مذاکرات حساسی در حال انجام است. منابع مختلف فضای کلی مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا را مثبت ارزیابی کرده اند. بلومبرگ هم نوشت: تا این لحظه ایران با خواستههای امریکایی ها مشکل جدی نداشته است. اما علت حساسیت مذاکرات این است که شکست مذاکرات میتواند نگرانیها از وقوع درگیری گستردهتر را تشدید کند، بهویژه در منطقهای که بخش بزرگی از نفت جهان را تأمین میکند. البته که ایران به کشورهای همسایه دارای پایگاههای آمریکایی هشدار داده در صورت مشارکت در هر حمله آمریکا، با "عواقب شدید" روبهرو خواهند شد. به گزارش پریسا حافظی در رویترز، از آن طرف نزدیکترین متحد آمریکا در منطقه، اسرائیل، که برنامه هستهای ایران را تهدیدی حیاتی میداند، بارها تهدید کرده در صورت شکست دیپلماسی، به ایران حمله خواهد کرد. ماه گذشته، وبسایت اکسیوس گزارش داد که ترامپ به جمهوری اسلامی دو ماه مهلت داده تا به توافق جدیدی درباره محدود کردن برنامه هستهایاش برسد. در غیر این صورت: «اگر توافق نکنند، ایران بمباران خواهد شد... بمبارانی که مشابهاش را هرگز ندیدهاند»
ایران در شرایطی به میز مذاکره ورود کرد که ترامپ از ماه فوریه مجدداً سیاست "فشار حداکثری" را علیه تهران به کار گرفته است. از سویی شرایط مذاکرات با مذاکرات برجام بسیار متفاوت است: از یک سو متحدان منطقهای ایران تضعیف شدهاند. و از سویی دیگر ایران قدرت بالقوه هسته ای شدن و برد موشکی بالا را در کنار دسترسی به برخی پایگاههای آمریکا از یمن در اختیار دارد.
یکروز قبل از آغاز مذاکرات میان ایالات متحده و ایران بود که مایکل فرومن در مقاله خود در شورای روابط خارجی ایالات متحده آمریکا (س اف ار) درباره برنامه هستهای ایران ، شانس رسیدن به توافق جدید را بررسی کرد. وی در تاریخ ۱۱ آوریل ۲۰۲۵ با مقایسه این مذاکرات و برجام می نویسد: ایالات متحده و ایران نخستین دور گفتوگوهایشان درباره برنامه هستهای تهران را از زمان بازگشت دونالد برگزار می کنند. ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق «برجام» که در دوران باراک اوباما و با مشارکت چین، اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان، بریتانیا و روسیه به امضا رسید، خارج شد. او این توافق را «توافقی وحشتناک و یکطرفه که هرگز نباید امضا میشد» توصیف کرده بود.
شورای روابط خارجی آمریکا در یادداشت خود می نویسد: در گذشته، تحریمهای شدید بینالمللی اقتصاد ایران را به شدت تحت فشار قرار داده بود و تهران را به میز مذاکره کشاند. اما امروز، اگرچه اقتصاد ایران هنوز در بحران است (نرخ تورم بالای ۳۵٪، بحران انرژی، و کاهش ذخایر ارزی)، ولی پیوندهای قویتری با چین و روسیه ایجاد کرده است که از تأثیر تحریمهای غربی کاستهاند در سال ۲۰۱۰، روسیه و چین با ایالات متحده برای محدود کردن برنامه هستهای ایران همکاری میکردند.چین خرید نفت از ایران را ۲۰٪ کاهش داد، پروژههای زیرساختی را متوقف کرد و بانکهایش را از همکاری مالی با ایران منع کرد. روسیه فروش سیستمهای دفاعی پیشرفته S-300 و صادرات سوخت هستهای را متوقف کرد.
