به گزارش قدس آنلاین به نقل از ایسنا، این شاعر، نویسنده و استاد زبان و ادبیات فارسی در پیشگفتار این کتاب نوشته است: ۱.قطعات (قطعه‌نویسی) بیشتر صمیمانه است تا فاضلانه، معمولاً جای رد و اثبات و تحقیق و برهان نیست که مربوط به جستار و مقاله است، بیشتر نظرگاه‌های فکری و سلیقه‌یی نویسنده‌یی است که عمری را به مطالعه و نوشتن پرداخته، به نکاتی دست یافته و عقاید خاصی پیدا کرده است. اظهار فضل نمی‌کند، به همه مطالب ریز و درشتی که می‌تواند مربوط به بحث باشد اشاره ندارد، چندان به این منبع و آن مأخذ ارجاع نمی‌دهد، بحث اصلی را به صورت خلاصه و ساده می‌گوید و رد می‌شود. امید او این است که خوانندگان در آن بحث‌ها سرنخ‌ها و انگیزه‌هایی برای تحقیق و تتبعات و تفکرات خود بیابند. البته من خود گاهی از این اصول تخطی کرده‌ام و قطعه من شبیه به مقاله (چنان‌که گاهی هم یادداشت) شده است. مثلاً بحث سبک والا در مورد فردوسی باید در شاه نامه‌ها می‌آمد نه اینجا ولی آن زمان هنوز این مطلب را ننوشته بودم.
۲. من از زمان جوانی نکاتی را که به ذهنم می‌رسید و یا به نحوی برایم جالب بود یادداشت می‌کردم و اینک چند سالی است که به سروسامان دادن آنها مشغولم.
این گرد شتابنده که در دامن صحر است
گوید چه نشینی که سواران همه رفتند
۳. نوشتن قطعات و یادداشت و امثال این‌ها که به قول برخی یک ژانر ادبی است در قدیم چندان مرسوم نبود. در دوران ما رولان بارت برخی از کتاب‌های خود را در زمینه نقد ادبی و نشانه‌شناسی و اسطوره‌پژوهی به این اسلوب نوشته است از جمله رولان بارت به قلم رولان بارت، سخن عاشقانه، لذت متن. قبل از رولان بارت رمانتیک‌ها هم به قطعه‌نویسی علاقه داشتند. از جمله نووالیس(ادیب اواخر قرن هجدهم) قطعات (Fragmentie) می‌نوشت که در چند جلد به چاپ رسیده و مشتمل بر تأملات فلسفی و دینی و عرفانی، فن شعر و و غیره (حتی فیزیک و شیمی و معدن‌شناسی) است. نووالیس قطعات خود را گفتگویی با خودم خوانده است. پل والری متوفی (۱۹۴۵) هم قطعاتی در باب هنر (pieces sur l'art) دارد که در آن برخی از نامه‌ها، یادداشت‌ها، سخنرانی‌ها و مقدمه‌های او آمده است.
شبیه به قطعه‌نویسی، کشکول‌نویسی است. کتاب شیخ بهایی معروف است. در روزگار ما حسن حسن زاده آملی کتاب «هزار و یک نکته» را نوشته است که یادداشت‌ها و نکاتی است در حوزه کار مؤلف که مسائل مذهبی و دینی (و گاهی فلسفی و ریاضی و تاریخ علم) بوده است.
۴. یک اسم مأنوس‌تر برای قطعات شاید قلم‌انداز باشد. قلم‌انداز در نقاشی طرحی (sketch) است اجمالی و کلی که نقاشی می‌کشد تا شاید روزی بر آن مبنا تابلویی بیافریند. اما قلم‌انداز یک بار معنایی منفی هم دارد: سرسری و سطحی و شتابزده، حال آنکه قطعات سطحی نیست و معمولاً حاوی نکته‌یی است. بارت در قطعات خود گاهی فقط امپرسیون خود را از وقایع و امور بیان می‌کند (مثلاً در امپراطوری نشانه‌ها). اما من به مناسبت شغلم به نکات و شواهد شعری و مسائل بحث برانگیز ادبی هم اشاره کرده‌ام.
۵. بدیهی است که اکثر این قطعات با یادداشت‌ها را می‌توان با طول و تفصیل بیشتری نوشت اما هدف من مقاله‌نویسی یا رساله‌نویسی نبود.
۶. گاهی بحث‌های نقد ادبی با مباحث شعر و شاعری یا سبک‌شناسی شبیه شده است و جای آنها را می‌توان در کتاب تغییر داد، من چندان وسواسی نداشتم و این مطالب نوعاً به هم مربوطند.
۷. و سرانجام اینکه دوست داشتم یک بار دیگر این کتاب را پاکنویس کنم تا سروسامان نیکوتری می‌یافت اما نه اوضاع و احوال مناسب بود و نه نیروی جسمی و حال روحی راه می‌داد و لذا به همین بسنده کردم و امید است که مورد قبول خوانندگان من قرار گیرد و عذر و بهانه مرا بپذیرند.
کی شعر تر انگیزد خاطر که حزین باشد
یک نکته از این معنی گفتیم و همین باشد
غمناک نباید بود از طعن حسود ای دل
شاید که چو وابینی خیر تو درین باشد
هر کو نکند فهمی ز این کلک خیال‌انگیز
نقشش به حرام ارخود صورتگر چین باشد
جام می و خون دل هر یک به کسی دادند
در دایره قسمت اوضاع چنین باشد
در کار گلاب و گل حکم ازلی این بود
کاین شاهد بازاری و آن پرده‌نشین باشد
آن نیست که حافظ را رندی بشد از خاطر
کاین سابقه پیشین تا روز پسین باشد
کتاب «قطعات: شعر و شاعری، نقد ادبی، سبک‌شناسی» نوشته سیروس شمیسا در ۴۹۷ صفحه و با قیمت ۵۵۰ هزارتومان در انتشارات مروارید عرضه شده است.
نظر شما