تدبر از ریشه «دَبَر» به معنای «پشت» است، تدبر نیز به معنای اخذ تدبیر است یعنی اینکه در متن و آیات قرآن کریم تدبیری به‌کار رفته است، وقتی مخاطب در آن تدبیر و اندیشه کند و آن را به‌دست آورد به این کار تدبر کردن می‌گویند. به عبارتی دیگر در هر آیه تدبیری به‌کار رفته است و اگر بنده در آن اندیشه کند و آن را به‌دست بیاورد به این عمل او تدبر گفته می‌شود.

زهره مظفری، مربی تدبر در قرآن برای مخاطبان، به بیان برخی نکات درباره تدبر در سوره عصر چنین پرداخت:

«وَالْعَصْرِ؛ سوگند به عصر» سوره عصر با قسم شروع می‌شود، وقتی خداوند به چیزی قسم می‌خورد آن موضوع برایش ارزشمند است. در قسم‌های خداوند حرف زیادی برای ما وجود دارد، همان‌طور که وقتی ما قسم می‌خوریم نیاز به کلمه‌ای بعداز آن داریم. در بیان قرآن نیز این‌گونه است و به عبارت دیگر آیات بعد با آن قسم ارتباط دارد که به آن جواب قسم می‎گویند، این بدان معنا نیست که اگر جایی قسم آمد آیه بعد از آن جواب آیه قسم است، خیر این‌گونه نیست و ممکن است جواب قسم چند آیه بعدتر باشد.

خداوند در سوره‌های مختلف به موضوعات مختلفی که ارزشمند است و جایگاهی در نظام خلقت دارند قسم می‌خورد و می‌خواهد ما را متوجه آن موضوع کند، در این سوره خداوند به زمان قسم خورده است.

وقتی به تفاسیر و معنای قرآن مراجعه می‎کنید می‌بینید عصر را به معنای دیگر نیز آورده‌اند که آن بطن ماجراست.

«قسم به زمان» پس زمان در نظر خداوند ارزشمند است و ما را متوجه آن می‌کند، حضرت علی(ع) فرمودند: «فرصت، چون ابر می‌گذرد. پس، فرصت‌ کار خوب را غنیمت شمرید»، بنابراین گذر زمان به‌راحتی اتفاق می‌افتد.

سرمایه مشترک همه انسان‌ها عمرشان است. هیچ یک از ما قدرت آن را نداریم که زمان را متوقف کنیم و یا به عقب بازگردانیم، اگر دقت کنیم زمان مسئله و سرمایه‌ای بسیار مهمی است و اگر انسان در ازای گذر زمان چیزی به‌دست آورد جزو افراد موفق خواهد بود ولی اگر چیزی به‌دست نیاورد جزو زیانکاران خواهد بود.

«إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِی خُسْرٍ؛ که واقعاً انسان دستخوش زیان است»؛ جواب قسم آیه دوم این سوره است، خداوند به زمان قسم می‌خورد که انسان در خسران است، این شامل همه انسان‌هاست. خسران به چه معناست؟ برای مثال سرمایه یخ‌فروش، یخ است و اگر یخ خود را بفروشد سود کرده است و اگر نفروشد و یخ‎‌هایش آب شود نه تنها سود نکرده بلکه ضرر کرده است و این در مورد عمر انسان نیز صدق می‌کند.

عمر انسان در حال گذر است و اگر در قبال تمام شدن عمرش چیزی به‌دست آورد جزو انسان‌های موفق خواهد بود و اگر چیزی به‌دست نیاورد و عمرش تمام شود جزو زیانکاران خواهد بود.

انسان برای گذر عمرش تولد و جشن می‌گیرد ولی انسان با از دست دادن عمر لحظه به لحظه به مرگ نزدیک می‌شود، پس به‌جای خوشحالی باید حسابرسی بیشتری از خود کند؛ با هر نفسی که انسان می‌کشد یک قدم به مرگ نزدیک می‌شود.

انسان وقتی این قدرت را ندارد که جلوی گذر عمرش را بگیرد در ازای گذر عمر چه به‌دست می‌آورد؟ در این مسیر انسان‌ها را به انسان‌های موفق و ناموفق تقسیم می‌کنیم که ملاک موفقیت انسان‌ها مدرک گرفتن و زندگی موفق نیست بلکه انسان موفق انسانی است که از عمر خود به بهترین نحو استفاده کرده باشد.

کسانی که مدرک تحصیلی نگرفتند و یا اینکه موفقت مادی کسب نکردند خاسر نشدند. خداوند در آیه سوم سوره عصر ویژگی افرادی که خسران ندیدند را مطرح کرده است، بنابراین افرادی غیر از این افراد جزو خاسرین به‌شمار می‌روند.