا و نشان از فعالیت ژن ملی‌گرایانه سیاست خارجی ترامپ، در واکنش به سیاست‌ها و رفتار رهبران چپ میانه در غرب است.
تحمیل قدرت آمریکا به دوستان و دشمنان و خشم فراآتلانتیک ممکن است به زودی برای ترامپ نیز به مشکل تبدیل شود.
به نظر می‌رسد باوجود غرایز مبادله‌ای و تمایل برای ارعاب سایر رهبران، ترامپ ممکن است روزی به کمک متحدان آمریکا نیاز داشته باشد و شیطنت‌های ماسک کار را برای آن‌ها که در حال حاضر در بسیاری از کشورها به‌شدت منفور هستند سخت‌تر می‌کند.
اد دیوی، رهبر لیبرال دموکرات‌ها، حزب سوم مجلس عوام بریتانیا روز دوشنبه این ضدیت را به ترامپ گوشزد کرد. دیوی با کنایه در ایکس نوشت: مردم از مداخله ایلان ماسک در دموکراسی کشور ما بسی خندیدند، در حالی که او به وضوح چیزی در مورد بریتانیا نمی‌داند.نزدیکی ایدئولوژیک ماسک با احزاب پوپولیست دست راستی در سراسر جهان ممکن است برای منافع تجاری او مفید باشد، اما قرار گرفتن در معرض تجارت گسترده ماسک با چین همچنین ممکن است بر رویکرد ترامپ تأثیر بگذارد و با غرایز جنگ‌طلبانه والتز و روبیو که قرار است بخشی از ضدپکن‌ترین کابینه در تاریخ مدرن آمریکا باشند، تضاد منافع ایجاد کند.
ماسک در رؤیای حاکمیت جهانی
استفاده گسترده ماسک از شبکه اجتماعی ایکس برای تحت فشار قرار دادن سایر کشورها، گسترش شبکه ارتباطی استارلینک و ترویج بازار کریپتو از دیگر جاه‌طلبی‌های ایلان ماسک است که به یک نگرانی بزرگ برای رهبران اتحادیه اروپا در نحوه تعامل با دولت ترامپ تبدیل شده است. این اتحادیه با اینکه قانونی برای به حداقل رساندن تأثیر مضر پلتفرم‌های دیجیتال و سیستم‌های ارتباطی دارد و می‌تواند از آن برای مهار ماسک استفاده کند اما دست‌کم در کوتاه مدت، بازی دوستانه با تیم ترامپ اولویت بزرگ‌تری به نظر می‌رسد. ماسک اما جاه‌طلبی‌هایش را با اقدامات عملی همراه کرده است؛ اخبار مذاکرات درباره استفاده ایتالیا از خدمات استارلینک پس از دیدار جورجا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا با دونالد ترامپ در فلوریدا منتشر شد. دولت ایتالیا نیز تأیید کرد در حال مذاکره با اسپیس ایکس متعلق به ایلان ماسک بر سر قرارداد احتمالی ۱.۵میلیارد یورویی برای مخابرات امن است.
در دوره اول ترامپ، زمانی که او با توییت‌هایش مسیر سیاست خارجی را تعیین می‌کرد، آمریکا به نیرویی اخلالگر در جهان تبدیل شد. نقش برجسته ماسک در دولت دوم او اما ممکن است در مقایسه با این چهار سال تعیین‌کننده‌تر به نظر برسد.
نظر شما