دکتر محسن شرفایی، محقق و پژوهشگر حوزه ادیان و مذاهب اسلامی، در نشست علمی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی که با محوریت بررسی مفهوم «امام رضا (ع)، قبله هفتم» برگزار شد، به بررسی پیش‌فرض‌های عرفان شیعی، در تبیین مفهوم لقب «قبله هفتم» پرداخت و گفت: توجیهات مختلفی برای این موضوع، عنوان شده است.

وی تصریح کرد: یکی از پیش‌فرض‌ها درباره به‌کاربردن لقب «قبله هفتم» برای این امام رضا (ع) این است که حرم مطهر ایشان هفتمین مکان مقدس بعد از شهرهای مکه، مدینه، نجف، کربلا، سامرا و کاظمین، شناخته می‌شود.

قبله هفتم و اسرار کشفیه

این پژوهشگر اسلامی، اظهار کرد: دیدگاه دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که برخی گفته‌اند «قبله هفتم» از اسرار کشفیه است که همه افراد نمی‌توانند مفهوم آن را درک کنند و فهم آن متوقف بر ارباب قلوب است.

از منظر عُرفا، قلب انسان دارای هفت طور است که به «انوار سبعیه» مشهور هستند و هر کدام از آنها نام و رنگ مشخصی، دارند.

وی عنوان کرد: این انوار را تنها برخی از عرفا، آن هم به مدد کشف و شهود انسان درک می‌کنند.

این اندیشه، مختص یک سلسله‌ای به نام «کُبرویه» است و آنها اعتقاد دارند که رنگ طور هفتم قلب سیاه است و نور سیاه نور مختص ذات حق‌تعالی است و صورت مبارک حضرت رضا (ع) برای اولیای الهی، در طور هفتم قلب متجلی می‌شود و به همین خاطر است که به ایشان، لقب قبله هفتم، داده شده است.

پیشینه روایی تعبیر «قبله هفتم»

دکتر شرفایی، افزود: ما در پیشینه روایی، تعبیر «قبله هفتم» در مورد حضرت رضا (ع) نداریم؛ ولی در مورد ائمه معصومین (ع)، تعبیر «قبله» وجود دارد و منظور از چنین تعبیری این است که آن بزرگواران همواره مورد توجه دوستداران خود، بوده‌اند.

وی، عنوان کرد: باتوجه‌به بررسی‌های انجام شده، به نظر می‌رسد مشاهده امام رضا(ع) در طور هفتم قلب که سلسله کبرویه آن را عنوان کرده‌اند، تناسب بیشتری با لقب قبله هفتم برای امام رضا(ع)، دارد.

گفتنی است؛ نشست علمی «امام رضا(ع) قبله هفتم» به همت گروه ادیان و معارف اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و با حضور جمعی از پژوهشگران و علاقه‌مندان به مباحث عرفانی اسلامی، در تالار شیخ طوسی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، برگزار شد.