وضعیت مصرف انرژی در ایران
مصرف گاز طبیعی و ناترازی آن: از سال ۱۳۹۸ تقاضای گاز طبیعی در کشور از میزان تولید پیشی گرفته و این موضوع به ناترازی گاز منجر شده است. در زمستان سال ۱۴۰۲، مصرف گاز خانگی به رکورد ۶۹۹ میلیون مترمکعب در روز رسید که همچنان معادل بخش عمده‌ای از تولید گاز از مجتمع پارس جنوبی بود.
روند مصرف گازوئیل: مصرف گازوئیل در نیروگاه‌ها بین سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۲ حدود ۲۵۰ درصد افزایش یافته است. همچنین در این بازه مصرف گازوئیل در بخش‌های حمل‌ونقل، کشاورزی و صنایع نیز به‌ طور متوسط ۱۵ درصد رشد کرده است. در شکل زیر مصرف سوخت در صنعت برق کشور به خوبی نمایش داده شده و همان‌طور که در شکل مشخص است، به علت کمبود گاز از سال ۱۳۹۸ مصرف مازوت و گازوئیل رشد نمایی داشته است.

تمرکز مصرف گازوئیل در استان‌ها
استان یزد به‌عنوان پرمصرف‌ترین استان، بیشترین مصرف گازوئیل را به ترتیب در بخش حمل‌ونقل زمینی (۵۲ درصد) و نیروگاه‌های تولید برق (۲۷ درصد) دارد. در این استان سرانه مصرف گازوئیل هزار و ۳۷۰ لیتر به ازای هر نفر است در حالی که در خراسان رضوی این عدد به ۴۴۲ لیتر به ازای هر نفر می‌رسد. به بیان دیگر دولت به مردم شهر یزد، نفری حدود ۲۸ میلیون تومان یارانه از محل گازوئیل پرداخت می‌کند در حالی که این مبلغ برای مردم خراسان رضوی حدود 8/5 میلیون تومان به ازای هر نفر است. این اختلاف معنادار، ضرورت ساماندهی هرچه سریع‌تر یارانه‌های انرژی در سطح کشور را بیش از پیش نشان می‌دهد.

مهم‌ترین دلایل افزایش مصرف گازوئیل:
کمبود گاز طبیعی: با افزایش مصرف گاز طبیعی در بخش‌های خانگی و تجاری، تأمین گاز برای نیروگاه‌ها با محدودیت مواجه می‌شود. به‌عنوان مثال، در آذر سال جاری مصرف گاز در خراسان رضوی به بیش از ۶۴ میلیون مترمکعب در روز رسید که یک رکورد محسوب می‌شود. این افزایش مصرف در بخش خانگی منجر به کاهش تخصیص گاز به نیروگاه‌ها شده و آن‌ها را به استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند گازوئیل سوق می‌دهد.
افزایش تقاضا در حمل‌ونقل: بر اساس آمار، مصرف گازوئیل در بخش حمل‌ونقل سنگین در کشور به‌طور متوسط روزانه بیش از ۶۵ میلیون لیتر است که سهم ۱۰ درصدی از آن به استان‌ پرجمعیتی مانند خراسان رضوی مربوط می‌شود.

راهکارهای مدیریت مصرف گازوئیل
کوتاه‌مدت: استفاده از میعانات گازی به‌عنوان سوخت جایگزین در نیروگاه‌ها: میعانات گازی می‌توانند به‌عنوان یک سوخت مایع با کارایی بالا در نیروگاه‌ها مورد استفاده قرار گیرند. این کار نیازمند تغییرات کمتری در تجهیزات موجود است.
تهاتر مازوت و سوخت‌های پاک با کشورهای همسایه: به دلیل آلودگی بالای مازوت، استفاده از آن باید محدود به مناطق کم‌جمعیت باشد. تهاتر مازوت با گاز یا سوخت‌های پاک‌تر از کشورهای همسایه می‌تواند راهکاری سریع برای تأمین سوخت نیروگاه‌ها باشد.
میان‌مدت: جایگزینی ال‌ان‌جی به‌جای گازوئیل در لکوموتیوها: استفاده از ال‌ان‌جی (گاز طبیعی مایع‌شده) در لکوموتیوها می‌تواند مصرف گازوئیل را به ‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
استفاده از متانول در نیروگاه‌ها با انجام تغییرات جزئی: متانول که به‌ راحتی قابل تولید از منابع داخلی است، می‌تواند به‌عنوان سوخت جایگزین در نیروگاه‌ها به کار برود. تغییرات فنی مورد نیاز در تجهیزات نیروگاه‌ها معمولاً پرهزینه نیست.
واقعی‌سازی قیمت انرژی با در نظر گرفتن ملاحظات امنیتی: افزایش قیمت گازوئیل به‌صورت تدریجی و با در نظر گرفتن توان اقتصادی مردم می‌تواند مصرف را مدیریت و انگیزه‌ای برای استفاده از سوخت‌های جایگزین ایجاد کند.
بلندمدت: توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای با ایجاد انگیزه‌های اقتصادی برای بخش خصوصی: ایجاد مشوق‌های مالی برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های تجدیدپذیر ضروری است. استفاده از منابع تجدیدپذیر به طور جدی می‌تواند نیاز به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد.
ارتقای فناوری برای بهینه‌سازی مصرف انرژی: استفاده از فناوری‌های نوین نظیر هوش مصنوعی در نیروگاه‌ها می‌تواند بازدهی مصرف انرژی را افزایش و میزان مصرف سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد.
افزایش سرمایه‌گذاری در تولید گاز طبیعی و واردات گاز مایع: افزایش تولید گاز طبیعی با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و واردات گاز مایع از کشورهای همسایه می‌تواند به تأمین پایدار انرژی کمک کند و مصرف گازوئیل را کاهش دهد.