اهمیت و جایگاه ویژه امام زمان(عج) و غیبت و ظهور ایشان در مکتب شیعه، بسیاری از فضلا، علما و محدثان را بر آن داشته درباره این موضوع آثار متعددی را تألیف کنند. کتب معتبری که در قرون مختلف نگارش شده و جزو منابع مهم و قابل استناد برای شناخت حضرت صاحب‌الزمان(عج) و مفاهیم مربوط به ایشان محسوب می‌شوند.
کتابخانه آستان قدس رضوی نیز که با داشتن بیش از ۵۸ هزار نسخه خطی، یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین منابع علمی و فرهنگی در جهان اسلام به شمار می‌آید، دارای مجموعه ارزشمندی از احادیث و اخبار به زبان‌های عربی و فارسی است که تعدادی از این آثار درباره حضرت مهدی(عج) است.
در گفت‌وگو با سیدرضا صداقت حسینی، کارشناس مرکز نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی دو مورد از این نسخ ارزشمند و نفیس را معرفی می‌کنیم.
منابع مطالعاتی ارزشمند در کتابخانه آستان قدس رضوی
بررسی موضوع اثبات وجود امام زمان(عج) و روشن‌گری درباره موضوع غیبت و ظهور ایشان از اهمیت خاصی برخوردار است، چراکه بنا به عقاید شیعه، حضرت صاحب‌الزمان(عج) نه تنها به عنوان یک شخصیت تاریخی بلکه به عنوان نماد امید و عدالت در جهان شناخته می‌شود. غیبت و ظهور حضرت(عج) به عنوان مراحلی از تاریخ زندگی ایشان، مسئله‌ای پیچیده و چندبعدی است که در طول تاریخ توسط علما و متفکران شیعه مورد بحث و تبیین قرار گرفته است. نسخه‌های کتابت شده در این باب هم نه تنها گنجینه‌ای از تاریخ علمی و دینی اسلام هستند، بلکه در زمینه معرفی و تبیین ویژگی‌های امام عصر(عج) نیز نقشی حیاتی دارند.
کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های ایران و جهان اسلام در حوزه میراث مکتوب است و با داشتن بیش از ۸ هزارو ۲۰۰ نسخه خطی در موضوع احادیث و اخبار به زبان‌های عربی و فارسی، یکی از غنی‌ترین منابع برای مطالعه در این خصوص را دارد. نسخه‌های خطی این کتابخانه نیز در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی و دینی، به‌ویژه احوال امام زمان(عج)، تأثیر زیادی در پژوهش‌های معاصر داشته‌اند. آثاری که نه تنها در تبیین معارف دینی درباره حضرت مهدی(عج) کاربرد دارند بلکه نشان‌دهنده عمیق‌ترین باورها و تفکرات شیعه در قرون مختلف هستند. برخی از آن‌ها همانند قرآن منسوب به امام علی(ع)، مصحف مشهد، قرآن منسوب به امام رضا(ع)، قرآن عبدالله طباخ به صورت نسخه برگردان و فاکسیمیله چاپ شده و برخی از آن‌ها همانند مصباح المتهجد شیخ طوسی، ارشاد الاذهان علامه حلّی و اللمعه الدمشقیه شهید اول در تصحیح مورد استناد و استفاده قرار گرفته‌اند. از این رو، نگهداری این نسخه‌های خطی در مراکز معتبری مانند آستان قدس رضوی می‌تواند در درک بهتر و عمیق‌تر مسائل مربوط به امام زمان(عج) و ظهور و غیبت ایشان کمک شایانی به پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ اسلام و شیعه کند.
اثری از محدث سرشناس قرن چهاردهم هجری
یکی از نسخه‌های خطی این گنجینه که به احوال امام زمان(عج) پرداخته کتاب «النجم الثاقب فی احوال الامام الغائب(ع)» است. این کتاب توسط یکی از چهره‌های سرشناس علمای شیعه در قرن چهاردهم هجری به رشته تحریر درآمده است.
