در قلب کویر خراسان جنوبی، جایی در دل شهرستان طبس، روستایی قرار دارد که شب‌هایش روایت دیگری از زیبایی است؛ اصفهک، روستایی که باتکیه‌بر آسمان پرستاره‌اش، سنت را با علم درآمیخت و امروز نامش در فهرست جهانی روستاهای برتر گردشگری می‌درخشد.

اصفهک، روستایی است با بافتی سنتی و خشتی که پس از زلزله ویرانگر سال ۱۳۵۷ تقریباً خالی از سکنه شد، اما امروز نه‌تنها بازآفرینی شده، بلکه به یکی از نمادهای توسعه پایدار در مناطق کویری بدل شده است.

وجه تمایز اصفهک با دیگر روستاهای کویری، تمرکز هوشمندانه بر گردشگری نجوم است؛ تجربه‌ای که آن را از یک روستای آرام به مقصدی بین‌المللی برای ستاره‌شناسان و علاقه‌مندان به آسمان شب تبدیل کرده است.

آسمانی که دیده شد، زمینی که شنیده شد

یکی از عوامل کلیدی موفقیت اصفهک، سرمایه‌گذاری دقیق و کم‌هزینه در ایجاد زیرساخت‌های رصدی بود. میدان کوچکی در حاشیه روستا که در ابتدا تنها یک فضای باز بود، با تلاش اهالی و حمایت نهادهای محلی به یک میدان رصد نجومی بدل شد. تجهیزاتی ساده مانند تلسکوپ‌های آماتوری، دوربین‌های نجومی و ابزارهای راهنمایی ستاره‌ها، پایه‌گذار شب‌هایی شدند که گردشگران در سکوت کویر به آسمان خیره می‌شوند.

جاذبه تنها به ابزار ختم نمی‌شود؛ شیوه برخورد با آلودگی نوری یکی از ابتکارات تحسین‌برانگیز اهالی بوده است. به‌جای استفاده از چراغ‌های صنعتی، فانوس‌های سنتی به کوچه‌ها و معابر روستا بازگشتند. این تغییر نه‌تنها اصالت تاریخی روستا را حفظ کرد، بلکه تاریکی طبیعی شب را برای رصد ستاره‌ها امکان‌پذیر ساخت. نتیجه، منظره‌ای بی‌بدیل از کهکشان راه‌شیری و هزاران ستاره‌ای است که در سکوت کویر می‌درخشند.

مهدی بهاروند، رئیس گروه توسعه محصولات و جاذبه‌های گردشگری از دفتر توسعه گردشگری داخلی در گفت‌وگویی می‌گوید: ساکنان این روستا با همکاری برخی نهادهای محلی اقدام به ایجاد یک میدان رصدی کردند. تجهیزات ساده اما کاربردی مانند تلسکوپ، ابزارهای راهنمایی نجوم و همچنین برگزاری گشت‌های رصدی در شب موجب جذب گردشگران زیادی شد. جالب‌تر اینکه برای کاهش آلودگی نوری، روشنایی معابر را با فانوس‌های سنتی جایگزین کردند و از نورهای صنعتی و شدید پرهیز کردند و همین امر باعث توجه جامعه بین‌الملل این روستا شد.

این روستای ایران با فانوس به آسمان رسید

آنچه اصفهک را از بسیاری از پروژه‌های گردشگری متفاوت می‌کند، مشارکت محلی است. جوانان روستا که روزگاری به شهرهای اطراف مهاجرت کرده بودند، امروز به‌عنوان راهنمایان رصدی، میزبان تورهای شبانه هستند. زنان روستا نیز با راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی، صنایع‌دستی و پذیرایی سنتی، نقش فعالی در این زنجیره ارزش گردشگری ایفا می‌کنند.

گردشگری در اصفهک تنها به شب ختم نمی‌شود؛ گردشگران در طول روز از معماری خشتی روستا، کوچه‌های پیچ‌درپیچ و اقامتگاه‌های بازسازی‌شده دیدن می‌کنند. اما شب، زمانی است که جادوی واقعی آغاز می‌شود؛ زمانی که روستا خاموش می‌شود تا آسمان بدرخشد.

ثبت جهانی روستای اصفهک، نه‌تنها به‌خاطر معماری و فرهنگ بومی آن، بلکه به‌واسطه تجربه‌ موفقش در گردشگری نجومی موردتوجه نهادهای بین‌المللی قرار گرفت. این روستا امروز به الگویی الهام‌بخش برای سایر مناطق ایران تبدیل شده است؛ الگویی که نشان می‌دهد حتی یک روستای کوچک، می‌تواند،با برنامه‌ریزی هوشمندانه و مشارکت مردمی به برند جهانی تبدیل شود.

اصفهک ثابت کرد که برای توسعه، نیازی به برج‌های شیشه‌ای و بودجه‌های هنگفت نیست. کافی است، به آسمان نگاه کرد، به فرهنگ بومی اعتماد داشت و در دل تاریکی، ستاره‌ها را دید.