این اندیشکده آمریکایی تصریح می کند که اکنون ایران، روسیه و چین متحدانی استراتژیک و هنوز در «یک محور» هستند. این سه کشور یک سیستم کامل تجارت انرژی (شامل کشتی، بیمه، بانک، بندر) ایجاد کردهاند که از تحریمهای آمریکا مصون است. تجارت ایران و روسیه نسبت به سال ۲۰۱۳ بهطرز چشمگیری افزایش یافته. چین حدود ۹۰٪ صادرات نفت ایران را خریداری میکند—آنهم با تخفیف بالا به دلیل نبود تحریمهای ثانویه. و از همه مهم تر این که این هفته، مجلس دومای روسیه توافقنامه شراکت راهبردی ۲۰ ساله با ایران را تصویب کرد. سی اف آر ادامه می دهد: ایران اکنون به آستانه توانایی ساخت سلاح هستهای نزدیکتر شده است. - مقدار زیادی اورانیوم با غنای ۶۰٪ دارد و میتواند در عرض دو هفته به سطح ۹۰٪ برای ساخت بمب برسد (البته برای تسلیح شدن ایران، زمان بیشتری لازم است).
موضع آمریکا نیز مشخص است دونالد ترامپ دوباره رئیسجمهور شده است : از یک سو از موضعی تهاجمیتر به موضوع نگاه میکند، از سویی به دنبال نشان دادن چهرهای صلحطلبانه است و مذاکرات را شاید صرفاً برای ایجاد مشروعیت اقدام نظامی انجام میدهد. از سویی نتانیاهو خواهان مدل لیبی سازی ایران است (خلع کامل سلاح هستهای ایران مشابه آنچه قذافی پذیرفت)، که فراتر از مفاد برجام است. رژیم اسرائیل تهدید کرده در صورت عدم حصول توافق مناسب، به تنهایی علیه تأسیسات هستهای ایران اقدام نظامی خواهد کرد.
همان طور که این اتاق فکر آمریکایی تصریح می کند: نتیجه احتمالی مذاکرات از سه حالت خارج نیست و مذاکرات ممکن است به یکی از نتایج زیر منجر شوند:
- توافقی سختگیرانه بر پایه مدل لیبی (احتمال پایین)
- بازگشتی اصلاحشده به توافقی شبیه برجام (احتمال متوسط)
- یا شکست کامل مذاکرات و آغاز عملیات نظامی از سوی آمریکا یا اسرائیل (احتمال بالا)
همچنین احتمال دارد که هر دو طرف تنها برای خرید زمان وارد مذاکره شده باشند، بدون نیت واقعی برای رسیدن به توافق.
در آستانه مذاکرات عمان، تحریم های نفتی جدید بر ایران به هدف فشار حداکثری بر تهران اعمال شد. اما نباید فراموش کرد موقعیت آمریکا امروز پیچیدهتر از گذشته است: از یک سو توافقهایی که ترامپ خود در دوره اولش امضا کرد (مثل توافق تجاری آمریکا-مکزیک-کانادا) را زیر پا گذاشته. بنابراین اعتبار او در مذاکرات زیر سوال است.از سویی دیگر همزمان با ژست صلح جو طلبانه، اخیراً بمبافکنهای B-2 با قابلیت بمبهای سنگرشکن را به پایگاه دیگو گارسیا (جزیرهای در اقیانوس هند) فرستاده است تا به ایران و حوثیها نشان دهد که تهدیدش جدی است. این مواضع نشاندهنده رویکرد دوگانه و متضاد ترامپ است.
ایران همچنان توانایی پرتاب موشک به اسرائیل، عربستان و پایگاههای آمریکا در عراق و سوریه را دارد و در این میان نقش لابی رژیم صهیونیستی و نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، نیز در این مذاکرات را نباید نادیده گرفت: بهتازگی در دیدارش از کاخ سفید، نتانیاهو بر «دکترین بگین» تأکید کرد: وی اجازه نمیدهد ایران به سلاح هستهای دست پیدا کند و در صورت لزوم، حمله پیشگیرانه انجام خواهد داد. نتانیاهو خواهان اجرای «مدل لیبی» است: ایران باید همه اجزای برنامه هستهایاش را کاملاً برچیند و تحویل دهد—چیزی بسیار فراتر از برجام. باید دید که ترامپ چه میزان در مقابل نتانیاهو سر خم خواهد کرد!
نظر شما