مؤلف آن یعنی میرزا حسین بن محمدتقی بن محمد علی نوری طبرسی، عالم، فاضل، محدث، عارف، زاهد و عابدی بوده که در زمره رجال بنام عصر خود محسوب می‌شده است. وی معروف به محدث نوری و حاجی نوری بوده و شهرتش بیشتر به سبب تألیف همین کتاب و کتب دیگری مانند «مستدرک الوسائل»، «لؤلؤ و مرجان در شرط پله اول و دوم منبر روضه‌خوانان» و «فصل الخطاب فی عدم تحریف کتاب رب الارباب» است. محدث نوری که در ۱۸ شوال ۱۲۵۴ هجری قمری در روستای یالو از توابع شهرستان نور واقع در استان مازندران زاده شده بود، در ۱۳۲۰ هجری قمری در سامرا وفات یافت.
موضوع کتاب النجم الثاقب فی احوال الامام الغائب(ع)، احوال و غیبت امام عصر(عج) است و نگارش آن در ۱۴ ذی‌القعده ۱۳۰۳ پایان یافته است. این کتاب به زبان فارسی تألیف شده و مشتمل بر ۱۲ باب به شرح ذیل است: ۱- تاریخ ولادت و احوال آن حضرت(ع) و حکیمه خاتون(س)، ۲- اسامی و القاب و کنیه‌های ایشان، ۳- شمایل و خصایص، ۴- اختلاف مسلمین درباره ایشان پس از توافق آنان در صحت صدور اخبار نبوی مبنی بر آمدن شخصی در آخرالزمان، ۵- اثبات مهدی موعود(عج) و ...
این نسخه به خط نسخ و بر کاغذ نسخه نخودی آهار مهره کتابت شده است. تعداد اوراق آن ۱۹۰ برگ به اندازه ۲/۲۱×۷/۳۰ سانتیمتر است که در جلدی قهوه‌ای رنگ محصور شده است. در هر کدام از صفحات ۲۶ سطر و عناوین به رنگ سرخ نوشته شده است. این کتاب توسط محمدحسن کفشدار در تیر ۱۳۴۴ وقف شده و اکنون با شماره ۹۳۶۱ در این کتابخانه نگهداری می‌شود.
باب دوازدهم مختص امام دوازدهم(عج)
نسخه خطی نفیس دیگر موجود در این کتابخانه هم که باب دوازدهم آن به احوال حضرت مهدی(عج) اختصاص دارد کتاب «انیس‌المؤمنین» است. این کتاب به زبان فارسی و توسط فاضل‌الدین محمدبن‌اسحاق بن محمد حموی(متوفای قرن دهم هجری) تألیف شده است.
انیس‌المؤمنین مشتمل بر مقدمه و خاتمه و ۱۲ باب به شرح ذیل است: مقدمه در حالات پیامبر(ص) و حضرت فاطمه زهرا(س)، باب اول در حالات امیرالمؤمنین(ع)، باب دوم امام حسن(ع)، باب سوم امام حسین(ع)، باب چهارم علی‌بن‌الحسین(ع)... و باب دوازدهم امام زمان(عج).
این کتاب در بیان اثبات مذهب امامیه نوشته شده که با دلایل عقلی، روایی و قرآنی به اثبات آن پرداخته است. مؤلفف «انیس‌المؤمنین» را از کتاب «منهج‌النجات» خویش تلخیص کرده است. این نسخه که با «بسمله، حمد بی‌حد و ثنای بی‌عد و سپاس فراوان و ستایش بی‌پایان حضرت خداوندی را جل‌جلاله و عمّ نواله» آغاز و با «حکیمه خاتون گوید که شب آنجا بودم چون نصف شب شد من و نرجس برخاستیم و نماز می‌کردیم آخر مرا به خاطر گذشت که صبح نزدیک شد و آنچه امام گفت ظاهر نشد آن حضرت» پایان یافته، کامل نبوده و ناقص شده است. خط مورد استفاده در این کتاب، نسخ و کاغذ آن نخودی آهار مهره است. تعداد اوراق آن ۸۷ برگ، تعداد سطورش ۲۱، عناوین به شنگرف و جلدش میشن ماشی رنگ است. این نسخه که در قرن یازدهم هجری کتابت شده توسط حسن فرید محسنی در شهریور ۱۳۵۴ وقف شده و اکنون با شماره ۱۱۶۰۹ در این مجموعه نگهداری می‌شود.
نظر شما