در دنیایی که مرز میان واقعیت و مجاز ناپیدا شده، ایمان نسل جدید چگونه شکل میگیرد؟ مسجد هنوز خانه اول دین است یا باید آن را در قاب گوشیهای هوشمند جستوجو کرد؟ این گزارش، تلاشی است برای بازخوانی زیست دینی جوانانی که در عصر لایک، لایو و استوری، هنوز با خدا سخن میگویند؛ هرچند با زبانی تازه.
جهان امروز با انفجار اطلاعات، تحولات پرشتاب تکنولوژی و دگرگونیهای اجتماعی، چالشهای نوینی را پیش روی نهادهای دینی و متولیان فرهنگ اسلامی قرار داده است. در این میان، نسل جدید که در ادبیات جامعهشناختی از آن به عنوان «نسل Z» یاد میشود، با دنیایی متفاوت از والدین خود روبروست؛ دنیایی که مسجد را در صفحه موبایل معنا میکند و ارتباط با خدا را در لایک یک پست یا کپشن یک استوری مییابد.
این نسل، اگرچه ممکن است کمتر در صف نماز جماعت دیده شود، اما هنوز هم در پی معناست؛ در پی نشانی از آرامش در میان طوفان دادهها.
دینداری در بستر مجازی
علیرضا حسینی، دانشجوی ۲۲ سالهای است که تجربهاش را اینگونه روایت میکند: «قبلاً وقتی ناراحت میشدم، میرفتم مسجد. الان بعضی وقتها یه پست قرآنی یا دعای کوتاه تو اینستاگرام حالمو بهتر میکنه. یهجوری انگار همون خداست، فقط شکل ارتباطمون فرق کرده.»
این سخن، تنها یک نظر فردی نیست؛ بلکه بازتاب نگاه بخشی گسترده از نسل جدید است. براساس پژوهشی از دانشگاه فرهنگیان تهران، بیش از ۶۵ درصد نوجوانان و جوانان ایرانی اعلام کردهاند که نخستین مواجهه جدی آنان با مفاهیم دینی از طریق فضای مجازی بوده است، نه مسجد یا مدرسه.
مسجد مجازی واقعیت دارد
حجتالاسلام علیرضا پناهیان در برنامه تلویزیونی «بدون توقف» تأکید کرد: «اگر ما بلد باشیم دین را با زبان امروز منتقل کنیم، فضای مجازی هم میتواند همان مسجد باشد. مهم محتوای ناب است، نه صرفاً مکان ارائه آن.»
عزتی جامعهشناس، نیز در گفتوگو با ما گفت: «نسل Z با وجود حضور مستمر در فضای مجازی، تشنه معناست. اگر دین نتواند خود را در این فضا بازتعریف کند، بیتردید از نسل آینده فاصله خواهد گرفت.»
روایتهای خودمانی از ایمان دیجیتال
زهرا احمدی، ۱۹ ساله و دانشجوی مهندسی کامپیوتر به خبرنگار شبستان میگوید: «برای من دین یعنی آرامش. تو فضای مجازی چیزهای زیادی یاد میگیرم. انتخاب با خودمه. مجبور نیستم حرف کسی رو گوش بدم. میگردم و همون چیزی رو پیدا میکنم که حالمو خوب میکنه.»
امیررضا مرادی، ۲۱ ساله و تولیدکننده محتوای مذهبی در فضای مجازی نیز میگوید: «میدیدم که خیلیها سوالات دینی دارن، ولی یا جواب براش نیست یا مطالب خشک و غیرجذابه. با دوستانم یه تیم ساختیم. حالا کلیپهای دینی کوتاه، با زبان ساده و طنز میسازیم. گاهی یه کامنت که میگه "خیلی تاثیر گذاشتی"، برام از صد تا لایک مهمتره.»
تهدیدها و فرصتها
همزمان با گسترش صفحات مذهبی و محتوای معنوی، حضور جریانهای دینستیز، فمینیسم افراطی، شبههپراکنان و حتی فرقهگرایان در شبکههای اجتماعی نیز رو به فزونی گذاشته است. همین موضوع سبب نگرانی برخی کارشناسان شده است.
موسوی، جامعهشناس دین گفت: «نباید انتظار داشته باشیم همه در فضای مجازی دیندار شوند، اما این فضا میتواند آغازگر ارتباطی معنوی باشد که در نهایت به مسجد و متن دین برسد. شرطش این است که محتوای قوی، علمی، مستند و در عین حال جذاب تولید شود.»
مسجدی به وسعت گوشی همراه
برای همراهسازی نسل Z با مسجد و آموزههای دینی، پیشنهادهایی چون موارد زیر ارائه شده است:
۱. ایجاد صفحات رسمی و فعال برای مساجد در شبکههای اجتماعی
۲. تربیت نسل جوان مسجدی بهعنوان تولیدکننده محتوا و ادمین
۳. برگزاری لایوهای گفتوگومحور با حضور روحانیان و نوجوانان
۴. راهاندازی جلسات پاسخ به شبهات بهصورت آنلاین
۵. همکاری با اینفلوئنسرهای مذهبی برای معرفی مسجد به زبان امروز
ایمان در عصر لایک و لایو
شاید نسل امروز کمتر از نسل گذشته پای منبر بنشیند، اما به جای آن، ویدیوهای کوتاه دینی را بارها و بارها تماشا میکند؛ شاید ذکرهای مستحبی را از زبان یک استوری بشنود، اما همان ذکر، قلبش را آرام میکند.
ایمان هنوز زنده است؛ تنها چهرهاش تغییر کرده است. لزوم بازخوانی شیوههای تبلیغ دینی، ضرورت گفتوگو با زبان نسل امروز، و بازتعریف نهادهایی چون مسجد در بستر فضای مجازی، مهمترین رسالت متولیان دینی در این عصر است.
«خدا» در هیچ زمانی تنها نمانده است؛ تنها ما باید راههای تازهای برای رساندن صدایش بیابیم.
نظر شما